Η επίσκεψη του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στη Μόσχα και οι θερμές δηλώσεις του ιδίου και του προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντιμίρ Πούτιν είχαν μόνον ένα αδιαμφισβήτητο αποτέλεσμα: έκλεισαν οριστικά το κεφάλαιο ψυχρότητας που είχε ανοίξει τον περασμένο Ιούλιο, όταν η Αθήνα αποφάσισε να απελάσει δύο διπλωμάτες από την πρεσβεία της Ρωσίας στην Αθήνα και να απαγορεύσει την είσοδο σε δύο ακόμα πολίτες. Πέραν τούτου, ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η επαναφορά πρότασης η οποία διακινείται στο εσωτερικό της κυβέρνησης για αρκετά χρόνια, για τη δημιουργία συνθηκών στην Ε.Ε. που θα επιτρέψουν στον αγωγό Turkish Stream να περάσει από το τουρκικό έδαφος και στην Ελλάδα, προκειμένου να μεταφέρει ρωσικό αέριο στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Οι πολιτικές δυσκολίες που κρύβει αυτό το εγχείρημα είναι σοβαρότατες. Ο Turkish Stream, όπως και ο Nord Stream II, που συνδέει Ρωσία με Γερμανία μέσω της Βαλτικής, παρακάμπτοντας πλήρως την Ουκρανία, αποτελεί «κόκκινο πανί» για πολλούς στην Ε.Ε. και, βεβαίως, για τις ΗΠΑ. Εφόσον, μάλιστα, προχωρήσει ο σχεδιασμός για πλωτό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη, από όπου σχεδιάζεται να εισάγεται αμερικανικό αέριο, τότε οι υπερβάσεις που πρέπει να γίνουν από την Αθήνα είναι πολύ σημαντικές και οι ισορροπίες πολύ πιο δύσκολες. Επιπλέον, υπάρχει και μια πρακτική δυσκολία, η οποία συνίσταται στο ότι οι Ρώσοι έχουν ήδη βρει εναλλακτική λύση για την πορεία του Turkish Stream, μέσω Βουλγαρίας, και κάτι τέτοιο θα άλλαζε πολύ δύσκολα στην παρούσα φάση.
Από την πλευρά της Αθήνας, ίσως το πιο σημαντικό σκέλος της επίσκεψης του κ. Τσίπρα στη Μόσχα ήταν η εκτίμηση της πραγματικότητας για τη σχέση ανάμεσα στη Ρωσία και στην Τουρκία. Επ’ αυτού, από τη δημόσια τοποθέτηση του κ. Τσίπρα αξίζει να συγκρατηθούν δύο σημεία: Πρώτον, η έκφραση ανησυχίας για τη συμφωνία πώλησης ρωσικών πυραύλων S-400 στην Αγκυρα σε μια περίοδο κατά την οποία η Τουρκία απειλεί ξανά την Αθήνα με πόλεμο, αν επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια (casus belli). Δεύτερον, η αποστροφή του κ. Τσίπρα για την κατάσταση στη Λιβύη. Ο πρωθυπουργός είπε συγκεκριμένα ότι συζήτησε με τον κ. Πούτιν για την ανάγκη να διαμορφωθεί στη Λιβύη στρατός «που θα συμπεριλαμβάνει τις ισχυρές και σημαντικές δυνάμεις, στρατιωτικές δυνάμεις, στα ανατολικά της χώρας. Γιατί αυτό που πρέπει να μας απασχολεί πρωτίστως είναι η σταθερότητα στη Λιβύη, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή».
Στην ανατολική Λιβύη ισχυρός άνδρας είναι ο στρατηγός Καλίφα Χαφτάρ, ο οποίος συμμαχεί με την Αίγυπτο για την καταπολέμηση των ισλαμιστών ανταρτών στη μεθόριο των δύο χωρών. Ο Χαφτάρ διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις με τους Ρώσους (οι οποίοι και εκπαιδεύουν τις δυνάμεις που ελέγχουν την ανατολική Λιβύη), ενώ, αντιθέτως, θεωρείται «κόκκινο πανί» για τους Τούρκους. Μάλιστα, η εκπροσώπηση των δυνάμεων του Καλίφα Χαφτάρ στην πρόσφατη Σύνοδο του Παλέρμο για το μέλλον της Λιβύης ήταν από τους λόγους που οδήγησαν τους Τούρκους σε αποχώρηση από τη Σικελία.
