Εχει αποτελέσει ακανθώδες πολιτικό ζήτημα στις ΗΠΑ, ιδεολόγημα και αντικείμενο τριβών ανάμεσα στα δύο κόμματα του αμερικανικού Κογκρέσου, με τους Ρεπουμπλικανούς να το επικρίνουν και τους Δημοκρατικούς να το υπερασπίζονται. Και κάθε φορά που αυξάνονται οι ανάγκες χρηματοδότησης του αμερικανικού κράτους και ο δανεισμός της υπερδύναμης φτάνει στα προσυμφωνημένα όριά του, προσφέρεται ως αφορμή για σχοινοτενείς διαπραγματεύσεις ανάμεσά τους.
Διαπραγματεύσεις που συχνά προσλαμβάνουν χροιά πολιτικού εκβιασμού και ενίοτε οδηγούν την υπερδύναμη στα όρια της μιας στάσης πληρωμών έναντι του δημόσιου τομέα της και των υπαλλήλων του κράτους. Ο λόγος για το διαρκώς αυξανόμενο χρέος των ΗΠΑ, που σε αντίθεση με πολλά από τα τεκταινόμενα στην υπερδύναμη, συνήθως δεν απασχολεί ιδιαιτέρως τις υπόλοιπες οικονομίες.
Μέσα στην εβδομάδα, όμως, ήχησε για πρώτη φορά τόσο ανησυχητική για τις οικονομίες και τους δανειολήπτες ανά τον κόσμο η διπλή προειδοποίηση του ΔΝΤ για τις επιπτώσεις του ιλιγγιώδους αμερικανικού χρέους στον υπόλοιπο κόσμο και για την επιβάρυνση που συνεπάγεται για χώρες, επιχειρήσεις και απλούς ιδιώτες και νοικοκυριά. Πρόκειται για ένα χρέος που από το περασμένο έτος υπερβαίνει πλέον τα 33 τρισ. δολ. και αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου χρέους Αυξάνεται, άλλωστε, σταθερά εδώ και πολλά χρόνια και το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών υπολογίζει πως φέτος θα πλησιάσει τα 35 τρισ. δολ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, η περαιτέρω αύξησή του θα εκτοξεύσει το παγκόσμιο χρέος σχεδόν στο 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ, από το 93% στο οποίο ήταν το περασμένο έτος.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, η περαιτέρω αύξησή του θα εκτοξεύσει το παγκόσμιο χρέος σχεδόν στο 100%.
Προπαντός, όμως, στην έκθεσή του για την Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα, το ΔΝΤ επισημαίνει πως και για τις ΗΠΑ ισχύει ό,τι ισχύει για κάθε χώρα, ότι η υπερχρέωση μιας χώρας οδηγεί τους επενδυτές να ζητούν μεγαλύτερες αποδόσεις για να τη δανείσουν. Ετσι οι αυξημένες δαπάνες του αμερικανικού κράτους και το διογκωμένο χρέος του έχουν ως αποτέλεσμα να ανεβαίνουν οι αποδόσεις των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου, οδηγώντας σε αντίστοιχη άνοδο τις αποδόσεις και τα επιτόκια στις άλλες χώρες.
Ειδικότερα, το Ταμείο υπολογίζει ότι κάθε φορά που οι αποδόσεις των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου αυξάνονται κατά μία εκατοστιαία μονάδα, αυξάνονται αναλόγως και οι αποδόσεις των ομολόγων των αναπτυσσόμενων οικονομιών και κατά 90 μονάδες βάσης οι αποδόσεις του χρέους των άλλων πλούσιων χωρών.
Η προειδοποίηση έρχεται σε μια συγκυρία που τα αυξημένα επιτόκια επιβαρύνουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά κι ενώ δεν έχει ακόμη τιθασευθεί πλήρως το τέρας του πληθωρισμού που καθιστά δυσβάσταχτο το κόστος διαβίωσης. Ιδιαιτέρως στις ΗΠΑ ο πληθωρισμός παραμένει στο 3,5% και αρχίζουν να εξανεμίζονται οι προσδοκίες για μείωση των επιτοκίων του δολαρίου, όπως διαφαίνεται και από μια αλλαγή στη στάση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, Federal Reserve, και του προέδρου της, Τζερόμ Πάουελ. Και αυτή ήταν η πρώτη κρούση στην οποία προέβη μέσα στην εβδομάδα το ΔΝΤ σχετικά με τη δημοσιονομική πολιτική των ΗΠΑ, όταν προειδοποίησε πως με τις αυξημένες δημόσιες δαπάνες και τον δανεισμό της η κυβέρνηση οδηγεί σε υπερθέρμανση την αμερικανική οικονομία, δυσχεραίνοντας τις προσπάθειες της Fed να ανακόψει τον πληθωρισμό.
«Ξεφεύγουν» τα ελλείμματα
Μέσα στον Μάιο η αμερικανική κυβέρνηση σχεδιάζει να αυξήσει περαιτέρω το χρέος της εκδίδοντας ομόλογα ύψους 386 δισ. δολ. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, στη διάρκεια του περασμένου έτους οι δαπάνες της αμερικανικής κυβέρνησης υπερέβησαν τα έσοδά της κατά 8,8% του αμερικανικού ΑΕΠ. Εν ολίγοις, το δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ οδεύει αυξανόμενο ακολουθώντας το χρέος της υπερδύναμης, καθώς την αμέσως προηγούμενη χρονιά ήταν 4,1%. Μεσοπρόθεσμα, το ΔΝΤ υπολογίζει πως το δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ θα υπερβεί το 6% του αμερικανικού ΑΕΠ.
