Το αποτύπωμα της Ρώμης στην Ιστορία

Το αποτύπωμα της Ρώμης στην Ιστορία

3' 3" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

MARY BEARD

SPQR. Ιστορία της αρχαίας Ρώμης

μτφρ.: Κώστας Κουρεμένος

εκδ. Αλεξάνδρεια, 2018, σελ. 536

Η γέννηση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας είναι συνυφασμένη με ένα μυθολογικό επεισόδιο: τον βιασμό της Λουκρητίας από τον γιο του τελευταίου της γραμμής των βασιλιάδων της Ρώμης. Η προσωπική φρίκη την οποία βιώνει η Λουκρητία, την οδηγεί στην αυτοκτονία. Αυτό το τραγικό επεισόδιο οδηγεί τους Ρωμαίους στην απόφαση να μην ανεχθούν πια την αυθαιρεσία της μοναρχίας και να την ανατρέψουν, εγκαινιάζοντας την Πολιτεία (τη Δημοκρατία, όπως συνήθως περιγράφεται στα ελληνικά). Συνήθως ο βιασμός χρησιμοποιείται ως ένα αρκούντως ειδεχθές επεισόδιο για να δημιουργήσει πολιτικούς συνειρμούς.

Η Μέρι Μπιρντ, στο βιβλίο «SPQR, Ιστορία της αρχαίας Ρώμης», χρησιμοποιεί τον βιασμό και ως πράξη που καταστρέφει ή σημαδεύει τη ζωή του θύματος. Η προσωπική ιστορία της ίδιας της Μπιρντ και η εξομολόγηση του βιασμού τον οποίο υπέστη σε ένα βαγόνι στην Ιταλία προ τριακονταπενταετίας είναι γνωστή.

Ωστόσο η «Ιστορία της Αρχαίας Ρώμης» δεν περιέχει τίποτε προσωπικό. Αντιθέτως, η συγγραφέας επιθυμεί να δώσει απαντήσεις στη θεσμική εξέλιξη της Ρώμης. Από μια ομοσπονδία χωριών υπό την εξουσία μιας βασιλικής δυναστείας, στην (περίπου) δημοκρατική (στην πραγματικότητα ολιγαρχική) Πολιτεία. Και από εκεί στην αυτοκρατορική εξουσία η οποία αρχικά έπρεπε να εφεύρει τρόπους «νομιμοποίησης» προτού κάποια στιγμή εξελιχθεί σε πεντακάθαρη δεσποτεία.

Η Μπιρντ γνωρίζει σε τέτοιο βάθος και έκταση τις ρωμαϊκές πηγές –τις πραγματεύεται για μισόν αιώνα– που δεν δυσκολεύεται καθόλου να τις χρησιμοποιεί ως ακριβώς αυτό το οποίο είναι: σπαράγματα της σκέψης του κόσμου των νικητών, των ισχυρών που γράφουν την ιστορία. Ελπίζοντας ότι μέσα σε αυτές μπορεί να βρει στοιχεία που δείχνουν την ιστορική πραγματικότητα πίσω από την ωραιοποίηση και την –ομολογουμένως– υψηλή ρητορική αξία τού άλλοτε προπαγανδιστικού, άλλοτε πολιτικού λόγου. Ετσι, μαθαίνουμε το πρώτο παρατσούκλι του Πομπήιου, στα πρώιμα χνάρια του ως στρατιωτικού διοικητή στην υπηρεσία του Σύλλα.

Στην τρυφερή ηλικία των 23, ο Πομπήιος ήταν ήδη γνωστός ως «νιούτσικος χασάπης» (adulescentelus carnifex). Περί τα 22 χρόνια αργότερα, το 61 π.Χ., η Μπιρντ σχολιάζει τον θρίαμβο που γιόρτασε επιστρέφοντας στη Ρώμη μετά την επιβολή επί του Μιθριδάτη με μια αμφιλεγόμενη αμφίεση, η οποία περιγραφόταν από τους προπαγανδιστές του Πομπήιου ως μανδύας που κάποτε ανήκε στον Μεγάλο Αλέξανδρο. «Πού στο καλό είχε βρει αυτό το πλαστό ή εξαντρίκ ρούχο, δεν μπορούμε να ξέρουμε – και ήταν πολλοί οι ευφυείς Ρωμαίοι παρατηρητές που δεν εξαπατήθηκαν, αφού είχαν τις ίδιες επιφυλάξεις για τη γνησιότητα του ενδύματος, όπως κι εμείς», σχολιάζει δηκτικά η Μπιρντ.

Σε ένα άλλο επεισόδιο, σχεδόν δύο αιώνες μετά τον θρίαμβο του Πομπήιου, ένας αυτοκράτορας, ο Κόμμοδος, ντυμένος μονομάχος κράδαινε το κομμένο κεφάλι μιας στρουθοκαμήλου ξεστομίζοντας απειλές εναντίον των συγκλητικών. Ενας αυτόπτης μάρτυρας, περιγράφει η Μπιρντ, «παραδέχεται ότι είχε τρομοκρατηθεί αλλά συνάμα ήταν τόσο επικίνδυνα κοντά στο να βάλει τα γέλια, ώστε αναγκάστηκε να κόψει μερικά φύλλα δάφνης από το στεφάνι που φορούσε και να τα χώσει μέσα στο στόμα του για να πνίξει τα χάχανα». 

Μεταφραστικός άθλος

Ο Κώστας Κουρεμένος πραγματοποιεί έναν μεταφραστικό άθλο, καθώς δεν αλλοιώνει ούτε στο ελάχιστο τον αιρετικό λόγο της Μπιρντ, για την οποία, λόγου χάρη, το Πρώτο Τριουμβιράτο (ή Τριανδρία) δεν είναι παρά η «Συμμορία των Τριών». Ο «νιούτσικος χασάπης» Πομπήιος, ο ζάπλουτος και ακραία διεφθαρμένος Κράσσος και ο Ιούλιος Καίσαρας. 

Η Μπιρντ σταματάει στο 212 μ.Χ. όταν ο Καρακάλλας παραχώρησε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη σε όλους της κατοίκους της Αυτοκρατορίας. Είναι περίπου μπανάλ να υποστηρίξει οποιοσδήποτε, του γράφοντος περιλαμβανομένου, ότι τα ίχνη της Ρώμης, πολιτικά, πολιτισμικά, θεσμικά, οργανωτικά επιβιώνουν μέσα από τη νοοτροπία.

Το αποτύπωμα της Ρώμης στην Ευρώπη και την Ιστορία της Δύσης τα τελευταία 1.500 χρόνια είναι βαθύ και ο τρόπος με τον οποίο η Μπιρντ εκμαιεύει, καλλιεργεί αυτή τη συνειδητότητα ακόμη και στον πιο ανυποψίαστο αναγνώστη, είναι από μόνη της μια μοναδική αναγνωστική εμπειρία.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή