Στις ΗΠΑ έχει εξοβελιστεί στο πυρ το εξώτερο ακόμη και από τη βιομηχανία (σταδιακά έχει εκλείψει από τα απόβλητα – κανείς δεν θέλει να βρεθεί στη θέση να πληρώσει υπέρογκες αποζημιώσεις, βλ. υπόθεση Εριν Μπρόκοβιτς). Το ίδιο και στην Ευρωπαϊκή Ενωση (την υπόλοιπη), που στο πλαίσιο της ελαχιστοποίησης των αποβλήτων περιορίζει ολοένα την παραγωγή του. Στην Ελλάδα, το πίνουμε, πλενόμαστε με αυτό και με αυτό ποτίζουμε τις καλλιέργειές μας. Το εξασθενές χρώμιο -περί αυτού ο λόγος- μια ουσία «επίκτητη» για τον πλανήτη, φτιαγμένη από τον άνθρωπο, άκρως τοξική (δεν προβλέπονται όρια ασφαλείας), ανιχνεύεται στο νερό με το οποίο υδρεύονται οικισμοί, αρδεύονται καλλιέργειες, παρασκευάζονται ποτά και τρόφιμα τα οποία διανέμονται σε όλη την Ελλάδα. Σε Οινόφυτα και Κορωπί, αλλά και σε άλλες βιομηχανικές περιοχές της χώρας, εδώ και χρόνια οι αναλύσεις δειγμάτων νερού στις υδρευτικές γεωτρήσεις δείχνουν σοβαρή επιβάρυνση με βαρέα μέταλλα, μεταξύ των οποίων χρώμιο, μόλυβδος και κάδμιο. Ολοι γνωρίζουν πως πίσω από τη ρύπανση κρύβονται εργοστάσια, τα οποία, περιφρονώντας τους νόμους και ευνοημένα από την παντελή έλλειψη ελέγχων, απορρίπτουν ανεπεξέργαστα τα απόβλητά τους στον υδροφόρο ορίζοντα, δηλητηριάζοντας και το πόσιμο νερό. Και όμως, οι μόνοι που φαίνεται να ανησυχούν είναι εκείνοι που ζουν με την αγωνία για το τι τους επιφυλλάσσει το μέλλον εξαιτίας της χρόνιας έκθεσής τους σε αυτές τις ουσίες.
Πριν από λίγες εβδομάδες έγινε γνωστό ότι το πόσιμο νερό των Οινοφύτων είναι «εμπλουτισμένο» με εξασθενές χρώμιο, μια ουσία τόσο επικίνδυνη για τον άνθρωπο που η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν έχει θεσπίσει όρια ασφαλείας. Η «λύση» βρέθηκε σχεδόν εν ριπή οφθαλμού: σύνδεση του τοπικού δικτύου με την ΕΥΔΑΠ και κατασκευή διυλιστηρίου. Η ανακοίνωση μάλιστα του γενικού γραμματέα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας κ. Αθ. Σκορδά (14/08/07), με την οποία εξήγγειλε την υλοποίηση των εν λόγω έργων, ξεκινούσε με το στερεότυπο: «Με αίσθημα ευθύνης σε ό,τι αφορά την υγεία των πολιτών και την προστασία του περιβάλλοντος…». Πρόκειται όμως για πραγματική λύση ή για μια ακόμη προσπάθεια κάλυψης των πραγματικών υπευθύνων; Το εξασθενές χρώμιο δεν εμφανίστηκε στο νερό της περιοχής από τη μια μέρα στην άλλη. Ηδη από το 2004 είναι γνωστό στις αρμόδιες υπηρεσίες ότι οι αναλύσεις στο νερό από τις υδρευτικές γεωτρήσεις των Οινοφύτων δείχνουν σοβαρή επιβάρυνση με βαρέα μέταλλα, ενώ οι πάμπολλες αυτοψίες της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος δεν άφηναν περιθώριο για αμφιβολία: αιτία της ρύπανσης ήταν και είναι η απόρριψη ανεπεξέργαστων βιομηχανικών αποβλήτων στον Ασωπό ποταμό, μέσω αγωγών, συχνά κρυμμένων έντεχνα μέσα στις καλαμιές.
Και όμως, ακόμα και τώρα, μετά τα πλέον ανησυχητικά αποτελέσματα του Γενικού Χημείου του Κράτους, κανείς δεν ασχολήθηκε με το διά ταύτα, γι’ αυτό που οδήγησε στη σημερινή κατάσταση. Καμία εξαγγελία δεν ακούστηκε για εντατικοποίηση των ελέγχων στα εργοστάσια, για αύξηση των προστίμων ή εν τέλει για κατάργηση του αμαρτωλού προεδρικού διατάγματος του ’69 που χαρακτηρίζει τον Ασωπό αποδέκτη βιομηχανικών λυμάτων (επεξεργασμένων βέβαια). Με άλλα λόγια, μπορεί σε λίγο καιρό από τις βρύσες των Οινοφύτων να τρέχει καθαρό νερό από τον Μόρνο, η ρύπανση όμως έχει το… ελεύθερο να συνεχιστεί με αμείωτη ένταση.
«Η ΕΥΔΑΠ δεν λύνει το πρόβλημα», υποστηρίζει στην «Κ» ο διευθυντής Υδρογεωλογίας του ΙΓΜΕ κ. Νίκος Κουρμούλης. «Εκεί θα φτάσουμε; Θα ρυπαίνουμε τον υδροφόρο ορίζοντα και μετά θα φωνάζουμε την ΕΥΔΑΠ; Και τι θα γίνει όταν αντιμετωπίσουμε περίοδο ξηρασίας;» Σύμφωνα με τον ίδιο, η ορθή αντιμετώπιση του προβλήματος περιλαμβάνει την άμεση «χαρτογράφηση» της ευρύτερης περιοχής, ώστε να εντοπιστούν οι εστίες έξαρσης του φαινομένου και να διαπιστωθεί πώς ο ρύπος έχει διασπαρεί. «Με αυτόν τον τρόπο μπορείς να το συναρτήσεις με τις πηγές ρύπανσης και να αποδώσεις ευθύνες. Διότι είναι σαφές ότι τέτοιου είδους ρύπανση οφείλεται σε ανθρωπογενείς παράγοντες, την ελεύθερη δηλαδή διάθεση βιομηχανικών αποβλήτων».
Οπως λέει ο κ. Κουρμούλης, ενδεχομένως σε ορισμένες περιπτώσεις το νερό να είναι ακατάλληλο και για άρδευση. «Ουσίες όπως το εξασθενές χρώμιο μπορούν να εισέλθουν στη διατροφική αλυσίδα και μέσω των γεωργικών προϊόντων». Σε κάθε περίπτωση, είναι απαραίτητο να ξεκινήσει επιδημιολογική έρευνα για τις επιπτώσεις της χρόνιας έκθεσης των κατοίκων στο εξασθενές χρώμιο. «Η απαράδεκτη πρακτική της ανεξέλεγκτης διάθεσης βιομηχανικών και αστικών αποβλήτων θα πρέπει κάποτε να σταματήσει. Πρέπει κάποια στιγμή να συνειδητοποιήσουμε ότι ένα πρόσκαιρο κέρδος για τις βιομηχανίες ή για την κοινότητα που τις στηρίζει θα γυρίσει μπούμερανγκ σε βάθος χρόνου, σε όλους εμάς που έχουμε επαφή με επιφανειακά ή υπόγεια νερά».
Δεν φαίνεται να συμμερίζεται την ίδια άποψη η πολιτεία. Δύο χρόνια έχουν περάσει από το πόρισμα – καταπέλτη των επιθεωρητών περιβάλλοντος το οποίο επιβεβαίωνε ότι βιομηχανίες στην περιοχή του Κορωπίου επιβαρύνουν με εξασθενές χρώμιο τον υδροφόρο ορίζοντα και έως σήμερα η ρύπανση συνεχίζεται κανονικά! Διάχυτη είναι μάλιστα η εντύπωση ότι υπάρχει διάθεση υποβάθμισης του προβλήματος. Χαρακτηριστικό είναι ότι, σύμφωνα με στελέχη του ΙΓΜΕ, η νομαρχία Ανατολικής Αττικής έχει ζητήσει από το ινστιτούτο «προσωρινά» τα θέματα που αφορούν τις αναλύσεις των υπόγειων υδάτων του Κορωπίου να είναι «εμπιστευτικά».
Για «μεγάλη μυστικότητα» σε ό,τι αφορά το θέμα του Κορωπίου κάνει λόγο στην «Κ» και η πρώην γενική επιθεωρήτρια Περιβάλλοντος κ. Μαργαρίτα Καραβασίλη, η οποία ήταν ακόμη εν ενεργεία όταν κατατέθηκε το εν λόγω πόρισμα. «Τα αποτελέσματα ήταν άκρως ανησυχητικά. Η κύρια ευθύνη αποδιδόταν στις βιομηχανίες. Το πόρισμα είχε φύγει από εμάς ως απόρρητο προς τους αρμοδίους, οι οποίοι δεν ήθελαν τα αποτελέσματα να βγουν προς τα έξω».
