Ο Χρήστος (Κίτσος) Τεγόπουλος, που έσβησε ειρηνικά χθες στην κατοικία του από ανακοπή καρδιάς και κηδεύεται σήμερα σε στενό οικογενειακό κύκλο, είναι μία από τις προσωπικότητες που σφράγισαν τη νεότερη ιστορία του ελληνικού Τύπου ως ιδρυτής, ιδιοκτήτης και εκδότης της «Ελευθεροτυπίας». Η εφημερίδα αυτή, ιδίως στο ξεκίνημά της, εξέφρασε κάτι παραπάνω από το άθροισμα των «εβδομήκοντα» δημοσιογράφων που συμμετείχαν σε αυτό το εκδοτικό εγχείρημα, που συντελέστηκε ύστερα από μια κορυφαία ιστορική τομή, την πτώση της δικτατορίας, εκφράζοντας τις αναζητήσεις και τις ελπίδες μιας δυναμικής γενιάς αναγνωστών και δημοσιογράφων, όπως και το πάθος, την ορμή αλλά και τις αυταπάτες μιας νέας εποχής.
Ο Χρ. Τεγόπουλος γεννήθηκε το 1920 στα Τρίκαλα και σε πολύ νεαρή ηλικία εντάχθηκε στο αριστερό κίνημα και στην Εθνική Αντίσταση, πληρώνοντας με αρκετά χρόνια εξορίας την επιλογή του. Ηταν ιδρυτικό μέλος της Ενιαίας Δημοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας (1951), που στάθηκε πρόδρομος της Δημοκρατικής Νεολαίας της ΕΔΑ. Μετά ένα σύντομο πέρασμά του από την εφημερίδα «Αυγή», ασχολήθηκε με επιτυχία με το εμπόριο χάρτου, καθώς και με τον χώρο των εκδόσεων, εκδίδοντας, μεταξύ άλλων, την εγκυκλοπαίδεια «Δομή» στη δημοτική. Στις αρχές του ’60 είχε πρωτοστατήσει στην ίδρυση της αριστερής εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος», που δεν μακροημέρευσε. Κατά τη δικτατορία αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι και αργότερα εγκαταστάθηκε στην Αμερική, για να επιστρέψει στην Ελλάδα αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας. Εχει διατελέσει πρόεδρος της Ενώσεως Ιδιοκτητών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών, ενώ ήταν μέτοχος στο Mega Channel και σε πολλές εκδοτικές επιχειρήσεις.
Το εγχείρημα της «Ε»
Το πρώτο φύλλο της «Ελευθεροτυπίας» κυκλοφόρησε στην καρδιά του καλοκαιριού, στις 21 Ιουλίου 1974, με ένα «κείμενο διακήρυξης» στο οποίο η «Ε» παρομοιάζεται με τις ευρωπαϊκές εφημερίδες «Μοντ», «Φιγκαρό» και «Κοριέρε ντέλα Σέρα» και το ξεκίνημά της χαρακτηρίζεται «δημοσιογραφική εκστρατεία για την εξυγίανση του ελληνικού Τύπου». Ο πρώτος πρωτοσελίδος τίτλος της -«Στο εδώλιο κυνικοί οι 21 συνωμότες»-, που αναφέρεται στη δίκη των πρωταιτίων της δικτατορίας, είναι χαρακτηριστικός του κλίματος και των προσδοκιών της εποχής. Η «Ε» ξεκίνησε ως εφημερίδα των συντακτών της. Στο πρώτο χρονογράφημά του, ο συνεργάτης της Φρέντυ Γερμανός γράφει ότι οι 70 δημοσιογράφοι προσχώρησαν στην «Ε» γιατί πια έχουν «μια δική τους μπάλα», μια δική τους εφημερίδα. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Χρήστος Τεγόπουλος είχε βρει το σλόγκαν «Η Ελευθεροτυπία: η εφημερίδα των συντακτών» για τη διαφήμιση στο ραδιόφωνο και στην κρατική τηλεόραση.
