«Υπάρχουν δεκαετίες που δεν συμβαίνει τίποτε και υπάρχουν εβδομάδες μέσα στις οποίες συμβαίνουν δεκαετίες». Το γνωστό ρητό έχει ιστορικά κατοχυρωμένη λογική που το διέπει. Οι κρίσεις δρουν ως ιστορικοί επιταχυντές. Καθιστούν το μέλλον, παρόν.
Τις τελευταίες εβδομάδες, πολλαπλά νέα ψηφιακά εργαλεία αναπτύχθηκαν και προσφέρθηκαν στους πολίτες της χώρας: τηλεργασία, τηλεκπαίδευση, νέες ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες, ψηφιακή λειτουργία της κυβέρνησης, άυλη συνταγογράφηση. Ταυτόχρονα, ξεκίνησαν να απλοποιούνται γραφειοκρατικές ενέργειες που απαιτούνται για τη διεκπεραίωση βασικών γεγονότων της ζωής μας, όπως αυτό της δήλωσης γέννησης τέκνου. Ολες αυτές οι αλλαγές οφείλονται σε πολλούς ανθρώπους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, της ερευνητικής κοινότητας και των νεοφυών επιχειρήσεων πληροφορικής που εργάζονται με πίστη, ενθουσιασμό και σχέδιο.
Ο κορωνοϊός δεν ήταν η αιτία αυτής της ταχείας ψηφιακής μετάβασης. Αποτελεί όμως επιταχυντή της. Αρκεί κανείς να ανατρέξει στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης τον περασμένο Ιούλιο για να βρει εκεί πολλές από τις πρωτοβουλίες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί. Προφανώς δεν θα μπορούσε κάποιος να προγραμματίσει συγκεκριμένες ταχείες ψηφιακές παρεμβάσεις που αφορούν αποκλειστικά την τρέχουσα συγκυρία, ωστόσο τα δομικά προβλήματα που έπρεπε να λυθούν στο ελληνικό Δημόσιο ήταν από καιρό γνωστά.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί τη χρόνια εκκρεμότητα του ελληνικού κράτους. Μία εκκρεμότητα η οποία αντανακλάται στις δαιδαλώδεις διαδικασίες που πολίτες και επιχειρήσεις καλούμαστε να διεκπεραιώσουμε σε κάθε αλληλεπίδρασή μας με τον δημόσιο τομέα. Και μία εκκρεμότητα που επίσης είναι προφανής όταν συγκρίνουμε τα εργαλεία και τις οργανωσιακές λειτουργίες του Δημοσίου με όσα αντίστοιχα ισχύουν στον ιδιωτικό τομέα. Παλαιότερες έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί από τον ΟΟΣΑ πριν από την οικονομική κρίση είχαν αποτιμήσει το κόστος των διοικητικών βαρών της γραφειοκρατίας στη χώρα μας ίσο με το 6,8% του ελληνικού ΑΕΠ, ενώ ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ ήταν στο 3,5%. Ακριβώς γι’ αυτό δημιουργήθηκε αυτό το νέο υπουργείο τον περασμένο Ιούλιο, με αποστολή την απλοποίηση των διαδικασιών του Δημοσίου μέσω της χρήσης των νέων τεχνολογιών και τη διευκόλυνση του πολίτη στην καθημερινότητά του.
Λόγω της πανδημίας, η εκκρεμότητα του ψηφιακού μετασχηματισμού κατέστη αναγκαιότητα. Ως προς αυτό, οι αριθμοί σε μεγάλο βαθμό μιλούν από μόνοι τους. Οι 450.000 άυλες συνταγές που έχουν ήδη καταχωρισθεί μέσα σε 20 ημέρες συνιστούν έως και ισάριθμες επισκέψεις που δεν πραγματοποιήθηκαν. Πάνω από 250.000 συμπολίτες μας έχουν έως σήμερα ενταχθεί στο σύστημα της άυλης συνταγογράφησης με τις εγγραφές να αυξάνονται σταθερά. Ταυτόχρονα, περίπου 90.000 υπεύθυνες δηλώσεις και 40.000 εξουσιοδοτήσεις έχουν εκδοθεί από το gov.gr μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα και σε μια εποχή κατά την οποία το ελληνικό Δημόσιο δεν κινείται σε ρυθμούς κανονικότητας. Με δεδομένο ότι οι υπηρεσίες γνησίου υπογραφής όπως αυτές, συνιστούσαν τον βασικό λόγο για τον οποίο οι πολίτες χρειάζονταν μέχρι πρόσφατα να μεταβούν στα ΚΕΠ, οι αριθμοί αυτοί αναμένεται να αυξηθούν ραγδαία. Και, φυσικά, έως σήμερα, περίπου 6.000 γεννήσεις σε 110 μαιευτήρια της χώρας έχουν συντελεστεί στο πλαίσιο του νέου συστήματος δήλωσης γέννησης, το οποίο έχει απαλείψει κατ’ αναλογία τουλάχιστον 18.000 επιπλέον επισκέψεις σε δημόσιες υπηρεσίες. Ο χρόνος που εξοικονομούν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις από τα νέα αυτά εργαλεία μεταφράζεται σε χρήματα που δεν δαπανούν αλλά και σε χρήματα που κερδίζουν, καθώς τον ίδιο χρόνο μπορούν να τον αφιερώσουν σε παραγωγικές δραστηριότητες, ασφαλώς αφού αρθούν τα περιοριστικά μέτρα. Πέρα από την αυτονόητη διευκόλυνση, είναι σαφές πως οι αριθμοί αυτοί αποκτούν και μια πρόσθετη διάσταση σε καιρούς πανδημίας. Και ορίζουν την πυξίδα για το πώς θα πρέπει να κινηθούμε εφεξής, για κάθε αλληλεπίδραση του πολίτη με το κράτος.
