Η Ευρώπη έκανε την ιστορική επιλογή της αλληλεγγύης απέναντι στην κρίση. Η πανδημία ανέδειξε την εξάρτησή μας από προϊόντα, ζωτικά υλικά και συγκεκριμένες αλυσίδες αξίας. Πρέπει τώρα να πάρουμε στα χέρια μας την τύχη μας, διασφαλίζοντας τα στρατηγικά μας συμφέροντα ώστε να θωρακίσουμε την κυριαρχία μας. Αυτό έχει καταστεί αναγκαίο σε έναν κόσμο όπου σκληραίνει ο ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων μπλοκ. Η μάχη για την αυτονομία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.
Αντιμέτωπη με τον «τεχνολογικό πόλεμο» μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, η Ευρώπη πρέπει να θέσει τα θεμέλια για την κυριαρχία της για τα επόμενα 20 χρόνια. Το ζήτημα δεν είναι να υποκύψουμε στον πειρασμό της απομόνωσης, που αντίκειται στα συμφέροντα, τις αξίες και τον πολιτισμό μας· είναι να κάνουμε τις επιλογές εκείνες που θα αποδειχθούν αποφασιστικές για το μέλλον των συμπολιτών μας, αναπτύσσοντας ευρωπαϊκές τεχνολογίες και εναλλακτικές λύσεις, χωρίς τις οποίες δεν νοείται ούτε αυτονομία ούτε κυριαρχία. Κινητοποιημένη στο παρελθόν γύρω από μείζονα κοινά εγχειρήματα, η Ευρώπη έχει δείξει ότι μπορεί να ηγηθεί διεθνώς. Τώρα είναι η στιγμή να αναλάβει αντίστοιχες πρωτοβουλίες.
Στην πρώτη γραμμή των προκλήσεων βρίσκεται η ψηφιακή κυριαρχία, που βασίζεται σε τρεις αδιαχώριστους πυλώνες: υπολογιστική ισχύς, έλεγχος επί των δεδομένων και ασφαλής συνδεσιμότητα. Η Ευρώπη, κατ’ αρχάς, πρέπει να ενισχύσει άμεσα την ικανότητά της για την παραγωγή των πιο ισχυρών επεξεργαστών στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων και κβαντικών. Στους επεξεργαστές αυτούς θα βασιστούν οι περισσότερες από τις πιο σημαντικές αλυσίδες αξίας του μέλλοντος: αυτόνομα αυτοκίνητα και κάθε λογής συνδεδεμένες συσκευές, κβαντικοί υπερ-υπολογιστές, κρίσιμες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης, μεταξύ άλλων στον τομέα της άμυνας.
Στην ίδια λογική, καθίσταται επιτακτική η δημιουργία ευρωπαϊκών υπηρεσιών «υπολογιστικού νέφους» (cloud computing services) που θα θωρακίζουν τα βιομηχανικά δεδομένα των ευρωπαϊκών εταιρειών έναντι της νομοθεσίας τρίτων χωρών και πιθανών παρεμβάσεων στον κυβερνοχώρο. Τέλος, πέρα από τα δίκτυα ευρυζωνικού διαδικτύου και 5G, πρέπει να σκεφτούμε τη δυνατότητα ενός ευρωπαϊκού δικτύου δορυφόρων χαμηλής τροχιάς που θα παρέχουν σε όλους τους Ευρωπαίους πρόσβαση σε διαδικτυακές συνδέσεις υψηλής ταχύτητας με την ασφάλεια της διαστημικής κρυπτογραφίας. Το δίκτυο αυτό θα μπορούσε να δράσει συμπληρωματικά με τα συστήματα «Γαλιλαίος» (για τον γεω-εντοπισμό) και «Κοπέρνικος» (για την παρατήρηση). Κάτι τέτοιο θα ενίσχυε την Ευρώπη, που ήδη είναι η δεύτερη μεγαλύτερη διαστημική δύναμη στον κόσμο.
Η ενίσχυση της τεχνολογικής αυτονομίας είναι ιδιαίτερα ζωτική πλέον στο πεδίο της ασφάλειας και της άμυνας. Η Ευρώπη, μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αμυνας, μόλις έκανε ένα αποφασιστικό βήμα μπροστά που θα επιτρέψει την πανευρωπαϊκή συνεργασία σε κρίσιμους τομείς όπως τα drones, τα μαχητικά αεροσκάφη, το διάστημα και η κυβερνο-ασφάλεια. Ο προτεινόμενος προϋπολογισμός της Ε.Ε. για την περίοδο 2021-7 θα μας επιτρέψει να κινητοποιήσουμε μεταξύ 30-40 δισ. ευρώ σε επιπρόσθετες συλλογικές επενδύσεις στους τομείς αυτούς. Με το νέο αυτό πρόγραμμα θα διασφαλιστούν η συμμετοχή όλων των κρατών-μελών στα κοινά αμυντικά εγχειρήματα και οι συμβατές επιλογές υλικών και προμηθευτών.
Στο μέτωπο της εσωτερικής αγοράς, η Ευρώπη πρέπει να γίνει το επίκεντρο της «πράσινης τεχνολογίας». Αυτό απαιτεί την ενίσχυση των ευρωπαϊκών αλυσίδων αξίας, τη διαφοροποίηση της προμήθειας των αναγκαίων υλικών, ακόμα και την επαναφορά μέρους της παραγωγής σε ευρωπαϊκό έδαφος. Επιπλέον, προϋποθέτει την επιτάχυνση της διαδικασίας απανθρακοποίησης της βιομηχανικής παραγωγής και την περαιτέρω μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τρίτες χώρες – για παράδειγμα με τη μετατροπή της Ευρώπης σε ηγέτη στο καθαρό υδρογόνο.
Διαθέτουμε την πολιτική βούληση για να υλοποιήσουμε τις φιλοδοξίες αυτές; Ναι! Τα προγράμματα ενίσχυσης της ευρωπαϊκής κυριαρχίας έχουν ενισχυθεί κατά 20% σε σχέση με τον προηγούμενο προϋπολογισμό (30% αν υπολογιστεί η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου). Μόνο για την ψηφιακή κυριαρχία, το νέο πρόγραμμα Digital Europe θα επιτρέψει επιπρόσθετες επενδύσεις ύψους άνω των 20 δισ. ευρώ. Οσο για το Connecting Europe Facility (CEF), το ψηφιακό μέρος του ουσιαστικά διπλασιάστηκε. Οι πόροι για την άμυνα δεκαπλασιάστηκαν, ενώ αυξήθηκαν οριακά και τα κονδύλια για την έρευνα και το Διάστημα.
Θα μπορούσαμε πάντα να ελπίζουμε για κάτι παραπάνω. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα έχει την ευκαιρία να αποφασίσει επ’ αυτού. Επιπλέον, τα εθνικά προγράμματα ανάκαμψης θα μπορέσουν κι αυτά να συμβάλλουν στη χρηματοδότηση των μεγάλων ευρωπαϊκών εγχειρημάτων στη βιομηχανία και στις υποδομές. Η κρίση έχει κάνει την Ευρώπη λιγότερο αφελή και πιο αλληλέγγυα, με νέες φιλοδοξίες σχετικά με την αυτονομία και την ανθεκτικότητά της. Θα επανέλθω σχετικά με το ζήτημα αυτό.
* Ο κ. Τιερί Μπρετόν είναι επίτροπος της Ε.Ε. για την Εσωτερική Αγορά.