Αναλαμβάνουν να διαλευκάνουν υποθέσεις συζυγικής απιστίας, συγκεντρώνοντας το απαραίτητο αποδεικτικό υλικό. «Ξετρυπώνουν» εκείνους που χρωστούν σημαντικά χρηματικά ποσά σε τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες. Παρακολουθούν ανηλίκους και εφήβους για τους οποίους οι γονείς τους εκφράζουν υπόνοιες ότι κάνουν χρήση ναρκωτικών. Συμμετέχουν στις έρευνες για την εξιχνίαση εγκλημάτων. Για έδρα τους έχουν διαμερίσματα στο κέντρο της Αθήνας, συχνά δίπλα σε πολυτελή δικηγορικά και συμβολαιογραφικά γραφεία. Ο λόγος για τους ιδιωτικούς ερευνητές, κοινώς ντετέκτιβ, η δράση των οποίων τροφοδοτεί επί δεκαετίες κινηματογραφικά σενάρια και αστυνομικά μυθιστορήματα. Οι δραστηριότητές τους που, μέχρι πρότινος αφορούσαν μονάχα όσους ανέτρεχαν στις υπηρεσίες τους, επανήλθαν στο προσκήνιο με αφορμή τον ρόλο του ντετέκτιβ που ενεπλάκη στην υπόθεση δολοφονίας του διοικητή του ΙΚΑ κ. Γιάννη Βαρθολομαίου. Με την αφορμή αυτή, η «Κ» μίλησε με γνωστούς ντετέκτιβ των Αθηνών, επιχειρώντας να σκιαγραφήσει το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνται σήμερα.
Οι φράσεις «ουδέν ακατόρθωτο» και «αδιάψευστες αποδείξεις» που χρησιμοποιούνται κατά κόρον στις μικρές αγγελίες των εφημερίδων στη στήλη «Ντετέκτιβς» περιγράφουν σε μεγάλο βαθμό τις συνθήκες που διαμορφώνονται σήμερα στον κλάδο των γραφείων ιδιωτικών ερευνών. Η αυστηροποίηση, εδώ και δύο χρόνια, του νομικού πλαισίου λειτουργίας, σε βαθμό που να χαρακτηρίζεται από μερίδα επαγγελματιών «αντισυνταγματικό» είχε αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός ιδιωτικών ερευνητών, κυρίως όσων δεν κατάφεραν με τα νέα δεδομένα να εκδώσουν άδειες λειτουργίας, να δραστηριοποιούνται υπό καθεστώς πλήρους παρανομίας.
Εκείνοι αντίθετα που κατάφεραν να προσαρμοστούν, είτε υποχρεώθηκαν είτε συνειδητά επέλεξαν να εγκαταλείψουν δραστηριότητες που σχετίζονται με τα λεγόμενα «αισθηματικά» (μοιχείες, παρακολουθήσεις ερωτικών συντρόφων κ.ο.κ) και να στραφούν σε πιο «εκλεπτισμένες» δραστηριότητες, που αποδεικνύονται και ιδιαίτερα προσοδοφόρες, όπως για παράδειγμα συνεργασίες με ασφαλιστικές εταιρείες και τράπεζες για τον εντοπισμό οφειλετών.
«Μόλις το ένα τρίτο των γραφείων ιδιωτικών ερευνών λειτουργούν με νόμιμη άδεια. Τα υπόλοιπα δρουν ανεξέλεγκτα και αναλαμβάνουν όλων των ειδών τις υποθέσεις», αναφέρει στην «Κ» ο ιδιωτικός ερευνητής κ. Νίκος Ταλιάνης. «Αν παραβώ τους κανόνες σχετικά με την προστασία της ιδιωτικότητας κινδυνεύω να χάσω την άδεια λειτουργίας και να μου επιβληθεί μεγάλο χρηματικό πρόστιμο. Αντίθετα, όσοι δεν διαθέτουν την απαραίτητη άδεια άσκησης επαγγέλματος δεν έχουν τίποτα να χάσουν αφού εάν εντοπιστούν απειλούνται με ελαφρές ποινές όμοιες με αυτές που προβλέπονται για κάθε πολίτη», προσθέτει από τη μεριά του ο κ. Ανδρέας Τ. ιδιοκτήτης γραφείου ερευνών στο κέντρο της Αθήνας.
