Πολλές είναι οι παρενέργειες της πολιτικής αρνητικών επιτοκίων που εφάρμοσε η ΕΚΤ για να εξωθήσει τις τράπεζες της Ευρωζώνης σε αύξηση του δανεισμού, με κυριότερη τη μείωση της κερδοφορίας των τραπεζών. Εχει γι’ αυτό επικριθεί δριμύτατα από τραπεζικούς και πολιτικούς κύκλους ιδιαίτερα της Γερμανίας, που έχουν επανειλημμένως υπογραμμίσει ότι η πολιτική αυτή πλήττει τόσο τις τράπεζες όσο και τους καταθέτες.
Τους τελευταίους μήνες και ιδιαιτέρως μετά την απόφαση που έλαβε το φθινόπωρο η ΕΚΤ να συμπιέσει βαθύτερα σε αρνητικό έδαφος τα επιτόκια του ευρώ, οι τράπεζες άρχισαν να επιβάλουν προσεκτικά τις αντίστοιχες χρεώσεις στις μεγάλες καταθέσεις των πλούσιων πελατών τους. Οι γερμανικές τράπεζες, όμως, έχουν συγκεντρώσει ένα δυσθεώρητο όγκο καταθέσεων και επέλεξαν μια άλλη αμυντική τακτική: να διατηρούν όσο περισσότερα κεφάλαια μπορούν στα ταμεία τους, μειώνοντας, έτσι, τον όγκο των καταθέσεών τους που θα έπρεπε να βρίσκονται σταθμευμένα στα ταμεία της ΕΚΤ και να υπόκεινται στις ανάλογες χρεώσεις. Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε χθες στη δημοσιότητα η Bundesbank, τον Δεκέμβριο υπήρχαν στα ταμεία των γερμανικών τραπεζών 43,4 δισ. ευρώ. Πρόκειται για ποσό σχεδόν τριπλάσιο από το αντίστοιχο του Μαΐου του 2014, του τελευταίου μήνα προτού επιβληθούν αρνητικά επιτόκια. «Στην εποχή μας είναι καλύτερα να διατηρεί κανείς πολλά κεφάλαια σε μετρητά παρά να τα παρκάρει στα ταμεία της ΕΚΤ», σχολιάζει σχετικά ο Αντρέας Σουλτζ, επικεφαλής ταμιευτηρίου που λειτουργεί κοντά στο Βερολίνο.
Οπως υπογραμμίζει, το γεγονός ότι επιλέγουν αυτή την τακτική παρά τους κινδύνους και παρά το κόστος της ασφάλισης των χρημάτων, καταδεικνύει πόσες σοβαρές είναι οι συνέπειες της πολιτικής αρνητικών επιτοκίων. Ανάλογες είναι οι επισημάνσεις του Γερμανού βουλευτή των Ελεύθερων Δημοκρατών Φραν Σάφερ, ο οποίος προεξοφλεί ότι «θα υπάρξει εκρηκτική αύξηση παραγωγής θησαυροφυλακίων και θα γνωρίσουν μεγάλη ανάπτυξη οι εταιρείες ασφαλείας».
Είναι πράγματι γεγονός ότι οι γερμανικές τράπεζες δεν έχουν αρκετό χώρο για να αποθηκεύουν κατάλληλα τα μετρητά τους γι’ αυτό και παραγγέλνουν νέα θησαυροφυλάκια. Σύμφωνα με το Bloomberg, η εταιρεία Pro Aurum του Μονάχου που εμπορεύεται πολύτιμα μέταλλα έχει λάβει μεγάλο αριθμό αιτήσεων από τις γερμανικές τράπεζες για να αποθηκεύσει τα χαρτονομίσματά τους σε θησαυροφυλάκια.
Αναγκάστηκε, όμως, να τις απογοητεύσει, καθώς δεν διαθέτει αρκετό χώρο. Οπως τονίζει το Bloomberg, η συσσώρευση μετρητών και η χρηματοδότηση δανείων αποτελεί τον σκληρό πυρήνα της δουλειάς που κάνουν οι τράπεζες. Οι τράπεζες της Ευρωζώνης, όμως, έχουν συγκεντρώσει τόσο μεγάλη ρευστότητα ώστε υπογραμμίζουν διαρκώς πως δεν γίνεται να τη μετατρέψουν όλη σε πιστώσεις. Δεν θέλουν, βέβαια, και να μεταφέρουν δισεκατομμύρια ευρώ στα ταμεία της ΕΚΤ.
Δεν αρκεί, πάντως, να διατηρούν περισσότερα μετρητά στα θησαυροφυλάκιά τους για να αποφύγουν το κόστος των αρνητικών επιτοκίων. Η Ενωση Γερμανικών Τραπεζών υπολογίζει πως οι χρεώσεις της ΕΚΤ κοστίζουν στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Γερμανίας περίπου 2 δισ. ευρώ τον χρόνο. Οι δύο μεγαλύτερες γερμανικές τράπεζες, Deutsche Bank και Commerzbank, έχουν θέσει σε εφαρμογή προγράμματα ριζικής αναδιάρθρωσης και έχουν προχωρήσει σε χιλιάδες απολύσεις, καθώς τα αρνητικά επιτόκια και οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες έχουν υπονομεύσει τα επιχειρηματικά τους μοντέλα. Παράλληλα, βέβαια, έχουν αρχίσει να μεταβιβάζουν το κόστος των αρνητικών επιτοκίων στις μεγάλες καταθέσεις των πλούσιων πελατών τους. Δεν είναι, όμως, εξίσου εύκολο, και πιθανώς να μην είναι πάντα νόμιμο, να κάνουν το ίδιο με τους απλούς καταθέτες των λίγων εκατοντάδων ή χιλιάδων ευρώ.
Αποταμιεύουν
Το πρόβλημα των αρνητικών επιτοκίων είναι σοβαρότερο για τη Γερμανία, επειδή οι πολίτες της αποταμιεύουν παραδοσιακά πολύ περισσότερο από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους και αποφεύγουν τις επενδύσεις με ρίσκο. Το ποσοστό αποταμίευσης της χώρας ανήλθε στο 10% το 2017 και ήταν σχεδόν διπλάσιο από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, σύμφωνα με στοιχεία της Deutsche Bank. Το περασμένο έτος, οι Γερμανοί είχαν τοποθετήσει το 21% του πλούτου τους, ύψους 6,6 τρισ. ευρώ, σε τίτλους επενδυτικών ταμείων, μετοχές, πιστοποιητικά και ομόλογα. Ο όγκος των τίτλων στους οποίους έχουν επενδύσει είναι, πάντως, μικρός σε σύγκριση με τις καταθέσεις τους. Είναι, άλλωστε, γνωστοί για την προτίμησή τους στο ρευστό και στην ασφαλή προστασία των προσωπικών τους δεδομένων.