Δεν είναι συχνό το φαινόμενο σε ένα διεθνές περιφερειακό φεστιβάλ, την παράσταση να κλέβει η καλύτερη εθνική συμμετοχή. Ομως, στο 22ο Διεθνές Φεστιβάλ της Κωνσταντινούπολης η καλύτερη τουρκική ταινία, το «Uzak» του Νούρι Μπίλγκε Τσεϊλάν, έκλεψε την παράσταση από τις ταινίες του διεθνούς τμήματος που βράβευσε η επιτροπή, με πρόεδρο τον Ιρλανδό σκηνοθέτη Τζιμ Σέρινταν: το «Tade Repente» του Αργεντινού Ντιέγκο Λέρμαν (Χρυσή Τουλίπα) και το «Personal velocity» της Ρεμπέκα Μίλερ (Ειδικό βραβείο της επιτροπής). Δύο «γυναικείες» ταινίες, η πρώτη με ηρωίδες δύο λεσβίες που απαγάγουν μια πωλήτρια και ξεκινούν ένα περιπετειώδες ταξίδι σαν άλλες «Θέλμα και Λουίζ», ενώ η δεύτερη με τρεις γυναίκες σε κρίσιμη καμπή της ζωής τους. H μία εγκαταλείπει τον βάναυσο άντρα της, η δεύτερη αμφισβητεί τον ευγενικό, αλλά αδιάφορο σύντροφό της και η τρίτη, έχοντας αποδράσει έγκυος από το σπίτι της, βρίσκεται σε μια σχέση που δεν επιθυμεί.
Ο Τσεϊλάν στην «Κ»
Το «Uzak», από την άλλη, είναι μια καθαρά «αντρική» ταινία. Εχει επιλεγεί για το διαγωνιστικό τμήμα των Καννών και στην Κωνσταντινούπολη κέρδισε τα βραβεία καλύτερης τουρκικής ταινίας, σκηνοθεσίας, καθώς και το βραβείο της ένωσης κριτικών FΙΡRΕSCΙ.
Μια συζήτηση με τον Νούρι Μπίλγκε Τσεϊλάν με θέμα την ταινία του, που αφηγείται τη σύντομη και προβληματική συγκατοίκηση ενός «πρωτευουσιάνου» φωτογράφου και ενός «επαρχιώτη» άνεργου συγγενή του, πραγματικά προβληματίζει όποιον προσπαθεί να «διαβάσει» τις εικόνες του φιλμ. Κι αυτό, γιατί ο ίδιος ο Τσεϊλάν λέει ότι το μόνο που θέλει είναι να δείξει μια πραγματικότητα. «Δεν ξέρω αν η ταινία έχει κρυμμένα μηνύματα», είπε στην «K», σε μια συζήτηση που είχε με έξι δημοσιογράφους του διεθνούς Τύπου, οι οποίοι παρασυρμένοι από τις εικόνες της συννεφιασμένης και χιονισμένης Κωνσταντινούπολης στην ταινία, αναζητούσαμε εναλλακτικές ερμηνείες. «Αυτό που ήθελα να δείξω ήταν μια κατάσταση γύρω μου και μια κατάσταση δική μου. Οτι οι σχέσεις είναι πια διαφορετικές μεταξύ των ανθρώπων της πόλης και της επαρχίας. Είναι αλήθεια ότι όταν πηγαίνω στην επαρχία νιώθω ένοχος απέναντι στους δικούς μου ανθρώπους που μένουν εκεί. Οταν ζεις στην πόλη δεν προσφέρεις στους άλλους τόσο πολλά όσο εκείνοι που μένουν σ’ ένα χωριό».
Δυσκολία επικοινωνίας
Η ταινία αναφέρεται και στη δυσκολία επικοινωνίας της γενιάς των σαραντάρηδων διανοουμένων? της γενιάς του 44χρονου Τσεϊλάν. «Είναι κάτι που βλέπω γύρω μου», τονίζει. «Νιώθω πιο κουρασμένος και με λιγότερη ενέργεια. Πάντως, τελικά νομίζω ότι μας αρέσει η πολυπλοκότητα των ανθρώπινων σχέσεων. Λέω ότι οι άνθρωποι στην επαρχία είναι καλύτερα, αλλά όταν πηγαίνω, μέσα σε τρεις μέρες νιώθω άρρωστος. Τότε ρωτάω τον εαυτό μου: «Μπορώ να ζήσω εδώ;» και η απάντηση είναι «Οχι»». Οσο για τη συμμετοχή της ταινίας στις Κάννες, ο Τσεϊλάν φαίνεται ψύχραιμος: «Είναι ένα μέρος καλύτερο για να πουλήσεις την ταινία σου στο εξωτερικό». Ειδικά όταν το τουρκικό κοινό δεν την αντιμετώπισε θερμά (μόλις 15.000 εισιτήρια). «Οπως όλες τις ταινίες μου. Οι κριτικές ήταν καλές, αλλά για τον περισσότερο κόσμο είναι μια παράξενη, βαρετή ταινία».
Το Ιράκ από έναν Ιρανό
Από το υπόλοιπο πρόγραμμα, ξεχωριστά ενδιαφέρον ήταν το «Μarοoned iIraq» του Ιρανού Μπαχμάν Γκομπαντί. H ταινία -μια κωμωδία- αναφέρεται στην περίοδο του πολέμου Ιράν – Ιράκ και στην περιπλάνηση μιας ομάδας μουσικών, που προσπαθούν να εντοπίσουν την τραγουδίστριά τους. Εξαιρετικά επίκαιρη, η ταινία είναι γεμάτη αναφορές στον Σαντάμ, δοσμένες με πολύ χιούμορ. Λέει ένας μουσικός σε έναν γέρο γιατρό: «Κατάρα στον Σαντάμ». Και ο γιατρός απαντάει: «Να ‘ναι καλά ο Σαντάμ. Πέρασαν τα σύνορα τόσοι πρόσφυγες με αρρώστιες, αλλά και με πολλά λεφτά». H ταινία όμως δεν είναι μόνο αστεία. Το φινάλε της είναι δραματικό, με την τραγουδίστρια να κρύβεται από τους μουσικούς της, παραμορφωμένη από τα χημικά και έχοντας χάσει τη φωνή της. O άντρας της έχει πεθάνει και για τη μικρή της κόρη μοναδική ελπίδα ίσως είναι να ακολουθήσει τους μουσικούς.