Ζωές με θέα, σπίτια με αγάπη

Ζωές με θέα, σπίτια με αγάπη

3' 16" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

​Σήμερα είναι η τελευταία ημέρα της έκθεσης «Γκίκας, Craxton, Leigh Fermor. Η γοητεία της ζωής στην Ελλάδα», στο Μουσείο Μπενάκη (Κουμπάρη). Αν δεν την έχετε δει, επιδιώξτε το. Είναι όπως μια πρόσκληση σε ένα σπίτι με υπέροχη θέα, που ανήκει σε φίλους αγαπητούς, οικείο, γιατί οι άνθρωποι που το κατοικούν είναι ευρύχωροι και γενναιόδωροι. Για την ακρίβεια, δεν είναι ένα αλλά τέσσερα σπίτια και με τον τρόπο που είναι στημένη η έκθεση επικοινωνούν μεταξύ τους, οι «πόρτες» είναι ανοιχτές και περνάς ανεμπόδιστα από το ένα στο άλλο, από τον έναν τόπο στον άλλον. Ακόμη κι αν γνωρίζεις τους ενοίκους εξ αποστάσεως ή τώρα μόλις τους συναντάς, δεν νιώθεις ξένος όπως δεν ένιωσαν ξένοι ο Κράξτον και ο Λι Φέρμορ, οι οποίοι βρέθηκαν στην Ελλάδα από σύμπτωση, από επιλογή ή και τα δύο μαζί. Οι δρόμοι του ζωγράφου Νίκου Χατζηκυριάκου–Γκίκα (1906-1994), του Βρετανού συγγραφέα Πάτρικ Λι Φέρμορ (1915-2011) και τους επίσης Βρετανού, ζωγράφου, Τζον Κράξτον (1922-2009) διασταυρώθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του ’40 και δεν χώρισαν ώς τον θάνατό τους. «Κάθε ένα από αυτά τα σπίτια ήταν ένα μικρό σύμπαν που ενσάρκωνε την αγάπη για την Ελλάδα, την ύπαιθρο και την εγκαρδιότητα των ανθρώπων της», όπως λέει η μία εκ των τεσσάρων επιμελητών της έκθεσης, η ιστορικός τέχνης Εβίτα Αράπογλου, ένας από τους βασικούς συνδετικούς κρίκους αυτής της συνάντησης, η οποία κατόρθωσε να αρθεί πάνω από το εφήμερο του εικαστικού γεγονότος.

Ο αφηγηματικός ιστός της έκθεσης –κι εδώ ο «ιστός» δεν είναι απλώς μια έκφραση– συντίθεται από ζωγραφικά έργα, φωτογραφίες, χειρόγραφα, επιστολές, ελάχιστα προσωπικά αντικείμενα και ένα 8λεπτο βίντεο. Από το επιβλητικό πατρογονικό των Γκίκα σε μια ράχη της Υδρας, στο «τέλειο καταφύγιο» του Πάτρικ και της Τζόαν Λι Φέρμορ στην Καρδαμύλη, που συνδύαζε γαλήνη και κοινωνικότητα, κι από εκεί στο σπίτι με την απρόσκοπτη θέα στο λιμάνι των Χανίων του Κράξτον ώς το παλιό λιοτρίβι στις Σινιές, στην Κέρκυρα, το οποίο μεταμόρφωσε σε κατοικία ο Γκίκας όταν κάηκε ολοσχερώς το σπίτι της Υδρας, όλα διαπλέκονται σαν να υπάρχει μια φυσική ροή που οδηγεί αβίαστα σε τέσσερα διαφορετικά σημεία της Ελλάδος. Πώς γίνεται και τέσσερα «δωμάτια» πυκνώνουν ένα ταξίδι μισού αιώνα, με ζωές ανοιχτές στην πρόκληση, στο ρίσκο και στη δημιουργία, στα χρώματα και στις λέξεις; Ζωές με θέα που κόβει την ανάσα, ανήσυχες, αλλά και με μεγάλη εσωτερική πειθαρχία.

Ο ιστός που κυκλώνει και εμπλέκεται στην ατμόσφαιρα των σπιτιών και των ενοίκων τους, μεταμορφώνει τον επισκέπτη σε φιλοξενούμενο. Παρακολουθείς τις «κυβιστικές αναζητήσεις και τη δομική γεωμετρικότητα» στις ζωγραφικές εικόνες του Γκίκα, πατάς σε μάντρες και ξερολιθιές, κάθεσαι σε πεζούλες, αγναντεύεις από ταράτσες, ακούς συζητήσεις, διαβάζεις σκέψεις και ιστορίες. Αναρωτήθηκα τι κάνει τα σπίτια του Γκίκα, του Φέρμορ και του Κράξτον ξεχωριστά. Ο μύθος που τα κύκλωσε και δικαίως; Η τοποθεσία και η αρχιτεκτονική τους; Η εποχή; Η «γοητεία της ζωής στην Ελλάδα», εκεί γύρω στα μέσα του 20ού αιώνα; Τα συναρπαστικά βιογραφικά των τριών δημιουργών; Μπορεί όλα αυτά μαζί και κάτι ακόμη: Και οι τρεις αγάπησαν με οίστρο τη ζωή και τους ανθρώπους. Στο πρόγραμμα της επιμνημόσυνης τελετής του, ο Πάτρικ Λι Φέρμορ είχε απαιτήσει να εγγραφεί το εξής: «Αγάπη για όλους και καλοσύνη σε όλους τους φίλους, και σας ευχαριστώ όλους για μια ζωή μεγάλης ευτυχίας».

Και οι τρεις έμειναν ανοιχτοί και ξεκλείδωτοι ώς το τέλος. Ακόμη κι όταν ο Κράξτον πλήρωσε ακριβά το γεγονός ότι άφηνε το σπίτι του στα Χανιά πάντοτε ανοιχτό στον κόσμο, αφού έπεσε θύμα μιας φοβερής ληστείας (όπως διαβάζουμε στον, εξαιρετικό, κατάλογο της έκθεσης). Είχαν το βλέμμα τους στραμμένο, εξίσου, προς τα μέσα και προς τα έξω. Με ανοχή στα ανθρώπινα, με σεβασμό στη φύση. «Γιατί αφήνετε το νερό να τρέχει στο μονοπάτι;» ρώτησαν τον Νίκο και την Μπάρμπαρα Γκίκα, νομίζοντας πως το είχαν ξεχάσει. «Το ανοίγουμε κάθε μέρα, για λίγη ώρα, να γίνει λάσπη, να μπορούν να βρίσκουν υλικό τα χελιδόνια που χτίζουν τις φωλιές τους», απάντησαν.

Οπως έγραψε ο Κράξτον, σε μια επιστολή του: «Οι άνθρωποι μπορούν να φτιάξουν σπίτια, αλλά τα σπίτια δεν μπορούν να φτιάξουν ανθρώπους».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή