Στην αρχή της εβδομάδας φάνηκε σαν ένα ακόμη επεισόδιο του σινοαμερικανικού εμπορικού πολέμου: η κυβέρνηση Τραμπ απαγόρευσε στις αμερικανικές επιχειρήσεις κάθε συνεργασία με την κινεζική βιομηχανία ημιαγωγών Fujian Jinhua, την οποία κατηγορεί για εμπορική κατασκοπεία.
Δύο ημέρες αργότερα, όμως, η Ομοσπονδία Γερμανικών Βιομηχανιών κάλεσε τις γερμανικές βιομηχανίες να μειώσουν την εξάρτησή τους από τις κινεζικές βιομηχανίες και να στραφούν σε άλλους προμηθευτές, να μεταφέρουν σε άλλες χώρες τις μονάδες παραγωγής και να απευθυνθούν σε άλλες αγορές για την προώθηση των προϊόντων τους.
Οι δύο πολιτικές παρεμβάσεις σε θέματα επιχειρηματικής φύσης προδίδουν τον συναγερμό που μάλλον καθυστερημένα έχει σημάνει στη Δύση.
Η επέλαση της Κίνας στους πλέον ζωτικούς τομείς της παγκόσμιας οικονομίας, στην υψηλή τεχνολογία και στις πλουτοπαραγωγικές πηγές του πλανήτη έχει ήδη προχωρήσει σημαντικά, συχνά με αθέμιτα μέσα και κατά παράβασιν κάθε κανόνα δεοντολογίας ή συμφωνημένης ρύθμισης του παγκόσμιου εμπορίου.
Και μόλις την τελευταία διετία το Βερολίνο και η Ουάσιγκτον έχουν ενδιαφερθεί να αποτρέψουν νέες εξαγορές βιομηχανιών τους από κινεζικές και έχουν αναλάβει κυριολεκτικά δράση για να ανακόψουν την άνοδο του κινεζικού δράκου. Και βέβαια την ίδια ημέρα που ο Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε τα στελέχη της κυβέρνησής του να εκπονήσουν συνολική πρόταση για εμπορική συμφωνία με την Κίνα, η Ουάσιγκτον κλιμάκωσε τις επιθέσεις της κατά της Fujian Jinhua. Το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης μήνυσε την κινεζική εταιρεία για κλοπή εμπορικών μυστικών από την αμερικανική βιομηχανία ημιαγωγών Micron.
Επιβράδυνση ανάπτυξης
Οι αντιδράσεις της Δύσης βρίσκουν την Κίνα σε μια συγκυρία φαινομενικά αρνητική, καθώς οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας της προσγειώνονται σε ένα –πενιχρό για τα κινεζικά δεδομένα– 6,5%, ενώ τα κινεζικά χρηματιστήρια ανακάμπτουν διστακτικά ύστερα από αλλεπάλληλες εφιαλτικές συνεδριάσεις στο κόκκινο. Οι παράγοντες αυτοί φαίνεται, όμως, να μην αναστέλλουν τη συνεχή άνοδο του ασιατικού οικονομικού γίγαντα που «έπιασε στον ύπνο» σύσσωμο τον δυτικό κόσμο.
Οπως χαρακτηριστικά τονίζει το Bloomberg σε σχετικό δημοσίευμά του, από το 2001 και την ένταξή της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), η Κίνα ήταν ευπρόσδεκτη στις λέσχες και στις επιχειρήσεις της Δύσης, επειδή «ο κόκκινος κίνδυνος είχε πεταχτεί στα σκουπίδια της Ιστορίας». Τώρα, όμως, έχουν ανατραπεί όλες οι συνθήκες που επικρατούσαν τότε. Τα αρνητικά παρεπόμενα της παγκοσμιοποίησης έχουν γίνουν αισθητά στην εργατική τάξη της Δύσης, με τις ΗΠΑ μόνο να έχουν χάσει περίπου 2,4 εκατ. θέσεις εργασίας, τις οποίες υπολογίζεται ότι έχει κερδίσει η Κίνα.
