Ο Μπερνάρ-Ανρί Λεβί βρήκε άραγε το μάστορά του σε θέματα μάρκετινγκ; Το ερώτημα αυτό θέτουν σε πρόσφατο κοινό άρθρο τους οι βιβλιοκριτικοί του περιοδικού Nouvel Observateur Νταβίντ Καβινιολί, Γκρεγκουάρ Λεμεναζέ και Φαμπρίς Πλισκίν.
Η κυκλοφορία του τελευταίου βιβλίου του συγγραφέα Μισέλ Ονφρέ, πραγματικός ογκόλιθος 600 σελίδων αφιερωμένος στην κατάρριψη των φροϊδικών θέσεων, έρχεται να εδραιώσει τη θέση του Ονφρέ, ως του πιο αγαπητού διανοούμενου των ΜΜΕ της χώρας. Εδώ και πολλές εβδομάδες, ο Μισέλ Ονφρέ και οι ενστάσεις του στη φροϊδική θεωρία του οιδιπόδειου συμπλέγματος, έχουν απασχολήσει τα πρωτοσέλιδα της «Λιμπερασιόν», του «Πουέν», του «Μαριάν» ή ακόμη και του αργεντίνικου περιοδικού «Νοτίσιας». Την ίδια στιγμή, ολοένα και περισσότερες φωνές διαμαρτυρίας απέναντι στις εκτιμήσεις του Ονφρέ υψώνονται στον κόσμο των Γάλλων διανοουμένων, με την Ελιζαμπέτ Ρουντινεσκό, τον Αλέν Μπαντιού, τον Ζακ-Αλέν Μιλέρ και τον Αλέν Φινκελκράουτ να ηγούνται των επιθέσεων.
Ο γεννημένος το 1959 Μισέλ Ονφρέ, ιδρυτής του λαϊκού Πανεπιστημίου της Καν το 2002, έχει γράψει τα «Εγχειρίδια Αντι-Φιλοσοφίας» και «Αθεϊσμού Πραγματεία». Ο ίδιος λέει: «Μάχομαι μόνος. Δεν έχω φίλους στον χώρο και δεν μπορώ να φωνάξω σε βοήθεια, όπως κάνει ο Μπερνάρ-Ανρί Λεβί (ΒΗL)».
Οι δύο άνδρες, αν και ιδεολογικοί αντίπαλοι, μοιάζουν πολύ ο ένας με τον άλλον. «Ο μιμητισμός τους με εντυπωσίαζε ανέκαθεν. Πιστεύω ότι ο Ονφρέ έχει πάρει πολλά στοιχεία από τον BHL», εξηγεί ο συγγραφέας Πασκάλ Μπρικνέρ. Οι δύο διανοητές, όμως, δεν έχουν την ίδια απήχηση στο γαλλικό κοινό. Το τελευταίο βιβλίο του Ονφρέ, το «Αθεϊσμού Πραγματεία», έχει πουλήσει μέχρι στιγμής 280.000 αντίτυπα, ενώ το τελευταίο πόνημα του BHL με τίτλο «Σχετικά με τον Πόλεμο στη Φιλοσοφία» κατάφερε να πουλήσει μόλις 5.500 αντίτυπα από την ημέρα της κυκλοφορίας του τον Φεβρουάριο. Μέχρι πρότινος, η αντιπαλότητα μεταξύ των δύο διανοουμένων παρέμενε σιωπηλή, θυμίζοντας περισσότερο σύμφωνο μη-επίθεσης, εξαιτίας της συνύπαρξής τους στον εκδοτικό οίκο Grasset.
Η ρήξη επήλθε πρόσφατα, τη στιγμή που ο BHL αποφάσισε να ενωθεί στην κουστωδία επικριτών του Ονφρέ. Στη στήλη του στο περιοδικό Le Point, ο BHL χαρακτήρισε το βιβλίο του αντιπάλου του «κοινότοπο, απλοϊκό, παιδαριώδες, τετριμμένο, συχνά στα όρια του φαιδρού, εμπνευσμένο από θεωρίες συνωμοσίας». Διαβάζοντας τη βιβλιοκρισία του BHL, ο Ονφρέ φέρεται να «έσκασε στα γέλια», αν και διαπιστώνοντας ότι το υβριστικό άρθρο του BHL μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε σε ιταλικά, ισπανικά και αμερικανικά έντυπα, αποφάσισε να απαντήσει εξαπολύοντας πραγματική κήρυξη πολέμου.
