«Τα γραπτά μένουν», έλεγαν οι Ρωμαίοι. «Αν φυσικά τα ψάξεις», θα έπρεπε να συμπληρώσουν… Γιατί αν δεν τα ψάξεις, έρχονται μετά άλλα γραπτά και σκεπάζουν τα παλιότερα. Αν όμως τα ψάξεις, βρίσκεις πολύ ενδιαφέροντα πράγματα, όπως αυτές τις θέσεις: «Η αισιοδοξία που καλλιεργούν οι οπαδοί της προσχώρησης στην ΕΟΚ είναι αβάσιμη, με οποιεσδήποτε μεθοδολογικές προσεγγίσεις κι αν εξεταστεί το πρόβλημα… Διάχυτη είναι σήμερα η ελπίδα ότι η ένταξη στην ΕΟΚ θα αποτελέσει θετικό βήμα για την πρόοδο του τόπου. Η πεποίθηση τούτη είναι αποτέλεσμα της συστηματικής συγκάλυψης των προβλημάτων και της καλλιέργειας του μύθου ότι η ΕΟΚ αποτελεί προοδευτική πολιτική οντότητα… Το ΠΑΣΟΚ αρνείται την ένταξη, αρνείται επίσης την ένταξη υπό όρους. Αρνηση της ένταξης δεν συνεπάγεται την απομόνωση της χώρας, αλλά αντίθετα την πολύπλευρη ανάπτυξη των σχέσεών της… H ένταξη στην EOK δεν θα αποτρέψει μια νέα δικτατορία…». Ποιος είναι ο πατέρας αυτών των σκέψεων; Μα ουδείς άλλος από τον σημερινό «πρύτανη» του ελληνικού «ευρωπαϊσμού», πρώην πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη. Τις διατυπώνει με την υπογραφή του στις 2 Μαρτίου 1976, στον πρόλογο ενός βιβλίου που με επιμέλεια του ιδίου εξέδωσε το ΠΑΣΟΚ με τίτλο «Ελλάδα και Κοινή Αγορά – ο αντίλογος».
Αυτά άνευ σχολίων. Μπορεί ο τέως πρωθυπουργός πάντα να απέφυγε τον διάλογο με την κοινωνία που επί οκτώ χρόνια οδήγησε, αλλά δεν μπορεί να αποφύγει τον διάλογο με τον εαυτό του, με την ιστορία του. Και δεν θα ήταν κακό να το θυμάται αυτό σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, που επανέρχεται με ένα άλλο βιβλίο, το «Στόχοι – Στρατηγική – Προοπτικές» που μόλις εξέδωσαν οι εκδόσεις «Πόλις» και στο οποίο περιλαμβάνονται κείμενα και ομιλίες του από το 2000 έως το 2006: πάνω από 600 σελίδες με τις σκέψεις που οδήγησαν έναν άνθρωπο πώς να οδηγήσει έναν τόπο.
Τρία χρόνια μετά την απώλεια της εξουσίας, το βιβλίο αυτό είναι για τον συγγραφέα του μια πολύ ευκολότερη υπόθεση απ’ ό,τι θα μπορούσε κι ο ίδιος λίγο καιρό πριν να φανταστεί: η κυβέρνηση που τον ακολούθησε, σε πάρα πολλά κατ’ ουσίαν τον δικαίωσε διαψεύδοντας όμως πολλές από τις προσδοκίες που έφεραν εκείνη στην εξουσία.
Θα πείτε, τώρα, ε, και τι αξία έχει το γεγονός ότι τα έγραφε αυτά ο Κώστας Σημίτης πριν από τριάντα χρόνια; Εξαρτάται πώς το βλέπει κανείς. Αν η συνέπεια και η συνέχεια των θέσεων δεν έχουν αξία, τότε, πράγματι, είναι άνευ ουσίας. Αν όμως έχουν;
Βέβαια, το ΠΑΣΟΚ είχε πάντοτε ένα… «ελαφρυντικό» στις μεταλλάξεις του, ειδικά σε εκείνες που αφορούν στη διεθνή θέση της χώρας: ότι εξ αρχής καθόρισε τη στάση του όχι ως θέση, αλλά ως αντίθεση. Τι ήθελε ο Καραμανλής; Να βάλει τη χώρα στην EOK; E, για να αποκτήσει ρόλο το ΠΑΣΟΚ, έπρεπε η Ελλάδα να βγει «έξω απ την EOK των μονοπωλίων» – κι όταν απέκτησε ρόλο, ε, τότε, (ευτυχώς), όλα αυτά τα ξέχασε…
Πολλοί πάντως, που δεν θέλουν να δουν αυτή την πραγματικότητα, κάνουν ένα μεγάλο λάθος: συγχέουν τη στάση του ΠΑΣΟΚ απέναντι στην τότε EOK με τη στάση του Ανδρέα Παπανδρέου. Θα πείτε γιατί, ο Ανδρέας ήταν υπέρ της EOK; Μα σσφαλώς και ήταν! Κι όχι απλώς ήταν υπέρ, αλλά ήταν από νωρίς και τόσο… παθιασμένα που στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ασκούσε κριτική στην τότε κυβέρνηση Καραμανλή από τα… δεξιά, καλώντας την για λιγότερο κράτος και μεταρρυθμίσεις υπέρ των επιχειρήσεων – βλέπετε, τότε δεν μιλούσε ο διεκδικητής της εξουσίας, αλλά ο μόλις αφιχθείς από τις ΗΠΑ καθηγητής των οικονομικών Ανδρέας Παπανδρέου, διευθυντής του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών (ΚΟΕ) που ίδρυσε γι’ αυτόν ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Ξενοφών Ζολώτας με εντολή του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Γράφει λοιπόν μεταξύ άλλων ο Ανδρέας στο πρώτο βιβλίο του που εξέδωσε μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα: «Πρέπει να εξασφαλιστεί για την ελληνική οικονομία επιχειρηματική δραστηριότης και μάλιστα σε ευρεία κλίμακα. Υπό μία έννοια εις το οικονομικό προσκήνιο της Ελλάδος υπάρχει υπέρμετρος δραστηριότης του κράτους… Με την κατάλληλον προδιάθεση, προσπάθεια και αντίληψη του προβλήματος, και ίσως με κάποιαν αρχική θυσία, ο ελληνικός λαός θα πετύχει τους τιθέντες αντικειμενικούς στόχους και η Ελλάς θα αναλάβει ενεργό ρόλο στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα των Εθνών»… (Ανδρέα Γ. Παπανδρέου, Στρατηγική οικονομικής αναπτύξεως της Ελλάδος, εκδόσεις KOE αρ. 1, Αθήνα, 1962).