Διαφήμιση στις… μικρές αγγελίες
Ο έλεγχος που ασκούν οι αστυνομικές αρχές για τον εντοπισμό των γραφείων που λειτουργούν παράνομα γίνεται από τις… μικρές αγγελίες και αποδεικνύεται στην πράξη πλημμελής. Δεν λείπουν μάλιστα οι ιδιωτικοί ερευνητές που καταγγέλλουν ότι παρότι ορισμένοι -γνωστοί μάλιστα- επαγγελματίες του χώρου λειτουργούν επί μακρόν σε καθεστώς παρανομίας και διαφημίζουν τις υπηρεσίες τους στις εφημερίδες, ουδέποτε αντιμετώπισαν πρόβλημα από τις διωκτικές αρχές.
Μια ματιά στις διαφημιστικές καταχωρήσεις, στις πίσω σελίδες των εφημερίδων πείθει για του λόγου το αληθές: «Εχέμυθες έρευνες, αισθηματικά, εξακριβώσεις, προστασία ιδιωτικών συμφερόντων, συλλογή πληροφοριών», «μεγάλη πείρα σε προσωπικά, οικογενειακά, επαγγελματικά προβλήματα», «…αποδείξεις συζυγικής απιστίας, αποκαλυπτικές φωτογραφίσεις», «…διαθέτουμε ηλεκτρονικό εξοπλισμό απεριόριστων δυνατοτήτων», «Χρησιμοποιούμε αόρατα οπτικοακουστικά μικροσυστήματα καταγραφής», «Απόστρατοι αστυνομικοί ασφάλειας αναλαμβάνουν…» είναι μερικές μόνο από τις φράσεις που χρησιμοποιούνται στις μικρές αγγελίες, διαφημίζοντας παράνομες, σύμφωνα με το γράμμα του νόμου, υπηρεσίες.
«Οχι μόνο παρανομούν αλλά δεν παίρνουν ούτε τις απαραίτητες προφυλάξεις. Αντίθετα διαφημίζονται κιόλας!» επισημαίνει ο ιδιωτικός ερευνητής κ. Αλέξης Στολτίδης, ενώ ο συνάδελφός του Ανδρέας Τ. σημειώνει από τη μεριά του ότι «εάν η Αστυνομία ψάξει στις μικρές αγγελίες και εφαρμόσει όσα ορίζει ο νόμος, τα τρία τέταρτα των γραφείων θα πρέπει να σταματήσουν να λειτουργούν».
Παραβίαση προσωπικών δεδομένων
Αποτελεί πάντως αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η διενέργεια ιδιωτικής έρευνας, «δίχως την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής ή άλλων ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων τρίτων» (σύμφωνα με το νόμο) μοιάζει πολλές φορές με «ακροβασία ανάμεσα στη νομιμότητα και την παρανομία και επιβάλλει ταχυδακτυλουργικά κόλπα» όπως αναφέρουν οι επαγγελματίες του κλάδου.
Οι τελευταίοι δεν διστάζουν μάλιστα να επιρρίψουν ευθύνη στους πελάτες, οι οποίοι -όπως λένε- «ρωτούν κατευθείαν: θέλω να γίνει μια παρακολούθηση, ξέρω ότι δεν είναι νόμιμη αλλά πες μου πόσο κάνει». Εξηγεί ο κ. Στολτίδης: «Το να πάω να ελέγξω εάν σε κάποιο νυχτερινό κέντρο ή σε κάποιο άλλο σημείο βρίσκεται ένα συγκεκριμένο πρόσωπο δεν είναι παράνομο. Ο ενδιαφερόμενος θα μπορούσε να στείλει ένα φίλο του ή ένα συγγενή του. Παραβίαση των προσωπικών δεδομένων είναι εάν συνεχίσω την παρακολούθηση και εκτός του δημόσιου χώρου. Χρειάζεται επομένως προσοχή καθώς πολλοί είναι αυτοί που θα έρθουν και θα απαιτήσουν κάτι τέτοιο, πρόθυμοι να πληρώσουν μεγάλα χρηματικά ποσά».