Ηταν η πρώτη, η «ηρωική» περίοδος της «Ελευθεροτυπίας», η οποία φιλοδοξούσε να εκφράσει τη δυναμική της μεταπολίτευσης, το ανυπότακτο πνεύμα της. Το πεδίο για την εμφάνιση μιας τέτοιας εφημερίδας είχε ωριμάσει στα χρόνια της δικτατορίας, αλλά και νωρίτερα, στη δεκαετία του ’60 – δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως πολλοί από τους κορυφαίους συντάκτες της της πρώτης περιόδου ανήκαν στη γενιά των Λαμπράκηδων. Με επίγνωση του κινδύνου της σχηματικότητας, θα λέγαμε ότι η «Ελευθεροτυπία» ήταν μια εφημερίδα-κόμμα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ήταν όργανο κάποιου συγκεκριμένου πολιτικού σχηματισμού. Δεν είναι τυχαία η προμετωπίδα της που εμφανίστηκε μετά την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ, το 1981: «Στηρίζουμε την αλλαγή, ελέγχουμε την εξουσία».
Καινοτόμος
Ο Χρήστος Τεγόπουλος ήταν ο εμπνευστής της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας», που κυκλοφόρησε στις 30 Νοεμβρίου 1975 σημειώνοντας εξαρχής μεγάλη επιτυχία και οδηγώντας, αργά και σταθερά, και άλλες απογευματινές εφημερίδες στην «αγορά» της Κυριακής. Φέτος συμπληρώθηκαν 15 χρόνια από την έκδοση του ένθετου περιοδικού «Εψιλον» της κυριακάτικης έκδοσης – άλλη μια καινοτομία, την οποία αργότερα υιοθέτησαν και άλλα έντυπα. Αλλα ένθετα, όπως η «Βιβλιοθήκη», τα «Ιστορικά», το «9» της Τετάρτης με τα κόμικς, καθώς και το θερινό «Πέμπτο Γράμμα» με σταυρόλεξα και κουίζ (ο τίτλος παραπέμπει στο έψιλον, το πέμπτο γράμμα της αλφαβήτου) συνδέονται άμεσα με το ανήσυχο και πρωτοπόρο πνεύμα του εκλιπόντος εκδότη.
Οπως πολλές εφημερίδες, η «Ε» πέρασε από μικρές και μεγάλες κρίσεις, αλλά κατάφερε να διατηρήσει ένα διακριτό στίγμα στα πεδία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, του αντιρατσιστικού αγώνα, του φεμινισμού, της φιλοζωίας, της προστασίας των μειονοτήτων, των επιστημονικών και καλλιτεχνικών αναζητήσεων.
Τα «πανεπιστήμιά» του
Ο Χρήστος Τεγόπουλος ήταν αυτοδημιούργητος, όμως δεν έπεσε στην παγίδα του νεοπλουτισμού. Οπως μας είπε ένα από τα ιστορικά στελέχη της «Ε», ήταν εξαιρετικά ευφυής και δραστήριος, και πάντα φιλικός προς τους δημοσιογράφους. Είχε την ικανότητα να εμπνέει τον περίγυρό του και, μολονότι ήλεγχε απόλυτα κάποιους τομείς-κλειδιά της εφημερίδας, εμπιστευόταν τους συνεργάτες του και δεν δίσταζε να αναθέτει ευθύνες και καθήκοντα, αφήνοντάς τους πλατιά περιθώρια έκφρασης και ανάληψης πρωτοβουλιών. Η συμμετοχή του στην πολιτική, και μάλιστα στους δύσκολους καιρούς της Κατοχής και των πρώτων μετεμφυλιακών χρόνων, ήταν τα «πανεπιστήμιά του». Ο Χρήστος Τεγόπουλος σπούδασε τις πολιτικές επιστήμες μέσα από τους αγώνες του για τη Δημοκρατία, λένε εκείνοι που τον γνώρισαν, και αυτή η μαθητεία αποδείχτηκε πολύτιμη κατά την περίοδο των επιχειρηματικών και εκδοτικών δραστηριοτήτων του.
«Πάντοτε ανατρεπτικός, αγωνιστής, αλλά και άνθρωπος του κόσμου…»
Την προσωπικότητα και το έργο του Χρ. Τεγόπουλου εξαίρουν με δηλώσεις τους οι αρχηγοί των κομμάτων και πολλά στελέχη όλων των κομμάτων, ενώ συλλυπητήριο τηλεγράφημα προς την οικογένεια του εκλιπόντος έστειλε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κ. Κάρολος Παπούλιας.
Ο πρωθυπουργός, κ. Κώστας Καραμανλής, δήλωσε: «Ο Χρήστος Τεγόπουλος υπήρξε σ’ όλη του τη ζωή συνεπής αγωνιστής της ελεύθερης έκφρασης και της πολυφωνίας, αρχών που αποτέλεσαν σταθερό γνώμονα λειτουργίας του «παιδιού» του, της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία».
Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, κ. Γιώργος Παπανδρέου, επισημαίνει ότι «ο Χρήστος Τεγόπουλος υπήρξε ένας προοδευτικός, δημοκρατικός και πάνω απ’ όλα δημιουργικός άνθρωπος, με πρωτοπόρες ιδέες, αιρετικό πνεύμα και έντονη παρουσία και δραστηριότητα».
«Ανθρωπο με ευρεία κατάρτιση, υπέρμαχο της δημοκρατίας και της ελεύθερης έκφρασης, πρωτοπόρο στην ανάπτυξη του Τύπου κατά τη Μεταπολίτευση», τον χαρακτηρίζει η πρόεδρος της Βουλής, κυρία Αννα Ψαρούδα-Μπενάκη.
Τα συλλυπητήριά της εξέφρασε από τη Λεττονία η υπουργός Εξωτερικών, κυρία Ντόρα Μπακογιάννη, που δήλωσε ότι είχε γνωρίσει τον Χρήστο Τεγόπουλο στο Παρίσι, σε δύσκολες ώρες κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και ότι τον θυμάται «με τα καλύτερα αισθήματα από εκείνη την εποχή».
Σύμφωνα με τον υπουργό Επικρατείας, κ. Θόδωρο Ρουσόπουλο, «ο Χρήστος Τεγόπουλος ήταν ένας άνθρωπος με όραμα. Το όραμά του για μια κοινωνία ελευθερίας, δημοκρατίας και πλουραλισμού το υπηρέτησε με συνέπεια μέσα από τις σελίδες της «Ελευθεροτυπίας», που από την έκδοσή της παραμένει μέτρο σύγκρισης στον χώρο του Τύπου».«
Συλλυπητήριο τηλεγράφημα προς την οικογένεια του Χρ. Τεγόπουλου έστειλε η γ.γ. του ΚΚΕ, κυρία Αλέκα Παπαρήγα, ενώ την «παραγωγική παρουσία του στον χώρο του βιβλίου και της ελληνικής γλώσσας» επισημαίνει ο πρόεδρος του Συνασπισμού, κ. Αλέκος Αλαβάνος. Σχετικές ανακοινώσεις εξέδωσαν η ΕΣΗΕΑ και πολλοί φορείς και παράγοντες του δημόσιου βίου.
Ο διευθυντής της «Ε», Σεραφείμ Φυντανίδης, μίλησε για τον Χρ. Τεγόπουλο στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ: «Δεν ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος… σ’ όλη του τη ζωή, ήτανε πάντοτε ανατρεπτικός, αγωνιστής της Αριστεράς… εξορίες, φυλακές, αλλά ταυτόχρονα ήταν και άνθρωπος του κόσμου. Ωσπου, το 1975 έβγαλε την «Ελευθεροτυπία» και αυτή η εφημερίδα έφερε μια επανάσταση στον χώρο του Τύπου. Τόση ελευθερία που έχουν γνωρίσει οι συντάκτες σ’ αυτήν την εφημερίδα δεν την έχουν γνωρίσει δημοσιογράφοι, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο… Εύχομαι οι επίδοξοι εκδότες να ακολουθήσουν το παράδειγμά του και όχι άλλα παραδείγματα».