ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΕΡΓΟΠΟΥΛΟΣ
Στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Μια μαρτυρία
για τα χρόνια της δικτατορίας
εκδ. Πόλις, σελ. 175
Στις αρχές Μαΐου 1973 ο φοιτητής Νομικής Γιάννης Σεργόπουλος συλλαμβάνεται, οδηγείται στο Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας (ΕΑΤ-ΕΣΑ) και βασανίζεται απάνθρωπα – ξυλοδαρμοί, φάλαγγα, εικονικές εκτελέσεις. Υστερα από 2,5 μήνες κράτησης αφήνεται ελεύθερος χωρίς να του απαγγελθεί κατηγορία. Αιτία της σύλληψης υπήρξε η ενεργητικότατη συμμετοχή του στο αντιστασιακό φοιτητικό κίνημα κατά της δικτατορίας (1967-1974).
Καταθέτοντας τη μαρτυρία του σαράντα πέντε χρόνια αργότερα, ο συγγραφέας πραγματοποιεί μιαν αναδρομή στα γεγονότα του φοιτητικού κινήματος, ιχνογραφεί το ανάστατο ευρωπαϊκό κλίμα όπως διαμορφώθηκε από τον Μάη του ’68, και εκφράζει τα κίνητρά του (το αίσθημα προσβολής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας) που οδήγησαν έναν νεαρό κεντρώας πολιτικής προέλευσης να αντισταθεί κατά της χούντας των συνταγματαρχών.
Η μαρτυρία του δικηγόρου Γιάννη Σεργόπουλου είναι πολύτιμη. Διότι εκτός από τα περιστατικά φωτίζει ταυτόχρονα τρεις μύθους της μεταπολιτευτικής ζωής, οι οποίοι στις μέρες μας βρίσκονται σε έξαρση. Ο όρος γενιά του Πολυτεχνείου είναι ανακριβέστατος, γιατί τέτοιο πράγμα ποτέ δεν υπήρξε. Γενιά θα πει το σύνολο (ή τουλάχιστον ένας πολύ μεγάλος αριθμός) ανθρώπων της ίδιας ηλικίας. Οπως σαφώς προκύπτει (και) από τη μαρτυρία Σεργόπουλου, στο αντιδικτατορικό κίνημα των νέων που φούντωσε το 1972 και έδωσε πληθώρα αντιστασιακών εκδηλώσεων, δεν συμμετείχαν περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι. Σαράντα δύο αρχικά, εκατόν πενήντα μία τελικά υπογραφές με δυσκολία μαζεύτηκαν για να ζητήσουν ελεύθερες φοιτητικές εκλογές στην Νομική, ενώ στα «ελεύθερα» σκαλάκια της Σχολής δεν συγκεντρώνονταν περισσότερα από τρεις εκατοντάδες άτομα. Οι τρεις χιλιάδες φοιτητές ήταν μια μεγάλη ομάδα, μια κοινότητα, ένας κόσμος με κοινές επιδιώξεις, όχι όμως γενιά, όρος που καλλιεργεί την παρηγορητική αυταπάτη πως η αντίσταση των νέων κατά της χούντας ήταν πάνδημη – δεν ήταν.
Φτάνουμε έτσι στον δεύτερο μύθο. Ο λόγος που την αντίσταση κατά της χούντας σήκωσε στους ώμους της μια πολύ μικρή μειοψηφία ανθρώπων είναι ότι δικτατορία θα πει, όπως δείχνει η μαρτυρία Σεργόπουλου, «διακυβέρνηση με τη λόγχη», αστυνομοκρατία, φυλακίσεις, βασανιστήρια. Καμιά σχέση με τη σημερινή δημοκρατία όπως υποστηρίζει το σύνθημα «η χούντα δεν τέλειωσε το ’73». Κι αυτό αποδεικνύεται περίτρανα από το ότι σε συνθήκες αληθινού τρόμου, το μαζικό κίνημα που διαμαρτυρόταν καθημερινά για τις πολιτικές εκτροπές στη δεκαετία του ’60, μετά την επιβολή στρατιωτικού νόμου και τις συλλήψεις διαλύθηκε. Τη θέση του πήραν ολιγάριθμες αντιστασιακές οργανώσεις –ΠΑΜ, Ρήγας Φεραίος, Δημοκρατική Αμυνα– τα μέλη των οποίων πλήρωσαν πολύ ακριβά τη δράση τους.
Φτάνουμε στον τρίτο μύθο, πως για όσα δεινά έπληξαν τη μεταγενέστερη δημοκρατία ευθύνονται οι φοιτητές που αντιστάθηκαν στη χούντα, οι οποίοι εξαργύρωσαν τους αγώνες τους με χαριστικά πολιτικά και παράνομα οικονομικά οφέλη. Ως αντιστασιακή (αριστερής προέλευσης) πρωτοβουλία, το φοιτητικό κίνημα ολοκλήρωσε τον ρόλο του με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας τον Ιούλιο του 1974. Το φοιτητικό κίνημα συνέχισε μεν την πορεία του, σε συνθήκες όμως πλήρους πολιτικής ελευθερίας έγινε κάτι άλλο. Συσπειρώνοντας πλέον στους κόλπους του πλήθη νέων, ναι συγκέντρωσε μια γενιά, όχι όμως του Πολυτεχνείου αλλά τη γενιά της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας, η οποία ευθύνεται για όσα ευθύνεται, όπως και η γενιά των πρεσβυτέρων και η γενιά των μεταγενεστέρων της.
Η μαρτυρία του Γιάννη Σεργόπουλου αποτελεί μια έντιμη, λιτή, σεμνή κατάθεση, ενός ανθρώπου που όταν η δικτατορική λαίλαπα τελείωσε, χωρίς να ζητήσει τίποτα επέστρεψε στην εργασία και στις ιδιωτικές ασχολίες του.