«Το θλιβερό πραγματικό πρόσωπο του Μπερνάρ-Ανρί Λεβί είναι αυτό ενός παραχαράκτη, ενός ψεύτη, ενός μεγαλομανή, ενός ανθρώπου που μισεί την Αριστερά και αγαπά το χρήμα», γράφει ο Μισέλ Ονφρέ για τον BHL, γεννημένο στην Αλγερία το 1948, ιδρυτή της επιθεώρησης «Ο Κανόνας του Παιχνιδιού» και συγγραφέας των βιβλίων «Η Βαρβαρότητα με Ανθρώπινο Πρόσωπο» και «Η Γαλλική Ιδεολογία».
Ποιος όμως έριξε την πρώτη βολή σε αυτή την αντιπαράθεση, που θυμίζει -τηρουμένων των αναλογιών και της φαιδρότητας της σύγχρονης φιλοσοφικής σκηνής- εκείνη μεταξύ του Ζαν-Πολ Σαρτρ και του Αλμπέρ Καμύ. Είναι αλήθεια ότι ο Ονφρέ είχε επιτεθεί πρώτος στον BHL μέσω των σελίδων του Nouvel Observateur, αποκαλώντας τον φιλόσοφο «εκπρόσωπο της Αριστεράς του χαβιαριού, στον οποίο το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο του Λεπέν οφείλει σημαντικό μέρος της πολιτικής του ρώμης». Λίγο καιρό αργότερα, ο Ονφρέ επανερχόταν στις επιθέσεις του, κατηγορώντας τον BHL ότι χαρακτήρισε «φασίστα» τον Καμύ σε άρθρο του σε μπλογκ.
Για το θέμα Πολάνσκι
Η υπόθεση Πολάνσκι, όμως, αποτελεί το σημείο οριστικής ρήξης μεταξύ των δύο διανοουμένων. Ο Λεβί ανακηρύσσεται σε αυτόκλητο προστάτη του Πολάνσκι, με τον Ονφρέ να επιλέγει τον ρόλο του δημόσιου κατηγόρου. Ο αριστοκρατικός λυρισμός του Λεβί, που καταγγέλλει «το άρωμα λαϊκής δικαιοσύνης» και «τη λύσσα του όχλου», αντιτίθεται στο ηθικοπλαστικό λεξιλόγιο του Ονφρέ, που λέει: «Ο BHL δικαιούται να υποστηρίζει την παιδεραστία και το σεξουαλικό τουρισμό, με την πρόφαση ότι υποστηρίζει έναν φίλο του. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να γίνεται με οποιαδήποτε επιχειρήματα. Ο βιασμός ενός 13χρονου κοριτσιού, το οποίο ο βιαστής του έχει σκόπιμα μεθύσει, είναι ή δεν είναι έγκλημα;»
Η σχέση των δύο διανοητών είχε αρχίσει, όμως, με τους καλύτερους οιωνούς. «Θα σας ενοχλούσε να εκδοθούν τα βιβλία σας στη σειρά του BHL;» είχε ρωτήσει το 1988 τον Ονφρέ το αφεντικό των εκδόσεων Grasset Ζαν-Πολ Εντχοβέν, αφού είχε λάβει το πρώτο χειρόγραφο του συγγραφέα. Ο Ονφρέ διηγείται: «Συνάντησα τον BHL αργότερα, και μου είχε πει: «Α! Είστε ο περίφημος Μισέλ Ονφρέ;» για να του απαντήσω αστειευόμενος: «Ναι, κι εσείς ποιος είστε;» Εμεινε έκπληκτος και μου ομολόγησε ότι δεν έχει καμία αίσθηση του χιούμορ».