Ο καλλιτεχνικός κόσμος της Βρετανίας ήταν αυτός που πολέμησε με λύσσα για το Bremain και θρήνησε περισσότερο το Brexit. Δεν φάνηκε μονάχα στις δημοσκοπήσεις αλλά και σε ολόκληρη την καμπάνια υπέρ της παραμονής. Το 96% των μελών της Creative Industries Federation –που λειτουργεί ως «ομπρέλα» για όλους τους εργαζομένους σε επαγγέλματα της τέχνης και της δημιουργικότητας– δήλωσε ανοιχτά ότι θέλει να μείνει η Βρετανία στην Ευρώπη. Γνωστοί καλλιτέχνες έφτιαξαν αφίσες, ηθοποιοί και χορευτές απεύθυναν εκκλήσεις, διευθυντές μουσείων, θεατρικών σκηνών έφτιαξαν ένα αρραγές μέτωπο, το οποίο δεν είχε, δυστυχώς, τα ποθητά αποτελέσματα. Οχι πως δεν υπήρχαν κάποιες εξαιρέσεις. Ομως η πλειονότητα πήρε ανοιχτή φιλευρωπαϊκή στάση εξαρχής.
Οι λόγοι της αγωνίας των ανθρώπων του πολιτισμού είναι προφανείς. Είτε το δει κανείς υπαρξιακά είτε βαθιά ωφελιμιστικά, ο κλάδος τους θα βγει πολλαπλώς χαμένος από τον αποχωρισμό με την Ευρώπη. Το πρώτο ζήτημα που θα προκύψει στη διάρκεια της διετίας της προπαρασκευής του «διαζυγίου» είναι η χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Αντίο πόροι
Χάρις στο πρόγραμμα Creative Europe, που αφορά τη στήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον πολιτισμό και στα οπτικοακουστικά μέσα, είχαν επωφεληθεί 230 καλλιτεχνικοί οργανισμοί και εταιρείες από το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο προϋπολογισμός του Creative Europe μόνον αμελητέος δεν είναι. Για την εξαετία 2014-2020 προβλέπεται να διατεθεί 1,46 δισ. ευρώ, στο οποίο είχε πρόσβαση η Βρετανία. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα τι θα συμβεί όταν αλλάξει το νομικό καθεστώς.
Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση έχει βοηθήσει καλλιτεχνικούς οργανισμούς που είναι θεσμοί, όπως το «Σάντλερς Γουέλς», η πιο γνωστή σκηνή για τον χορό, το οποίο έχει πάρει τα τελευταία χρόνια πάνω από μισό εκατομμύριο ευρώ. Το παράρτημα της Πινακοθήκης Τέιτ στο Λίβερπουλ έχει επίσης επωφεληθεί από τα ταμεία της Ε.Ε.
Ενα ακόμα παράδειγμα: Η European Youth Orchestra, που ιδρύθηκε με σκοπό να αποτελέσει τον «πρεσβευτή» της Ενωσης στη μουσική, κινδύνευε να κλείσει την περασμένη άνοιξη και χάρις στον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ πήρε 600.000 ευρώ για να συνεχίσει να παίζει. Η έδρα της είναι το Λονδίνο και μετά το Brexit το μέλλον της είναι αβέβαιο.
Λίγοι από εμάς τους υπόλοιπους Ευρωπαίους γνωρίζουμε ότι πολλά βραβευμένα –ακόμα και με Οσκαρ–- βρετανικά φιλμ έχουν πάρει οικονομική ενίσχυση από την Ε.Ε. Ανάμεσά τους είναι ο «Λόγος του βασιλιά», η «Σιδηρά κυρία» αλλά και το «Slumdog Millionaire», που είχε ενισχυθεί με 830.000 στερλίνες. Με κύριο όχημα την αγγλοφωνία, οι βρετανικές ταινίες και σειρές κυριάρχησαν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τώρα τα πράγματα θα είναι διαφορετικά.
Δημοπρασίες
Οι δημοπρασίες τέχνης είναι άλλος ένας τομέας όπου θα χτυπηθεί από το Brexit, όπως φάνηκε από τους πρώτους πλειστηριασμούς μετά το δημοψήφισμα. Η πτώση της στερλίνας μπορεί να φέρει νέους ξένους πελάτες αλλά θα πτοήσει τους Βρετανούς. Οι επενδύσεις σε έργα τέχνης θα περάσουν κάποιες δοκιμασίες μέχρι να ξεκαθαρίσει το νέο νομικό πλαίσιο που οπωσδήποτε θα αγγίζει και φορολογικά θέματα.
Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα, πέρα από το γεγονός ότι ο πολιτισμός είναι μία εξαιρετικά επικερδής βιομηχανία για τη βρετανική οικονομία και ένας λαμπρός τομέας εξαγωγών. Οι ξένοι συγγραφείς, καλλιτέχνες, χορευτές, άνθρωποι της μόδας, που αποφάσιζαν να ζήσουν στη Βρετανία και να κινούνται χωρίς βίζα, τώρα αναρωτιούνται τι πρέπει να κάνουν. Και δεν είναι μόνον οι μέτοικοι.
Φανταστείτε πόσο πιο περίπλοκες μπορεί να γίνουν οι μετακλήσεις ή οι καλλιτεχνικές συνέργειες ανάμεσα στη Βρετανία και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Τα ταλέντα, ο πιο αποφασιστικός παράγοντας για να ανθήσει μια χώρα, θα γυρίσουν την πλάτη στη Βρετανία. Και το μόνο που φαίνεται να μην απειλείται είναι η συμμετοχή στη Eurovision. Ακόμα και τα γλυπτά του Παρθενώνα μπορεί και να μετακομίσουν στην Ελλάδα…