Σε ζητήματα τα οποία άπτονται της γεωπολιτικής γειτονίας της Ελλάδας, παρότι ο κ. Πούτιν ήταν εξαιρετικά προσεκτικός ώστε να μη θίξει τίποτε δημοσίως, έγινε σαφές ότι υπάρχει διαφωνία και για την Ανατολική Μεσόγειο. Εκτός από την αμερικανική παρουσία στην περιοχή, οι διακριτές διαφωνίες ανάμεσα στην Αθήνα και στη Μόσχα έχουν, βέβαια, ως επίκεντρο την ενέργεια, καθώς πιθανή ανάπτυξη των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου θα δημιουργούσε άμεσα ανταγωνιστική αγορά για τη Ρωσία.
Πρακτικά, η μόνη –υπό πολλές προϋποθέσεις– στρατηγικού χαρακτήρα συζήτηση που ετέθη επί τάπητος ήταν η πιθανότητα διεύρυνσης της συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας που, όπως υπενθύμισε ο κ. Πούτιν, είναι ήδη σημαντική, καθώς η Ελλάδα εισάγει από τη Ρωσία το 50% των αναγκών της σε φυσικό αέριο και το 10% σε αργό πετρέλαιο.
Προφανώς δεν αναμενόταν η Ελλάδα να αλλάξει στρατηγικό προσανατολισμό στην περιοχή και να εναρμονιστεί με τα συμφέροντα της Μόσχας. Aλλωστε, και οι δύο πλευρές φάνηκε ότι διατηρούν τις απόψεις τους για τη συμφωνία των Πρεσπών και, κυρίως, για την προοπτική της ΠΓΔΜ να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Μάλιστα, την ημέρα συνάντησης των κ. Τσίπρα και Πούτιν στο Κρεμλίνο, ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ επαναλάμβανε την άποψη της Μόσχας περί χρηματισμών και πιέσεων, προκειμένου βρεθούν οι 80 βουλευτές που απαιτούνταν ώστε η ψηφοφορία για τη συνταγματική αναθεώρηση στα Σκόπια να οδηγήσει σε αποτέλεσμα που θα προωθούσε τη συμφωνία των Πρεσπών στην επόμενη φάση.
Ηπια διπλωματία
Αντιθέτως, οι δύο πλευρές εστίασαν και αποφάσισαν να εμβαθύνουν σε ζητήματα τα οποία εντάσσονται στη χορεία της ήπιας διπλωματίας, όπου υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες για περαιτέρω ανάπτυξη των σχέσεων. Ο ίδιος ο κ. Τσίπρας αναφέρθηκε στη λειτουργία δύο επίτιμων προξενείων της Ρωσίας στην Αλεξανδρούπολη και στο Ναύπλιο, ενώ αποφασίστηκε να ενισχυθούν και οι σχέσεις σε επίπεδο πολιτισμού. Σκοπός είναι το 2019 να αποτελέσει Ετος Ελληνικής Λογοτεχνίας στη Ρωσία και το αντίστροφο στην Ελλάδα.
Ευκαιρίες οικονομικής συνεργασίας φαίνεται να υπάρχουν και στο πεδίο του τουρισμού και αυτές αμφίδρομες. Αναμένεται να φανεί πώς θα εξελιχθούν και οι συζητήσεις για συνεργασία στους τομείς της γεωργίας και των μεταφορών, όπου οι δύο χώρες έχουν αρκετά καλές σχέσεις. Ως προς το σκέλος των εξοπλισμών, στην παρούσα φάση δεν αναμένεται κάτι περισσότερο από την αναβάθμιση και τη συντήρηση οπλικών συστημάτων που βρίσκονται ήδη στο ελληνικό οπλοστάσιο.