Αρκετοί είναι οι ιδιωτικοί ερευνητές που υποστηρίζουν σήμερα ότι ο ισχύον νόμος δεν τους αφήνει πεδίο δράσης εκτός από την αναζήτηση «κλεμμένων αντικειμένων και ζώων» (όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο νόμος 3206). Παραθέτουν μάλιστα τα παραδείγματα ευρωπαϊκών χωρών, όπως της Αγγλίας όπου τα γραφεία ιδιωτικών ερευνών αναλαμβάνουν την επίδοση δικαστικών εγγράφων, ενώ συνεργάζονται ακόμα και με υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας για τη χορήγηση ή μη αναπηρικών συντάξεων. Αντίθετη πάντως γνώμη εξέφρασε μιλώντας στην «Κ» ο γνωστός ιδιωτικός ερευνητής κ. Γιώργος Τσούκαλης: «Ο νόμος κινείται στη σωστή κατεύθυνση καθώς έχει συμβάλλει στο να ξεκαθαρίσει η κατάσταση στον κλάδο. Το πεδίο δράσης παραμένει μεγάλο καθώς εκτός από την αναζήτηση προσώπων και αντικειμένων, δεν στερεί τη δυνατότητα να συμβάλλουμε στην αποκάλυψη των εγκλημάτων», αναφέρει.
Τα περισσότερα γραφεία λειτουργούν χωρίς άδεια
Της Δωρας Αντωνιου
Οι περισσότεροι από τους πιο διάσημους «ιδιωτικούς ερευνητές», που εμφανίζονται συχνότατα σε διάφορες τηλεοπτικές εκπομπές σαν άριστοι γνώστες του κλάδου τους, δεν έχουν την απαραίτητη άδεια άσκησης επαγγέλματος. Αυτό αναφέρει μιλώντας στην «Κ» ανώτερος αξιωματικός της Ελληνικής Αστυνομίας. Οπως προσθέτει, από τις 2 Αυγούστου του 2005, οπότε και εκδόθηκε η πρώτη άδεια λειτουργίας γραφείου ιδιωτικών ερευνών, έχουν εκδοθεί μέχρι σήμερα 88 άδειες σε ολόκληρη τη χώρα. Συνολικά έχουν υποβληθεί 109 αιτήματα, εκ των οποίων τα 10 απορρίφθηκαν, ενώ τα εναπομείναντα βρίσκονται σε διαδικασία αξιολόγησης.
Από τα γραφεία που έλαβαν άδεια, τα 59 λειτουργούν στην Αττική, 9 στη Θεσσαλονίκη και τα υπόλοιπα κατανέμονται σε διάφορες περιοχές της χώρας. Η υπερσυγκέντρωση γραφείων στην Αττική δεν αφορά μόνο την πληθυσμιακή διάσταση, αλλά και τη συγκέντρωση στο λεκανοπέδιο των μεγαλύτερων επιχειρήσεων και εταιρειών, καθώς, όπως αναφέρουν από την ΕΛ.ΑΣ., «τα σοβαρά γραφεία ερευνών ασχολούνται με υποθέσεις που έχουν να κάνουν με επενδύσεις, με οικονομικές απάτες, με ασφαλιστικά συμβόλαια και όχι με υποθέσεις μοιχείας».
Πριν από το 2003, οπότε και καταρτίσθηκε το νομικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία των γραφείων ερευνών, πρακτικά όποιος ήθελε μπορούσε να απασχοληθεί ως ιδιωτικός ερευνητής. Οταν ψηφίστηκε ο νόμος και ζητήθηκε από τους ενδιαφερομένους να υποβάλουν αιτήσεις για να λάβουν άδεια λειτουργίας, οι περισσότεροι από τους διάσημους ιδιωτικούς ερευνητές δεν μπήκαν καν στον κόπο, καθώς ήξεραν ότι το αίτημά τους θα απορριφθεί. Ο λόγος: προηγούμενες καταδίκες, κατά κανόνα για υποκλοπές τηλεφωνικών συνομιλιών. Ετσι, κάπως ξεκαθάρισε το τοπίο.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε
Ο ίδιος αξιωματικός αναφέρει επίσης ότι παράνομα γραφεία λειτουργούν και συνήθως εντοπίζονται από την αστυνομία έπειτα από έλεγχο που γίνεται, με βάση διαφημιστικές καταχωρίσεις τους. Πριν από περίπου δύο μήνες, σε μια αστυνομική επιχείρηση που έγινε για το ξεκαθάρισμα του χώρου, εντοπίσθηκαν περίπου 90 παρανόμως λειτουργούντα γραφεία, που προσέφεραν υπηρεσίες ιδιωτικών ερευνών και σεκιούριτι.