Σε πρόσφατη ανάλυσή της, άλλωστε, η επιτροπή προϋπολογισμού του αμερικανικού Κογκρέσου προέβλεψε πως μέσα στα επόμενα 10 χρόνια, από φέτος και έως το 2034, το δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ θα έχει αυξηθεί συνολικά κατά ένα τρισ. δολ., από 1,6 τρισ. δολ. στο οποίο ανέρχεται σήμερα σε 2,6 τρισ. δολ. το 2034. Στο διάστημα αυτό υπολογίζει πως θα έχει αυξηθεί το χρέος των ΗΠΑ κατά 18,9 τρισ. δολ. και θα ανέλθει στα 54 τρισ. δολ. Στην αύξηση του χρέους συνδράμουν και τα υψηλά επιτόκια, διότι αυξάνουν το συνολικό κόστος της εξυπηρέτησης του χρέους. Εξαιτίας των υψηλών επιτοκίων, από το επόμενο έτος και μετά η επιτροπή προϋπολογισμού υπολογίζει ότι οι τόκοι που θα καταβάλει το αμερικανικό κράτος για το χρέος του θα είναι οι μεγαλύτεροι που έχουν καταγραφεί από το 1940, οπότε άρχισαν να τηρούνται τα σχετικά αρχεία: στη διάρκεια των επόμενων 10 ετών, οι ΗΠΑ θα δαπανήσουν περισσότερα από 12 τρισ. δολ. μόνο για να πληρώσουν τους τόκους του χρέους τους.
Μέσα στα επόμενα 10 χρόνια θα έχουν αυξηθεί στην υπερδύναμη συνολικά κατά ένα τρισ. δολ., από 1,6 τρισ. δολ. σήμερα, σε 2,6 τρισ. δολ. το 2034.
Πέραν, όμως, του ΔΝΤ, επικριτές των επιλογών της Ουάσιγκτον επιμένουν ότι το χρέος και το δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ θα αυξηθούν περισσότερο από όσο ευελπιστεί η επιτροπή προϋπολογισμού του Κογκρέσου και θα ευθύνεται έως ένα βαθμό η πολιτική του προέδρου Μπάιντεν για τη στήριξη των πράσινων τεχνολογιών. Ειδικότερα, θα επιβαρύνει σημαντικά τα δημοσιονομικά της υπερδύναμης το γνωστό ως πακέτο Μπάιντεν των επιδοτήσεων και φοροαπαλλαγών συνολικού ύψους 370 δισ. δολ. που έχει εξαγγείλει από το 2022 η Ουάσιγκτον και χορηγεί ήδη σε όσες πράσινες τεχνολογίες επενδύονται εντός της επικράτειας των ΗΠΑ.
Το αμφιλεγόμενο πακέτο, που έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων σε Ευρώπη και Κίνα, προκαλεί έτσι επικρίσεις και στο εσωτερικό της υπερδύναμης. Η επιτροπή προϋπολογισμού αρχικά υπολόγιζε πως οι φοροαπαλλαγές και οι επιδοτήσεις θα οδηγούσαν σε αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος κατά 391 δισ. δολ. το διάστημα 2022 με 2031. Τελευταία, όμως, έχει αναθεωρήσει τις εκτιμήσεις της και θεωρεί ότι θα έχει τουλάχιστον το διπλάσιο κόστος στον ίδιο χρονικό ορίζοντα.
Διαχειρίσιμο
Σχολιάζοντας τις επικρίσεις για το υψηλό χρέος των ΗΠΑ, η Αμερικανίδα υπουργός Οικονομικών, Τζάνετ Γέλεν, τόνισε ότι τα επιτόκια που καταβάλλει η υπερδύναμη για την εξυπηρέτηση του χρέους της «παραμένουν διαχειρίσιμα ως ποσοστό επί του συνόλου της αμερικανικής οικονομίας» και προσέθεσε πως η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει προτείνει μείωση του ελλείμματος κατά 2,5 τρισ. δολ.
2,6 τρισ.
δολ. θα φτάσει το δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ μέσα στα επόμενα 10 χρόνια.
Ο πληθωρισμός
Μιλώντας για τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ, παρεπόμενο των κυβερνητικών δαπανών που βασίστηκαν στο χρέος, ο Τομπίας Αντριαν, επικεφαλής του τμήματος νομισματικών πολιτικών και κεφαλαιαγορών του ΔΝΤ, υπογράμμισε πως «εξαιτίας αυτών των συνθηκών, η νομισματική πολιτική θα παραμείνει περιοριστική και σε παγκόσμιο επίπεδο οι δανειολήπτες θα δυσκολεύονται να αποπληρώσουν το χρέος τους».
18,9 τρισ.
δολ. θα προστεθούν στο χρέος των ΗΠΑ μέσα στα επόμενα 10 χρόνια.
Ο κίνδυνος
Αναφερόμενος στους κινδύνους που εγκυμονεί για την αμερικανική οικονομία το διαρκώς αυξανόμενο χρέος της υπερδύναμης, ο κορυφαίος οικονομολόγος του ΔΝΤ, Πιερ Ολιβιέ Γκουρίνχας, επισήμανε πως «το πρόσθετο κόστος που καταβάλλουν οι ΗΠΑ για την εξυπηρέτηση του χρέους τους έχει αυξηθεί τελευταία και θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα, δεδομένου ότι τα επίπεδα του χρέους είναι υψηλά».