Και τι έχει γίνει έκτοτε; «Οχι πολλά πράγματα, είναι αλήθεια», λέει στην «Κ» ο διευθυντής του Τομέα Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Σπύρος Λέκκας, ο οποίος πραγματοποιεί τις αναλύσεις στην περιοχή για λογαριασμό της νομαρχίας Ανατολικής Αττικής. «Εμείς κάνουμε μετρήσεις, αλλά οι βιομηχανίες συνεχίζουν να ρίχνουν τα απόβλητά τους κανονικά. Ωστόσο, μετά την ανίχνευση τέτοιων ουσιών, θα έπρεπε να γίνει άμεσος έλεγχος και επιθεωρήσεις στα εργοστάσια».
Σύμφωνα με τον νομάρχη Ανατολικής Αττικής κ. Λεωνίδα Κουρή, εντός του μήνα αναμένονται οι αναθεωρημένες μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων των εργοστασίων στις οποίες θα αναφέρεται ο τρόπος διαχείρισης των επικίνδυνων αποβλήτων. «Εχουμε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών για να παρακολουθεί την εξέλιξη του φαινομένου μέσω των γεωτρήσεων. Εχουν μειωθεί πάντως τα επίπεδα των ουσιών αυτών», είπε στην «Κ».
Και όμως, σύμφωνα με τον κ. Λέκκα, οι μετρήσεις συνεχίζουν να δείχνουν επιβάρυνση με μόλυβδο, χρώμιο και νατριούχα άλατα, για να απαριθμήσουμε μόνο τους ρύπους εκείνους που οφείλονται στις βιομηχανίες. «Δεν υπερβαίνουν τα όρια, ωστόσο αυτό δεν είναι καθησυχαστικό», σημειώνει ο ίδιος. «Η υπέρβαση μπορεί να γίνει ανά πάσα στιγμή, με μια βροχόπτωση, μια κλιματολογική αλλαγή. Το σίγουρο είναι ότι με τις τιμές που καταγράφηκαν στις γεωτρήσεις των Οινοφύτων, όποιος ξέρει τι γίνεται στην Ανατολική Αττική, δεν έπεσε από τα σύννεφα…», προσθέτει χαρακτηριστικά.
«Πρόβατα πίνουν το νερό και πεθαίνουν!»
Η υποψία ότι «κάτι τρέχει» με τον υδροφόρο ορίζοντα των Μεσογείων δημιουργήθηκε κατ’ αρχήν στους κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι παρατήρησαν αιφνίδιους θανάτους σε ζώα. «Πρόβατα πίνουν το νερό και πεθαίνουν!» έλεγαν στον δήμο και τη νομαρχία οι κτηνοτρόφοι. Τα πρώτα αποτελέσματα αναλύσεων σε γεωτρήσεις νοτιοανατολικά του Κορωπίου και στα όρια της βιομηχανικής περιοχής από το Εργαστήριο Χημείας Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, που δημοσιοποιήθηκαν τον Φεβρουάριο του 2005, επιβεβαίωσαν τις ανησυχίες: εξασθενές χρώμιο. Κανείς δεν είχε αμφιβολία ότι οφειλόταν στα απόβλητα βιομηχανιών, κυρίως επεξεργασίας μετάλλου, που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή. Ενα χρόνο αργότερα, η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιοβάλλοντος, με πόρισμά της, αποκαλύπτει την πραγματική έκταση του προβλήματος. Οι επιθεωρητές εντόπισαν παρουσία εξασθενούς χρωμίου σε έξι γεωτρήσεις, νότια και νοτιοανατολικά από το Κορωπί. Στην περιοχή Κορωπίου – Σπάτων – Λαυρίου, πάντως, η μόλυνση είναι εκτεταμένη και δεν οφείλεται αποκλειστικά στη βιομηχανική δραστηριότητα. Οπως εξηγεί στην «Κ» ο διευθυντής του Τομέα Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Σπύρος Λέκκας, που διενεργεί συστηματικά αναλύσεις, η περιοχή αυτή της Ανατολικής Αττικής επιβαρύνεται από τη γεωργική δραστηριότητα (φυτοφάρμακα), από τους απορροφητικούς βόθρους (μικροβιολογική ρύπανση), από την υπεράντληση που επιτρέπει τη διείσδυση θαλάσσιου νερού, καθώς και από παλιές δραστηριότητες, όπως μεταλλεία. «Ενα ανοιχτό ερώτημα είναι επίσης η επιβάρυνση από το αεροδρόμιο, τι είδους ρύποι εισρέουν με τη βροχή στον υδροφόρο ορίζοντα. Υποψιαζόμαστε ότι είναι βαρέα μέταλλα», λέει ο κ. Λέκκας.