Για την προστασία τους, οι πολίτες που απευθύνονται σε κάποιο ιδιωτικό γραφείο ερευνών θα πρέπει να ζητούν να ενημερωθούν εάν διαθέτει άδεια λειτουργίας και να φροντίζουν να υπογράφουν συμφωνητικό, στο οποίο θα αναφέρονται αναλυτικά οι υπηρεσίες που ζητούν από τον ιδιωτικό ερευνητή. Πολλές καταγγελίες που φθάνουν στην αστυνομία σχετικά με ιδιωτικά γραφεία ερευνών, αφορούν αθέτηση συμφωνηθέντων, για συμφωνίες όμως που έγιναν προφορικά και δεν μπορούν να αποδειχθούν.
Τι ορίζει ο νόμος
Σύμφωνα με το νόμο 3206, οι υπηρεσίες που παρέχουν τα γραφεία ιδιωτικών ερευνών περιορίζονται αποκλειστικά: στην αναζήτηση προσώπων που εξαφανίστηκαν, αντικειμένων και ζώων που εκλάπησαν, στην προστασία δικαιωμάτων εμπορικής φύσεως και στη συμβολή για την αποκάλυψη εγκλημάτων έως ότου επιληφθεί η αρμόδια διωκτική αρχή.
Δεν χορηγείται άδεια σε πρόσωπα με βεβαρημένο ποινικό μητρώο και σε όσους υπηρέτησαν στις διωκτικές αρχές, Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες και τον ΟΤΕ, αν δεν παρέλθει πενταετία από την έξοδό τους από την υπηρεσία.
Τα γραφεία υποχρεούνται να αντλούν πληροφορίες από τη δημόσια συμπεριφορά ή δραστηριότητα προσώπων και να μην παραβιάζουν την ιδιωτική ζωή τρίτου. Με ποινή φυλάκισης τριών μηνών και χρηματική ποινή 50.000 ευρώ τιμωρούνται όσοι λειτουργούν Γραφείο Ερευνών χωρίς άδεια.
Αναζήτηση στοιχείων για τον «εχθρό»
Του Γιαννη Πανουση*
Σήμερα, το κοινωνικό συμβόλαιο έχει διαβρωθεί και αντικατασταθεί από καχυποψία. Δεν στηρίζεται πλέον σε συνεναίσεις αλλά μόνο σε συμψηφισμούς ατομικών και συλλογικών παρανομιών. Οταν λοιπόν τα κύρια στοιχεία που καταγράφονται σήμερα στην ελληνική κοινωνία είναι η κρίση νομιμοποίησης και η κρίση εμπιστοσύνης, αναζητούμε την ατομική επιβίωση όχι στην προσέγγιση και την κοινή προσπάθεια αλλά στην ακύρωση του άλλου, του διπλανού μας. Στην προσπάθεια αυτή επιστρατεύονται όλα τα μέσα, είτε αυτά αφορούν τρόπους ενίσχυσης της ατομικής ασφάλειας ή ένα πανοπτικό σύστημα που παρακολουθεί τους πάντες και τα πάντα. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η προσπάθεια αναζήτησης στοιχείων για τον «εχθρό» μας, προκειμένου στη συνέχεια να τα χρησιμοποιήσουμε σε βάρος του, άλλοτε αμυντικά και άλλοτε επιθετικά.
* Ο κ. Γ. Πανούσης είναι εγκληματολόγος, καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών.