Η δήλωση της υπουργού Παιδείας Νίκης Κεραμέως ότι είναι «πολύ σημαντικό» η Ιστορία «να έχει χαρακτήρα διαμόρφωσης εθνικής συνείδησης» προκάλεσε επιθετικά σχόλια από παράγοντες της αντιπολίτευσης, οι οποίοι έσπευσαν να την ερμηνεύσουν ως πρόθεση για επιστροφή στο παρελθόν. Οι αντιδράσεις δηλώνουν περισσότερα για τους αντιδρώντες παρά για την υπουργό, μιας και η ίδια, σε συνέντευξή της σε ραδιοφωνικό σταθμό, δεν ανέπτυξε τη σκέψη της. Ο ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί συνεχώς να παρουσιάσει την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη ως ταυτοχρόνως ακραία δεξιά και νεοφιλελεύθερη. Ομως, η έως τώρα εργατικότητα και η σοβαρότητα του πρωθυπουργού και κυβερνητικών παραγόντων υπερτερούν των όποιων αστοχιών των πρώτων ημερών, καθιστώντας ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη της αντιπολίτευσης να βρει «αδυναμίες» για εκμετάλλευση διά της υπερβολής και της διαστρέβλωσης.
Οσο δεν γνωρίζουμε πώς η κ. Κεραμέως σκοπεύει να διαμορφώσει την «εθνική συνείδηση» χρήσιμο θα ήταν να γνωρίζουμε ποια είναι αυτή η συνείδηση σήμερα. Πώς προέκυψε; Τι μας κόστισε; Πόσο μας βοηθάει ή πόσο μας εμποδίζει στον σημερινό κόσμο; Η εθνική συνείδηση είναι αυτή που τιμάμε με πανηγυρικούς σε εθνικές γιορτές ή η αναγνώριση ότι είμαστε πάντα επιρρεπείς στην αδελφοκτονία; Ποια είναι η πραγματική ιστορία του ελληνικού έθνους και ποια αυτή που σμιλεύτηκε συνειδητά ώστε να συγκολλήσει ετερόκλητους πληθυσμούς ελληνοφώνων;
Ποια η πραγματικότητα του πιο πρόσφατου Εμφυλίου; Ποιες οι πραγματικές αιτίες και οι πληγές και ποιες αυτές που βολεύουν διαφορετικές ιδεοληψίες;
Οι ιστορικοί και πολιτικοί επιστήμονες έχουν κάνει αξιοσημείωτη πρόοδο στη διαλεύκανση αυτών των ζητημάτων τις τελευταίες δεκαετίες. Ομως, στον δημόσιο χώρο –στην πολιτική και στα μέσα ενημέρωσης– η συζήτηση διεξάγεται ακόμη με όρους που δείχνουν είτε ότι πολλοί επενδύουν στο να διατηρούν τον ελληνικό λαό σε ένα επίπεδο ανωριμότητας, είτε ότι οι «ενήλικες» είναι τόσο λίγοι, ώστε είναι αόρατοι. Ενώ όλοι διατεινόμαστε ότι είμαστε επαναστάτες, δύο από τους ισχυρότερους θεσμούς της σύγχρονης Ελλάδας –η Ορθόδοξη Εκκλησία και το Κομμουνιστικό Κόμμα– επιβάλλουν τη συντηρητική σκέψη στους πιστούς τους. Και οι δύο απαιτούν υποταγή στην ιεραρχία και απόρριψη της κριτικής σκέψης. Μεταξύ αυτών των άκρων μιας κοινής νοοτροπίας διεξάγεται η συζήτηση και των υπολοίπων. Από τη μία, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός σηκώνει το λάβαρο της Επανάστασης το 1821, από την άλλη, ο Παναγιώτης Καρατζάς και οι μαχητές του ελευθερώνουν την Πάτρα. Η Μεγάλη Ιδέα ήταν ιστορικό χρέος ή μια συνειδητή προσπάθεια να διαμορφωθεί το έθνος; Οπου σκαλίσει κανείς βρίσκει ότι τίποτα δεν είναι απλό. Κάθε ομάδα έχει τους δικούς της ήρωες και καταγγέλλει συλλήβδην τους άλλους. Η ανάγκη της απλοποίησης, η αξιοποίηση της αφήγησης, σβήνει ήρωες και δοξάζει εγκληματίες. Ποιος θυμάται τον Τούρκο δικαστή Χατζή Χαλήλ Εφέντη που απέτρεψε τη σφαγή όλων των Αθηναίων ανδρών όταν ξέσπασε η Επανάσταση; Για τους Τούρκους ήταν προδότης και εκτελέστηκε στην Κωνσταντινούπολη, για τους Ελληνες μια ενοχλητική λεπτομέρεια στην ηρωική αφήγησή τους. Ποιος θυμάται τα βάσανα των Ελλήνων στα χέρια Ελλήνων λήσταρχων; Στη συζήτηση για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν θα πρέπει να συζητηθεί και η τύχη των Ελλήνων Εβραίων, με όσους τους βοήθησαν και όσους εκμεταλλεύθηκαν τη σφαγή τους; Θα μελετήσουμε και τους λόγους που τόσοι Ελληνες αναζήτησαν –και αναζητούν– καλύτερη τύχη στην ξενιτιά; Θα συζητήσουμε ειλικρινώς για τις ιστορικές καταβολές σημερινών προβλημάτων, ώστε να απαλλαγούμε απ’ αυτά, ή θα συντηρήσουμε το παραμύθι ότι εμείς είμαστε οι καλοί, πάντα θύματα προδοτών και ξένων;
Οσο παιδαριώδης και αν είναι αυτή η εκδοχή της πραγματικότητας, έχει επικρατήσει και ως εθνικό αφήγημα και ως αυτό που εξιστορεί κάθε ομάδα. Οι καχύποπτοι ως προς τις προθέσεις της υπουργού Παιδείας πιθανότατα πιστεύουν σε εξίσου απλοϊκές αφηγήσεις με αυτές που κατακρίνουν. Ας ελπίσουμε ότι στόχος της κ. Κεραμέως και του πρωθυπουργού είναι μια πιο ειλικρινής εκδοχή της πραγματικότητας, μια ωριμότερη εθνική συζήτηση.