Η Αμερική παραμένει, βέβαια, η αδιαμφισβήτητη υπερδύναμη, αλλά, όπως χαρακτηριστικά τονίζει το βρετανικό περιοδικό Economist, η Κίνα την έχει προ πολλού αντικαταστήσει ως κύριος μοχλός των παγκόσμιων αλλαγών.
Αύξηση αμυντικών δαπανών
Από την αρχή της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, το 2008, το 45% της αύξησης που σημείωσε το παγκόσμιο ΑΕΠ οφείλεται στην Κίνα. Από το 1990, άλλωστε, η μείωση της παγκόσμιας φτώχειας οφείλεται κατά τα 2/3 στην Κίνα. Σήμερα λιγότερο από 10 εκατ. Κινέζοι ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας, ενώ μόλις το 1990 υπερέβαιναν τα 750 εκατ.
Και ενώ η ανάδειξή της σε παγκόσμια δύναμη γίνεται κατά κύριον λόγο με την οικονομία, δεν πρόκειται απλώς για μια «ειρηνική άνοδο». Το Πεκίνο αυξάνει σταθερά τις αμυντικές δαπάνες, μολονότι ο υπόλοιπος κόσμος τις μειώνει σταθερά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Από το 1990 και μετά, το 60% της αύξησης των παγκόσμιων δαπανών για αμυντικό και στρατιωτικό εξοπλισμό οφείλεται στην αύξηση των αμυντικών δαπανών στην Κίνα.
Εξαγοράζει από αυτοκινητοβιομηχανίες μέχρι χολιγουντιανά στούντιο
Οι αντιδράσεις στην επεκτατική βουλιμία της Κίνας δεν περιορίζονται στον έξω κόσμο, όπως φαίνεται από σχετικό ρεπορτάζ της γαλλικής οικονομικής εφημερίδας Les Echos. Σε μια σπάνια εκδήλωση διαφωνίας με την επίσημη γραμμή, ο Ζανγκ Βάιγινγκ, καθηγητής στην Εθνική Σχολή Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, τόνισε σε πρόσφατη ομιλία του πως η οικονομική άνοδος της Κίνας από το 1978 και μετά δεν είναι το αποτέλεσμα κάποιου ιδιαίτερου «κινεζικού μοντέλου» ανάπτυξης. Πρόκειται για ένα είδος «κρατικού καπιταλισμού ασύμβατου με το θεμιτό εμπόριο και την παγκόσμια ειρήνη που δεν πρέπει να αφεθεί να θριαμβεύσει ανεμπόδιστα».
Ο εν λόγω οικονομολόγος, που το 2002 αναγορεύθηκε σε «οικονομολόγο της χρονιάς» από την κρατική τηλεόραση της Κίνας, τόνισε επίσης πως «από την οπτική γωνία των Δυτικών, η θεωρία περί κινεζικού μοντέλου δείχνει μια ακραία τάση από πλευράς της Κίνας που θα οδηγήσει σε σύγκρουσή της με τον δυτικό κόσμο». Και βέβαια η ομιλία του κυκλοφορεί στο Ιντερνετ, αλλά έχει εξαφανιστεί από την ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου του Πεκίνου.
Made in China 2025
Προσφέροντας αμέριστη χρηματική στήριξη στις βιομηχανίες της η Κίνα πέτυχε μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία να εξαγοράσει εξ ολοκλήρου ή εν μέρει ευρωπαϊκές και αμερικανικές βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας και ρομποτικής, τράπεζες, αυτοκινητοβιομηχανίες, αλυσίδες ξενοδοχείων, χολιγουντιανά στούντιο ή ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς.
Την τελευταία διετία ο σχεδιασμός των εξαγορών ξένων επιχειρήσεων εστιάστηκε πλήρως στις στρατηγικής σημασίας βιομηχανίες. Η αξία των εξαγορών ξένων επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας έφτασε στα 35 δισ. δολάρια, ποσό σχεδόν τετραπλάσιο από την αξία αντίστοιχων εξαγορών τα αμέσως προηγούμενα τρία χρόνια.
Στο μεταξύ, από το 2015 και μετά δρομολογεί το δεκαετές πρόγραμμα Made in China 2025, διακηρυγμένος στόχος του οποίου είναι η πλήρης ανάδειξή της σε παγκόσμια δύναμη στους κρίσιμους τομείς των νέων τεχνολογιών με έμφαση στη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη.
Και όπως τονίζουν αναλυτές του Bloomberg, καθοριστικός παράγοντας που δικαιολογημένα θορυβεί τη Δύση, είναι η κλίμακα της στήριξης που προσφέρει το Πεκίνο στις κινεζικές επιχειρήσεις. Εχει δεσμεύσει 1,5 δισ. δολάρια για αυτόν τον σκοπό όταν η Γερμανία δεν διαθέτει παρά μόνον τα 230 εκατ. δολάρια. Παράλληλα, οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη έφτασαν το 2016 στο 2,1% του κινεζικού ΑΕΠ έχοντας σημειώσει πραγματικό άλμα από το 2000, οπότε δεν υπερέβαιναν το 0,9%.
Στο μεταξύ έχει διασφαλίσει τη μερίδα του λέοντος από τις πλουτοπαραγωγικές πηγές του αναπτυσσόμενου κόσμου, με προεξάρχουσες τις χώρες της Αφρικής και δευτερευόντως της Ασίας. Εχει χρηματοδοτήσει έργα υποδομής αλλά απασχολεί κυρίως Κινέζους εργάτες προσφέροντας συμβολικό ποσοστό θέσεων εργασίας στον εγχώριο πληθυσμό. Τους τελευταίους μήνες ασιατικές χώρες προβάλλουν για πρώτη φορά τόσο συντονισμένα αντιρρήσεις στις επενδύσεις που δρομολογεί το Πεκίνο στο πλαίσιο του νέου Δρόμου του Μεταξιού.
Οι υποσχέσεις…
Η Κίνα «δεν θα κλείσει την πόρτα αλλά θα την ανοίξει περισσότερο» και θα συνδέσει πιο ουσιαστικά την οικονομία της με την παγκόσμια οικονομία, είχε δηλώσει για πολλοστή φορά πέρυσι τέτοιον καιρό ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ. Οι ξένες επιχειρήσεις στην Κίνα, όμως, εξακολουθούν να διαμαρτύρονται για τους εναντίον τους μεροληπτικούς νόμους που καθορίζουν την επιχειρηματική δραστηριότητα στην κινεζική αγορά.
Η κατασκοπεία
Η Κίνα και οι ΗΠΑ μπορούν να υπερβούν τις διαφορές τους και να επαναφέρουν τις διμερείς σχέσεις σε ομαλή πορεία αν συνεργαστούν με πνεύμα αμοιβαίου σεβασμού. Αυτό δήλωσε ο Κινέζος πρωθυπουργός Λι Κετσιάνγκ, μέσα στην εβδομάδα. Προ μηνός, πάντως, κινεζικές βιομηχανίες κατηγορήθηκαν από Αμερικανούς δημοσιογράφους ότι κατασκόπευαν τεχνολογικούς κολοσσούς των ΗΠΑ μέσω μικροτσίπ που τους είχαν πουλήσει.
Και η πολιτική
«Το εχθρικό περιβάλλον που αντιμετωπίζουμε σήμερα δεν οφείλεται σε κάποια εσφαλμένη θεώρηση των Δυτικών γύρω από όσα έχει επιτύχει η Κίνα τα τελευταία 40 χρόνια», δήλωσε προσφάτως ο Κινέζος οικονομολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου, Ζανγκ Βάιγινγκ, που αποδίδει το πρόβλημα στην πολιτική του Πεκίνου από το 1978 και μετά.