Τα ζωγραφικά έργα συνήθως είναι σιωπηλά. Γοητεύουν μονάχα το βλέμμα. Υπάρχουν όμως και μερικές εξαιρέσεις. Κάποια που μοιάζουν να «εκπέμπουν» ήχους, όπως οι μεγάλοι, σκοτεινοί πίνακες του Γιάννη Αδαμάκου, που παρουσιάζονται αυτήν την περίοδο στο Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς. Κοιτάζοντάς τους, είναι σαν να ακούς ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Την υπνωτιστική μουσική επωδό, που μας έκανε να αγαπήσουμε τον Φίλιπ Γκλας και τους άλλους μινιμαλιστές συνθέτες του 20ού αιώνα. «Δεν είναι τυχαίο» λέει ο ζωγράφος. «Οταν έφτιαχνα αυτήν την ενότητα, άκουγα συνέχεια τον Γκλας. Οπως επηρεάστηκα πολύ και από το εξαιρετικό βιβλίο με τίτλο “Το Εγκώμιο της Σκιάς” του Ιάπωνα Τζουνιτσίρο Τανιζάκι (Εκδόσεις Αγρα, μετάφραση Παναγιώτης Ευαγγελίδης). Ενα απόσπασμα μάλιστα είναι το εισαγωγικό σημείωμα της έκθεσης. Πολλές φορές νομίζουμε ότι η τέχνη του χρωστήρα είναι μια μοναχική διαδικασία. Και όμως, οι ζωγράφοι σπάνια είναι μονήρεις. Συντροφεύονται από συνθέτες και συγγραφείς, αντλούν κουράγιο και έμπνευση από ακούσματα και γραπτά. Γίνεται μια όσμωση την ώρα που ζωγραφίζεις».
Μετεωρισμός
Καθόμαστε στο μέσον του εκθεσιακού χώρου. Αν παρατηρήσει κανείς τα έργα του, είναι σαν ενιαία σύνθεση με παραλλαγές του ίδιου θέματος. Με έναν περίεργο τρόπο, η επανάληψη όχι μόνον δεν κουράζει αλλά είναι η απαραίτητη συνθήκη, για να εισέλθει κανείς στο πνεύμα της δουλειάς του. Λειτουργεί ως διαλογισμός, που απομακρύνει από τις έννοιες της καθημερινότητας και οδηγεί σε μια άλλη αντίληψη του χρόνου και του χώρου: «Ισως έχει να κάνει με την κατάσταση στην οποία βρίσκομαι όταν ζωγραφίζω» μας εξηγεί. «Ασαφείς εικόνες εμφανίζονται ξανά και ξανά. Είμαι σε έναν μετεωρισμό, που θυμίζει τη διαύγεια και τη σύγχυση που έχουμε λίγο πριν κοιμηθούμε ή μόλις ξυπνήσουμε. Το μυστηριώδες ενδιάμεσο, το ασυνείδητο. Το εύθραυστο φορτίο. Σε κάθε ατελιέ μου έχω και ένα μικρό κρεβατάκι, για να κοιμάμαι στον χώρο όπου εργάζομαι, προσπαθώντας να διαφυλάξω αυτές τις αναμνήσεις. Τα όνειρά μου δεν είναι ιστορίες αλλά χρώματα. Οταν προσπαθώ να ανακαλέσω τι είδα, το μόνο που απομένει είναι η χρωματική μνήμη. Θυμάμαι το φως. Αυτήν την αίσθηση προσπαθώ να περάσω και στην ενότητα που παρουσιάζεται στο Μπενάκη».
