Από τον Οκτώβριο του 1917 και για περίπου μία δεκαπενταετία, οι καλλιτέχνες της Ρωσίας ήταν εν πολλοίς ελεύθεροι να καταπιαστούν με τα θέματα που τους ενέπνεαν, και τίποτα δεν τους ενέπνεε περισσότερο από το όραμα του «νέου» ανθρώπου. Ο ενθουσιασμός για την έλευση της καινούργιας εποχής, που σηματοδοτούσε η επανάσταση των Μπολσεβίκων, δεν είχε ακόμα ξεθωριάσει, έτσι πολλοί διατηρούσαν την πεποίθηση πως η τέχνη μπορούσε να συμβάλει στην αναμόρφωση της κοινωνίας. Παράλληλα, οι δίοδοι προς την Ευρώπη ήταν ακόμη ανοικτές, με αποτέλεσμα τίποτα να μην εμποδίζει την ανταλλαγή ιδεών. Ο Καζιμίρ Μαλέβιτς πειραματιζόταν με τον κυβισμό, που είχε μόλις εφεύρει ο Πικάσο, για να απεικονίσει Ρωσίδες αγρότισσες, ο Βασίλι Καντίνσκι φιλοτεχνούσε τις πρώτες του αφαιρετικές συνθέσεις, ο Σαγκάλ φανταζόταν τη γυναίκα του να πετάει σαν χαρταετός και ο Βλαντιμίρ Τάτλιν ονειρευόταν ένα… ιπτάμενο ποδήλατο για εργάτες.
Κανένας τους δεν υποψιαζόταν πως μερικά χρόνια αργότερα ο «νεογέννητος» σοσιαλιστικός ρεαλισμός θα ήταν το μοναδικό καλλιτεχνικό κίνημα που θα κατάφερνε να επιβιώσει σχεδόν αλώβητο, υπό τις «ευλογίες» του κομμουνιστικού καθεστώτος. Ο διορατικός Καντίνσκι εγκατέλειψε οριστικά τη Ρωσία το 1921, καθώς δεν ενέκρινε τις επίσημες θεωρίες για την τέχνη. Εναν χρόνο αργότερα, ο Σαγκάλ εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι, από όπου απέδρασε για προφανείς λόγους το 1941. Ο Μαλέβιτς συνέχισε να ζωγραφίζει υπό την ανοχή των κομμουνιστών, ακόμα και μετά το κλείσιμο του Κρατικού Ινστιτούτου Καλλιτεχνικής Κουλτούρας, το 1926, και μέχρι τον θάνατό του το 1935, όμως πολλά από τα έργα του κατασχέθηκαν. Ο ιδεαλιστής καλλιτέχνης, αρχιτέκτονας και πατέρας του κονστρουκτιβισμού Τάτλιν, που το 1920 είχε σχεδιάσει το πολυσυζητημένο Μνημείο στην Τρίτη Διεθνή, έναν ατσάλινο πύργο ύψους 400 μέτρων, εγκατέλειψε τα μεγάλα έργα και από τη δεκαετία του ’30 ασχολήθηκε σχεδόν αποκλειστικά με τον σχεδιασμό θεάτρων.
Ενα από τα θύματα των εκκαθαρίσεων του Στάλιν στον χώρο της τέχνης ήταν ο κριτικός και επιμελητής Νικολάι Πούνιν, που στα τέλη της δεκαετίας του ’40 συνελήφθη με την κατηγορία της «αντισοβιετικής προπαγάνδας» και οδηγήθηκε σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας. Ο Πούνιν ήταν ένας από τους διοργανωτές της εμβληματικής έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στο Κρατικό Μουσείο του Λένινγκραντ το 1932, λίγο προτού η ρωσική αβανγκάρντ βρεθεί στο στόχαστρο της εξουσίας. Η συγκεκριμένη διοργάνωση αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το αφιέρωμα της βρετανικής Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών, με τίτλο «Επανάσταση: Ρωσική Τέχνη 1917-1932», που ξεκινάει αυτή την εβδομάδα στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση και θα διαρκέσει έως τα μέσα Απριλίου.
Αριστουργήματα των σημαντικότερων εκπροσώπων της ρωσικής πρωτοπορίας συνυπάρχουν με πρώιμα δείγματα κομμουνιστικής προπαγάνδας, πορτρέτα του Λένιν με κουπόνια φαγητού και αποσπάσματα από ταινίες του Αϊζενστάιν με πορσελάνες από τα χρόνια της αυτοκρατορίας, σε μια ιδιαίτερα φιλόδοξη έκθεση, η οποία επιχειρεί να αναβιώσει μια ολόκληρη εποχή. Συνολικά, εκτίθενται πάνω από 200 έργα προερχόμενα από το Κρατικό Μουσείο της Αγίας Πετρούπολης και την Πινακοθήκη Τρετιακόφ, καθώς και μεγάλες ιδιωτικές συλλογές σε όλο τον κόσμο. Ανάμεσά τους, πάνω από 30 πίνακες και σχέδια του Μαλέβιτς, που βρίσκονται στον ίδιο χώρο για πρώτη φορά μετά την έκθεση του 1932. Παρουσιάζονται, επίσης, σπάνια ντοκουμέντα, φωτογραφίες και ταινίες, αλλά και μία φυσικού μεγέθους αναπαράσταση ενός διαμερίσματος σχεδιασμένου για συλλογική διαβίωση. Τέλος, το Δωμάτιο της Μνήμης αποτίει φόρο τιμής στους νεκρούς, τους εξορίστους και τους δολοφονημένους των σταλινικών εκκαθαρίσεων.
Η έκθεση «Revolution: Russian Art 1917-1932» συνεχίζεται στη Royal Academy of Arts του Λονδίνου έως τις 17 Απριλίου.