Η Ελλάδα βγήκε από μία δεκαετία βαριάς οικονομικής κρίσης και ήλθε ο κορωνοϊός, σε συνδυασμό με την τουρκική επεκτατική πίεση, να επιδεινώσει την κατάσταση. Η πανδημία δεν είναι μόνο μια υγειονομική κρίση.
Παράγει δευτερογενώς μια πρωτοφανούς διαστάσεως οικονομική κρίση που μας φέρνει αντιμέτωπους με ένα δύσκολο αύριο.
Σήμερα, οι πολίτες βάζουν μπροστά τη δημόσια υγεία και αποδέχονται τα περιοριστικά μέτρα, στα οποία υπόκεινται. Αποδέχονται επίσης και τις θυσίες που αφορούν το εισόδημά τους, όσον αφορά δηλαδή τις δραστηριότητες που εξασφαλίζουν τα προς το ζην. Οταν, όμως, τους επόμενους μήνες, μεγάλα τμήματα του πληθυσμού δεν θα μπορούν να τα φέρουν πέρα, λόγω οικονομικής συμπίεσης, το κλίμα θα γίνει πολύ πιο δύσκολο.
Τα μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας που έχει υιοθετήσει η κυβέρνηση είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά μπορούν να επαρκέσουν για μικρό χρονικό διάστημα. Η χώρα δεν έχει μεγάλα αποθέματα για να μπορέσει να καλύψει το κενό για πολλούς μήνες. Είναι συνεπώς σημαντικό να εκτιμήσουμε τις επιπτώσεις που θα έχει η κρίση την επόμενη μέρα και ειδικότερα στη διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας. Τις πολιτικές, δηλαδή, που θα επαναφέρουν την οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης.
Στη διάρκεια της πανδημίας, οι επιδημιολόγοι είχαν βαρύνουσα άποψη για βασικές αποφάσεις διακυβέρνησης τόσο σε κοινωνικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Μέσα σε ένα θολό τοπίο, οι ειδικοί προσφέρουν επιλογές και επισημαίνουν τις επιπτώσεις που τις συνοδεύουν. Με την πανδημία σταδιακά να υποχωρεί, το πρόβλημα καθίσταται λιγότερο υγειονομικό και πολύ περισσότερο πολιτικό, λόγω του μεγέθους των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων.
Τις αποφάσεις για την επανεκκίνηση της οικονομίας και τις επιλογές που προκύπτουν καλούνται να τις αναλάβουν οι κυβερνήσεις μέσα από μια δύσκολη ισορροπία ανάμεσα στα μέτρα πρόληψης (για να μην έχουμε παλινδρόμηση με αύξηση κρουσμάτων και θυμάτων) και στην επαναφορά της οικονομίας στην κανονικότητα. Είναι, όμως, και κάτι άλλο. Η ειδοποιός διαφορά αυτής της κρίσης σε σχέση με τις προηγούμενες είναι ότι βασικοί τομείς της ελληνικής οικονομίας θα αργήσουν να συμμετάσχουν στην επανεκκίνηση.
Προϋπόθεση για να καλυφθεί γρήγορα το χαμένο έδαφος από τα περιοριστικά μέτρα λόγω πανδημίας, ειδικά στους κλάδους που έχουν τεθεί στην «κατάψυξη», είναι η ταχύρρυθμη εφαρμογή εξυγιαντικών μεταρρυθμίσεων. Η δοκιμασία συνιστά πράγματι μια καλή ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα, για να προχωρήσουν οι απαιτούμενες ριζικές τομές στην οικονομία, που θα απελευθερώσουν λιμνάζουσες παραγωγικές δυνάμεις.
Το ζητούμενο, όμως, δεν είναι μόνο η επιστροφή στην κανονικότητα. Οι μεταρρυθμίσεις μπορούν πράγματι να δώσουν ώθηση στην επανεκκίνηση της οικονομίας, αλλά δεν αρκούν. Το ζητούμενο είναι η οικονομία να τεθεί σε τροχιά δυναμικής ανάπτυξης. Για να συμβεί αυτό, πρέπει να ληφθούν δραστικά μέτρα για την επίλυση του κύριου προβλήματος της ελληνικής οικονομίας, που είναι το στρεβλό παραγωγικό μοντέλο, το οποίο κατευθύνει πολύτιμους πόρους σε χαμηλής προστιθέμενης αξίας δραστηριότητες.
Ο κορωνοϊός ανέδειξε τη ζωτική σημασία που έχει ένας σύγχρονος αγροτικός τομέας και μια δυναμική βιομηχανία για την επιβίωση μιας κοινωνίας: από τη διατροφική αλυσίδα, στις μάσκες, στους αναπνευστήρες, στα αντισηπτικά. Ακόμα και όσοι υποτιμούσαν όλα αυτά στο παρελθόν, την ώρα της κρίσης κατανόησαν ότι όχι μόνο η ευημερία, αλλά και η επιβίωση της χώρας είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις παραγωγικές δυνατότητές της, δηλαδή από τις επιχειρήσεις. Αυτές εξασφαλίζουν τα ζωτικής σημασίας εφόδια για την επιβίωση.
Συνεπώς, η πανδημία προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να διαμορφώσουμε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο μέσα από την ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας και ειδικά της βιομηχανίας. Για την ακρίβεια, πρόκειται για ιστορική ευκαιρία δημιουργίας των όρων για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Η δοκιμασία, που έφερε τα πάνω-κάτω, εξαρτάται από το πολιτικό σύστημα, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία να μετατραπεί σε μια ιστορική ευκαιρία για την Ελλάδα.
Μπορούμε και πρέπει να δώσουμε έμφαση στους τομείς που έχουμε συγκριτικά πλεονεκτήματα, αλλά και εκεί που έχουμε αναξιοποίητες δυνατότητες να αποκτήσουμε συγκριτικό πλεονέκτημα. Το συγκριτικό πλεονέκτημα μιας οικονομίας συχνά προσλαμβάνεται από οικονομολόγους και κυβερνώντες με στατικό τρόπο. Πρόκειται, ωστόσο, για δυναμικό μέγεθος, το οποίο μπορεί δυνητικά να καθορίσει τις ευκαιρίες για ραγδαία ανάπτυξη της οικονομίας το επόμενο διάστημα. Πρώτον, με την υποκατάσταση εισαγωγών από εγχώρια προϊόντα και, δεύτερον, με την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων, ικανών να κερδίσουν θέση στις εξωτερικές αγορές.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Μπίτσιος είναι αντιπρόεδρος του ΣΕΒ.