Τίτλος της έκθεσης «Εννέα lumen». Είναι «η ένταση του φωτός, όταν ένα αντικείμενο ή ένας χώρος, φωτίζεται από τη φλόγα ενός κεριού» μας εξηγεί. Βγάζει από την τσέπη του το βιβλίο του Τανιζάκι και διαβάζει: «Αν πυκνώσουμε το σκοτάδι μέχρι να γίνει πίσσα και αντί για τον ήλιο ή το ηλεκτρικό φωτίσουμε τα αντικείμενα με μία και μόνο λάμπα ή ένα κερί, τότε στη στιγμή αποκτούν σοβαρότητα και βάθος, νηφαλιότητα και μεγαλοπρέπεια» λέει ο μετρ του λογοτεχνικού στυλ, αναπολώντας την εποχή που στην πατρίδα του η ομορφιά ταυτιζόταν με τη σκιά, πριν από την έλευση του ηλεκτρισμού.
Παιχνίδι με το τυχαίο
Τα έργα του Αδαμάκου έχουν τη δική τους μορφολογία φωτός και σκότους, σαν ένα παιχνίδι με το τυχαίο. «Οι σύγχρονοι άνθρωποι φοβούνται το σκοτάδι» μας λέει. «Ομως παλαιότερα, σε άλλες μέρες και σε άλλους πολιτισμούς, ήταν συνυφασμένο με τη βαθιά γαλήνη. Οι αντανακλάσεις του φωτός στα έργα μου έχουν μια γεωμετρία που δεν βγαίνει από προσχέδιο αλλά από τη μουσική που ακούω όταν ζωγραφίζω, από την εστίαση στο θέμα, από τη βούληση να είμαι παντελώς ελεύθερος από δεσμεύσεις. Ισως αυτός να είναι και ο λόγος που αποφεύγω να εντάξω την ανθρώπινη φιγούρα στη ζωγραφική μου. Οπου αυτή εμφανίζεται, απορροφά, κυριαρχεί, επιβάλλεται. Ισως πάλι και να είναι μια αδυναμία μου. Διάβαζα κάπου ότι ο Ρόθκο λίγο πριν αυτοκτονήσει πήγαινε στα μουσεία και προσπαθούσε να κάνει σπουδές με το ανθρώπινο σώμα. Δεν τα κατάφερνε. Τόσο πολύ είχε απομακρυνθεί…».
Βάλσαμο η τέχνη για τις δυσκολίες της ζωή μας
Το φως καθοδηγεί μυστικά το χέρι του Αδαμάκου. «Είναι μια δύναμη που δεν ελέγχεις και πρέπει να αφεθείς. Οταν πας να την καθοδηγήσεις, εξαφανίζεται. Ελεγε ο Ζαν Ντιμπουφέ ότι η τέχνη δεν πλαγιάζει ποτέ σε καλοστρωμένα σεντόνια. Πρέπει να επεμβαίνεις όσο το δυνατόν λιγότερο. Ο ζωγράφος, ο καλλιτέχνης είναι ένας καλός αγωγός που μεταφέρει ενέργεια από το σύμπαν, σαν να κλείνει στις παλάμες του το θαύμα της ζωής. Χρειάζεται σεβασμός, λεπτότητα, φροντίδα. Και άλλη αίσθηση χρόνου. Οταν βιαζόμαστε, χάνουμε την ουσία, χάνουμε το χάρισμα της βαθιάς αντίληψης. Ολα έχουν το τίμημά τους και ίσως αυτό να είναι το τίμημα της τέχνης. Και για τον καλλιτέχνη είναι ακόμα μεγαλύτερο». «Θυμάμαι» λέει γελώντας «σε μια δύσκολη φάση της ζωής μου είχα πει σε έναν φίλο που είναι ψυχαναλυτής, ότι θα χρειαζόμουν τη βοήθειά του. Και εκείνος μου απάντησε ότι αν μου την έδινε μπορεί και να σταματούσα να ζωγραφίζω. Σε μια ομιλία μου σε ένα ψυχιατρικό συνέδριο, κάποιος από τους παρισταμένους είχε πει ότι τα έργα μου θα μπορούσαν να έχουν γίνει από κάποιον τρόφιμο ιδρύματος. Ετσι είναι. Μόνο που εμείς οι καλλιτέχνες μπαινοβγαίνουμε κάπου, ενώ οι τρόφιμοι είναι μονίμως έγκλειστοι. Είναι η ζωή στα όριά της, στο μεταίχμιο».