Οι παραπάνω πρωτοβουλίες είναι χρήσιμο να τοποθετηθούν στα διεθνή τους συμφραζόμενα. Η διεθνής συζήτηση που αφορά τη συσχέτιση του κορωνοϊού με τα ψηφιακά συστήματα κυρίως εστιάζει στον περιορισμό της πανδημίας καθαυτής, μέσα από τεχνολογίες που στόχο έχουν να εντοπίσουν τα άτομα που ενδεχομένως νοσούν. Με δεδομένη την αντίληψη και την κουλτούρα της κάθε χώρας σε σχέση με τις έννοιες της ιδιωτικότητας και των ατομικών δικαιωμάτων, οι τεχνολογίες αυτές είναι προφανώς περισσότερο ή λιγότερο χρηστικές ανάλογα και με την εξέλιξη της εκάστοτε επιδημιολογικής καμπύλης. Αλλά, ταυτόχρονα, αν σταθεί κανείς και στο σκεπτικό ειδικών όπως ο Ισραηλινός Γιουβάλ-Νοά Χαράρι, μπορεί εξίσου εύκολα να διακρίνει πως η κάθε τεχνολογική επιλογή έχει και δεδομένες πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Η ελληνική κυβέρνηση, εξετάζοντας όλες τις διαθέσιμες τεχνολογικές προσεγγίσεις, έχει επιλέξει κάτι διακριτό: να συνδέσει έναν δεδηλωμένο της στόχο –τη βελτίωση των υπηρεσιών του δημοσίου τομέα μέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών– με την ανάγκη περιορισμού της κίνησης των πολιτών και της τήρησης των μέτρων κοινωνικής απόστασης. Ακόμα και οι τεχνολογικές επιλογές, εκείνες που σχετίστηκαν αμιγώς με τα έκτακτα μέτρα τα οποία η πολιτεία χρειάστηκε να λάβει, όπως το 13033, στην πραγματικότητα έχουν χαρακτήρα ενδυνάμωσης του πολίτη – και μόνο.
Είναι σαφές πως η ψηφιακή μετάβαση είναι ακόμα εν εξελίξει και πως έχουμε μεγάλη πορεία να διανύσουμε για να μετασχηματίσουμε το κράτος και την οικονομία. Βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή μιας πορείας η οποία θα συνεχίσει να χαρακτηρίζεται από μεγάλη πυκνότητα ενεργειών και θα απαιτήσει εξίσου μεγάλη προσπάθεια για να εμπεδωθούν οι σημαντικές αυτές αλλαγές στον τρόπο δουλειάς και σκέψης μας. Αυτό που έχει, όμως, πια εμπεδωθεί είναι πως οι αλλαγές αυτές είναι τόσο εφικτές όσο και επιθυμητές.
Ο πρωθυπουργός κατά το τελευταίο διάγγελμά του στάθηκε σε μια έννοια «κλειδί», αυτήν της εμπιστοσύνης. Πέρα από την όποια άλλη συνεισφορά τους, τα νέα τεχνολογικά εργαλεία των ημερών συνέβαλαν και σε κάτι ακόμα: στην πεποίθηση πως το κράτος μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά στη χώρα μας ακόμα και σε καθεστώς μεγάλης κρίσης. Και, με αυτόν τον τρόπο, βοήθησαν –παράλληλα με τη ζωτική δουλειά των υπηρεσιών υγείας και πολιτικής προστασίας– να εμπεδωθεί ένα ευρύτερο αίσθημα εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας. Η αξιοποίηση αυτής της κληρονομιάς αποτελεί το στοίχημα της επόμενης ημέρας.
* Ο κ. Κυριάκος Πιερρακάκης είναι υπουργός Επικρατείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης.