Η πανδημία δείχνει να υποχωρεί. Τούτο δεν σημαίνει πως λήγει η επιφυλακή. Πρόβλεψη δεν υπάρχει. Ο επίλογος και ο απολογισμός της συμφοράς αργούν ακόμα.
Το μέλλον βρίσκεται μέσα στο παρόν, άλλωστε και το παρελθόν βρίσκεται μέσα στο παρόν. Τι θα ήταν το παρελθόν, αν δεν το κρατούσαμε ζωντανά μέσα μας. Δίχως ανάγνωση προσεκτική του παρόντος δεν υπάρχει αχτίδα μέλλοντος. Η πανδημία ήταν το ταχύτερο σεμινάριο εκπαίδευσης για την αντιμετώπιση της οικουμενικής ανησυχίας και για τη μέτρηση των δικών μας δυνατοτήτων.
Ο Horror Temporis μας οδήγησε σε αδυσώπητη διαμάχη με τον χρόνο, ένα χρόνο που ξοδευόταν κυρίως σε μακροοικονομικούς στόχους αφήνοντας τον άνθρωπο ανυπεράσπιστο. Παν μέτρο το χρήμα κι όχι ο άνθρωπος. Αστρονομικές οι δαπάνες των εξοπλισμών και του Διαστήματος, λιγοστές οι δαπάνες για την προστασία της υγείας των πολιτών. Ηγέτες αλάστορες, τυφλωμένοι από την αλαζονεία της Εξουσίας, βουλιαγμένοι στον ναρκισσισμό τους δεν μπόρεσαν να διακρίνουν το αυτονόητο και να σεβαστούν τη φωνή της επιστήμης και την ανθρώπινη ζωή.
Στην Ελλάδα δεν χάθηκε δευτερόλεπτο. «Η πρώτη μας μέριμνα, δήλωνε ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι να σώζεις ανθρώπινες ζωές». Εριξε όλο του το βάρος και τις ιδιωτικές χορηγίες στον εξοπλισμό του εθνικού συστήματος υγείας. Κάλεσε δίπλα του, τον κατάλληλο άνθρωπο με γιατρούς κομάντος, τον καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα, τον πρωτοστράτορα αντιστάρ, αρχηγό των επιχειρήσεων κατά του απειλητικού εισβολέα κορωνοϊού. Τα μέτρα ήσαν σκληρά, ασυνήθιστα ανατρεπτικά αυστηρά. Περιορισμοί στις μετακινήσεις, απαγόρευση κάθε ανθρώπινης επαφής. Αγκαλιές, χειραψίες, φιλιά, πλησιάσματα στο κόκκινο. Ολα θεόκλειστα. Η καραντίνα υποχρεωτική. Ο ρυθμός της ζωής άλλαξε. Το γρήγορο έγινε αργό, η ταχύτητα φρενάρισε, η COVID-19 παγιδεύτηκε, δεν βρήκε πρόσφορο έδαφος.
Ο Εθνικός Ιατρός Σωτήρης Τσιόδρας με την ομάδα του πήρε όλη την ευθύνη στους ώμους του, με πειστικό αληθινό λόγο στήριξε τον Ελληνα πολίτη, δίνοντάς του ασφάλεια και αυτοπεποίθηση. Κάθε θάνατος είναι ιερός, ανεξαρτήτως ηλικίας, τόνιζε καθημερινά ο εθνικός επιδημιολόγος και κάθε λόγος, αληθινός και συναισθηματικός είναι πολύτιμος. Μ’ ένα γλυπτό λόγο ταπεινό, δομημένο με ακρίβεια επιστημονική σε έκανε να νιώθεις την ιερότητα του αγαθού της ζωής.
Η συγκυρία ήταν η ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε τη μοναδικότητα της ζωής. Η ζωή αντιμάχεται τη σήψη. Δεν αναπνέει μέσα στη σκόνη και την ομίχλη θέλει καθαρό αέρα για να γεμίσει τα πνευμόνια μας με χαρά και αισιοδοξία. Μετά τον ζεστό, ανθρώπινο λόγο του Σωτήρη Τσιόδρα, ο πολιτικός λόγος πρέπει να αποθεραπευθεί από φλυαρίες, ρητορισμούς, μεγαληγορίες και τεχνάσματα, να βρει καινούργιο λεξιλόγιο – κυρίως να ανανεωθεί για να ακούγεται.