Τα παιχνιδίσματα του φωτός φεύγουν από το καρέ των έργων του και απλώνονται στην αίθουσα. Οσο περισσότερη ώρα προσηλώνεται κανείς στη ζωγραφική του Αδαμάκου τόσο χαλαρώνει, ανακαλύπτοντας τη βραδύτητα, την εσώτερη φωνή, το νόημα. «Ισως κάποιος που θα μπει και θα βγει βιαστικά από την αίθουσα του Μπενάκη να πιστέψει ότι πρόκειται για εκατό ίδια έργα. Αν όμως μείνει λίγο παραπάνω, αν βγει από την κεκτημένη του ταχύτητα τότε θα μπορέσει να δει μια διαφορετική γωνία θέασης» λέει ο ζωγράφος, που δεν υποτιμά καθόλου το τεράστιο εμπόδιο που λέγεται κρίση και πως αυτή επηρεάζει τη διάθεση των ανθρώπων που θα επισκεφθούν την έκθεση: «Σύμφωνοι, όλοι έχουμε άλλες προτεραιότητες για την επιβίωσή μας. Τι σημαίνει όμως; Οτι πρέπει να ξεχάσουμε την τέχνη, την ποίηση, γιατί μπορεί να έχουμε απλήρωτους λογαριασμούς; Ορισμένες φορές, αυτά είναι το βάλσαμό μας για να μπορέσουμε να επιπλεύσουμε στον βίαιο κυματισμό της ζωής».
Ξαναγυρίζουμε στη ζωγραφική του. Τι είναι το φως στη δύσκολη εποχή που ζούμε; «Κάθε φορά είναι και κάτι διαφορετικό. Για μένα σήμερα είναι ένα καντηλάκι, η ελπίδα που πρέπει να κρατήσουμε ζωντανή. Δεν είναι φωταψία, είναι μια φλογίτσα. Ομως υπάρχει και μπορεί να μας ζεστάνει, αρκεί να την ανακαλύψουμε μέσα μας. Οφείλουμε να έχουμε έστω και την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα, γιατί αλλιώς θα σταματήσουμε να προσπαθούμε». Εκείνος από πού αντλεί δύναμη; «Εγινα πατέρας πρόσφατα και η ύπαρξη του γιου μου με γεμίζει δύναμη. Παίρνω κουράγιο από το φως της Τήνου, το τοπίο, τους ανθρώπους που αγαπώ και μοιράζομαι τη ζωή μου. Ολοι έχουμε προβλήματα, ο βαθμός σοβαρότητας διαφέρει. Δεν χρειαζόμαστε πολλά. Η ποιότητα των συναισθημάτων αρκεί…».
Ποιος είναι
Γεννήθηκε στον Πύργο Ηλείας το 1952. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών το 1973 – 1978 με δασκάλους τον Γ. Μαυροΐδη, τον Π. Τέτση και τον Δ. Μυταρά. Συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι. Η πρώτη του ατομική έκθεση έγινε το 1978. Ζει στην Αθήνα και την Τήνο.
Η ζωγραφική του περιστρέφεται γύρω από τρία θεμελιώδη στοιχεία: τον χώρο, τη φιγούρα και το φως. Από αυτά προκύπτουν οι σχέσεις που καθορίζουν το εικαστικό έργο, σχέσεις που επαναλαμβάνονται και επανεξετάζονται σε όλη τη διάρκεια της δημιουργικής του πορείας.
Προτιμά τα βαριά, μαύρα χρώματα, με ορισμένα «ξέφωτα» στους πίνακές του.
Η έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς, με την τελευταία ενότητα της δουλειάς του, η οποία περιλαμβάνει περίπου 100 έργα, θα διαρκέσει μέχρι και τις 31 Μαρτίου.