Μέσα στην κρίση οι οικονομικές σχέσεις πολίτη και κράτους, πολίτη και τραπεζών ήταν φυσικό να διαταραχθούν. Οι πολίτες προσαρμόστηκαν με αυστηρά πρωτόγνωρα μέτρα, περιορισμού της ελευθερίας, της μετακίνησης και κάθε δραστηριότητας επαγγελματικής, πλην των προβλεπομένων εξαιρέσεων. Η βασική αρχή «pacta sunt servanda», οι συμβάσεις πρέπει να τηρούνται, βάσει των δεδομένων των εκτάκτων συνθηκών της ανωτέρας βίας, ακυρώθηκε εκ των πραγμάτων.
Συνεπώς έπρεπε να βρεθεί η χρυσή τομή, ώστε να μην κλονισθεί η σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ πολίτη και κράτους. Ο συλλογισμός είναι πολύ απλός. Ουκ αν λάβεις από τον καθηλωμένο σε απραξία, μη εργαζόμενο πολίτη. Με κλειστά μαγαζιά, δικαστήρια, εστιατόρια, καφετέριες, σχολεία, πανεπιστήμια. Δεν υπάρχει η αντικειμενική δυνατότητα καταβολής οφειλής στο Δημόσιο και στις τράπεζες. Η επάνοδος στην κανονικότητα θέλει χρόνο. Προηγείται σαφώς η προστασία της ανθρώπινης ζωής αλλά έπονται και η προστασία και η διαφύλαξη της σχέσης εμπιστοσύνης, της κυβέρνησης με τους πολίτες με έγκαιρη λήψη ανακουφιστικών οικονομικών μέτρων.
Η κρίση θα φέρει νέες πρακτικές και συμπεριφορές. Η ανατροπή είναι αστάθμητη και απρόβλεπτη. Οι αναστολές πληρωμών για λίγους μήνες είναι μέτρο δίκαιο και ανακουφιστικό, αλλά θέλει γενναία παρέμβαση της κυβέρνησης στην τραπεζική νοοτροπία για να αποφύγουμε κοινωνικά ατυχήματα και αντιδράσεις. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και η πρόσφατη οικονομική στήριξη στα κράτη που επλήγησαν από την πανδημία, βοηθούν στην επίλυση των προβλημάτων που έχουν ανακύψει. Ο κορωνοϊός απο-ηθικοποίησε το χρέος και η Ελλάδα κέρδισε με την πολιτική της στην πανδημία σεβασμό και αξιοπιστία. Εισέπραττε τα χρήματα ως σοβαρή ισότιμη ευρωπαϊκή χώρα κι αυτό πιστώνεται στην επιδέξια και αποτελεσματική παρουσία της κυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη.
Το Ταμείο Ανάκαμψης υπήρξε το γενναιόδωρο χάδι, της Ευρώπης προς την Ελλάδα και τις χώρες που δοκιμάστηκαν από την πανδημία του κορωνοϊού. Το πακέτο των 750 δισεκατομμυρίων είναι μέτρο καταλυτικό υπέρ μιας ισχυρής και όχι κατακερματισμένης Ευρώπης. Ο παράγοντας Μέρκελ υπήρξε καθοριστικός, στο να στραφούν οι εξελίξεις προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση, ανεβάζοντας τη δημοτικότητα, της Γερμανίδος ηγέτιδος στα ύψη.
Η Ελλάδα μπορεί να αντλήσει από το συνολικό πακέτο 32 δισεκατομμύρια ευρώ, με προοπτική να φθάσουν τα 60 δισ. ευρώ σε διάρκεια επτά ετών. Ο κ. Μητσοτάκης χαρακτήρισε το Ταμείο Ανάκαμψης «μια ευκαιρία για ένα εθνικό άλμα». Μετά τον εθνικό γιατρό και την ομάδα του χρειαζόμαστε τώρα εθνικό οικονομολόγο για τη σωστή διαχείριση των μεγάλων κονδυλίων που αναμένεται να λάβει η χώρα μας. Είναι μια μεγάλη ευκαιρία τόνισε ο πρωθυπουργός, να μεταμορφώσουμε την πατρίδα μας και να τα χρησιμοποιήσουμε για να μετασχηματίσουμε το αναπτυξιακό μας μοντέλο.
Δεν υπάρχει πλέον καμία δικαιολογία, τα ευρωπαϊκά κεφάλαια οφείλουν να πιάσουν τόπο, να φύγουμε οριστικά από την άρρωστη γραφειοκρατία και το τέλμα του αναχρονιστικού συνδικαλισμού. Ακούγεται πως προπονείται η ομάδα του νομπελίστα Πισσαρίδη. Με τις ευλογίες του Κυριάκου Μητσοτάκη και αγνοώντας τις συντεχνιακές πιέσεις μπορεί να ακολουθήσει τα βήματα Τσιόδρα και να χρηματοδοτήσει τους τομείς που αξίζουν την προτεραιότητα. Πράσινη ανάπτυξη, αγροτική ανάπτυξη, ενέργεια, στήριξη εργασίας, ψηφιακός μετασχηματισμός, ανεργία, υγεία, παιδεία, πολιτισμός.
Η απομόνωση, ο αποκλεισμός λειτούργησε ως διδακτήριο ζωής. Βρεθήκαμε αιχμαλωτισμένοι σε μια ειρκτή κατασκευασμένη από πραγματικούς κινδύνους. Ο κορωνοϊός θέριζε τα γειτονικά μας κράτη. Οι απαγορεύσεις ασυνήθιστες, χρήσιμες, προστατευτικές. Η ζωή αντιμάχεται τον κίνδυνο και τον θάνατο. Βρίσκει διαδρομές και από απόσταση. Η έλλειψη αφής δεν στερεί την επικοινωνία. Η ζωή έχει το μεγάλο ελάττωμα να είναι ζωντανή, να έχει γερό το κορμί της, να μην μπορεί να συγκρατηθεί. Είναι ένας άνεμος που πότε γίνεται βραδινή αύρα και πότε γίνεται τυφώνας.
Εναπόκειται σε μας να προλάβουμε τον τυφώνα, την εκτροπή, το ξάφνιασμα, τα θύματα. Ευτυχώς προλάβαμε. Προσαρμοστήκαμε στις οδηγίες, πειθαρχήσαμε στις κατευθύνσεις Τσιόδρα και αποφύγαμε τα αδιέξοδα. Αυτό είναι το μέγιστο μάθημα, το αναπάντεχο κέρδος από την επέλαση του κορωνοϊού. Βρήκαμε περισσότερο τον εαυτό μας. Οπως έλεγε και ο Ηράκλειτος, το πιο δύσκολο πράγμα στη ζωή είναι να συναντήσεις τον εαυτό σου, να αναζητήσεις τον εαυτό σου «εδιζησάμην εμεωυτόν».
Είναι η κατάλληλη ιστορική στιγμή να αφομοιώσουμε τον ισοκρατικό λόγο του Κυριάκου Μητσοτάκη όπου μας καλεί να πάρουμε το τιμόνι στα χέρια μας. Είναι η ευκαιρία για ένα μελετημένο άλμα. Να πετύχουμε το ακατόρθωτο και να ξαναβρεθούμε μπροστά. Η πρόκληση είναι ιστορική. Τα καταφέραμε στον Εβρο και με την COVID-19 αποσπάσαμε δάφνες και επαίνους από τη διεθνή κοινή γνώμη. Ο δρόμος της επιτυχίας είναι ανοικτός, αρκεί να μην ενδώσουμε στον λαϊκισμό στα πελατειακά κριτήρια και να μη μας γυρίσει την πλάτη η θεά Τύχη!
* Ο κ. Γιώργος Στεφανάκης είναι δικηγόρος.