Την άλλη Κυριακή έχουμε εκλογές. Και υποψιάζομαι ότι οι πιο πολλοί θα πάνε στις κάλπες με λιγότερο ενθουσιασμό από ποτέ άλλοτε. Οχι γιατί δεν θέλουν τις εκλογές – μάλλον αναπόφευκτες, αν και πρόωρες, ήταν μετά τα όσα συνέβησαν τα τελευταία δυόμισι χρόνια. Η έλλειψη ενθουσιασμού οφείλεται στο κλίμα αβεβαιότητας, ή μάλλον πανικού, που επικρατεί σε μια χώρα που βυθίζεται. Οφείλεται επίσης στις φτωχές σε ποιότητα, αν και πλούσιες σε ποσότητα, επιλογές που προσφέρονται.
Τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας, που πιθανόν πάψουν να είναι μεγάλα μετά τις εκλογές, φέρουν τεράστιο μέρος της ευθύνης για την κρίση που ζει η χώρα. Εβλαψαν και τα δύο τη Συρία με το δικό τους τρόπο, παραφράζοντας ελαφρώς τον Καβάφη. Υπάρχει ένα βαθύ συστημικό πρόβλημα στην κομματοκρατία που άλωσε κράτος και θεσμούς στη χώρα. Μερικοί εντός των δύο κομμάτων έχουν επιτέλους καταλάβει το πρόβλημα. Αλλά τα κόμματα δεν άλλαξαν, ούτε φαίνεται να μπορούν να αλλάξουν. Διαθέτουν όμως συλλογική πείρα διακυβέρνησης, έστω συχνά φαύλης, και προτείνουν μια στοιχειώδη σταθερότητα σε εποχές που τα περισσότερα δεδομένα έπαψαν να είναι δεδομένα. Εχουν επίσης μια καλύτερη αντίληψη της ευρωπαϊκής και διεθνούς πραγματικότητας από πολλούς άλλους που περιορίζονται σε συζητήσεις με τον φίλο τους στο καφενείο της γειτονιάς. Οσοι τα ψηφίσουν (περισσότεροι, προβλέπω, από ό,τι έδειχναν οι δημοσκοπήσεις πριν σταματήσουν και αυτές), θα το κάνουν μάλλον με βαριά καρδιά. Το μη χείρον βέλτιστον, κατά πολλούς.
Ο θυμός και η αγανάκτηση έχουν βρει πολλούς και διαφορετικούς τρόπους έκφρασης. Δικαιολογημένοι μεν, αλλά δεν έχουν μετουσιωθεί σε σοβαρές εναλλακτικές προτάσεις. Αναρθρες κραυγές, απλοϊκές λύσεις και συνωμοτικές θεωρίες επικρατούν. Τα ακραία στοιχεία κάνουν πάρτι. Και η δημοκρατία μας, αυτήν που παλέψαμε να στήσουμε σε γερά θεμέλια, έστω και αν αποδείχθηκαν λειψά στην κρίση, έχει λόγους να ανησυχεί.
Η μεγάλη αλλαγή που αρκετοί ονειρευτήκαμε για μια διαφορετική Ελλάδα με αξιοκρατία, δυναμισμό και αλληλεγγύη, με ένα όραμα για το μέλλον που θα μπορεί να εμπνεύσει τις δημιουργικές δυνάμεις αυτού του τόπου θα πρέπει να περιμένει κι άλλο. Τα οράματα είναι στρατηγικά σχέδια με συγκεκριμένα στοιχεία για όσους σκέπτονται πρακτικά. Δεν ήμασταν ακόμη έτοιμοι. Η κυοφορία παίρνει χρόνο. Αρκεί να μην προηγηθεί η καταστροφή. Γιατί τότε θα κληθούν κάποιοι να μαζέψουν τα συντρίμμια, αν δεν τους προλάβουν οι δημαγωγοί και οι ληστές που περιμένουν στη γωνία. Υπάρχουν βεβαίως γνήσιες μεταρρυθμιστικές προτάσεις από μικρά κόμματα που δεν κατάφεραν να ενωθούν. Μακάρι να ξεπεράσουν το φράγμα για να μπουν στη Βουλή. Δεν αποτελούν όμως από μόνα τους την κρίσιμη μάζα που θα φέρει την αλλαγή στη χώρα. Ας μην ξεχνάμε ότι το σαράκι της κακοδιοίκησης και της διαφθοράς δεν περιορίζεται στο πολιτικό μας σύστημα. Εχει εξαπλωθεί σε πολλούς χώρους, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, την οικονομία, τα πανεπιστήμια της χώρας, και όχι μόνον. Η διαπλοκή δεν έχει σπάσει ακόμη. Αρχίζει όμως να αποκαλύπτεται ολοένα και περισσότερο, γιατί δυσκολεύεται να κρυφτεί σε εποχή μεγάλης κρίσης. Σε μερικές περιπτώσεις, γίνεται ξεδιάντροπη.
Αλλάζουν σιγά σιγά τα πράγματα στην Ευρώπη. Αλλάζουν οι ισορροπίες, γιατί γίνεται αντιληπτό το αδιέξοδο της πολιτικής που ακολουθείται. Η ύφεση εξαπλώνεται και ο λαϊκισμός φουντώνει. Αλλά η Ευρώπη είναι βραδυκίνητο καράβι, μοιάζει με τάνκερ που χρειάζεται χρόνο για να αλλάξει κατεύθυνση. Σίγουρα, δεν είναι η Ευρώπη των ονείρων μας. Αλλά σε αυτόν τον κόσμο ζούμε, όχι σε άλλο. Εμείς, είμαστε ο πιο ευάλωτος κρίκος της ευρω-αλυσίδας – και η ίδια τραντάζεται επικίνδυνα. Πρέπει να αντέξουμε, να γίνουμε πιο δυνατοί με υγιή οικονομία, προσβλέποντας σε μια ευνοϊκότερη συγκυρία σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Το ξέρω ότι δεν είναι εύκολο να το εξηγήσεις στον κόσμο, όταν αυτό που βλέπουν οι πιο πολλοί είναι μια κρίση που συνεχώς βαθαίνει. Τότε χρειάζονται οι ηγέτες, που δυστυχώς ακόμη δεν διαθέτουμε.
*Ο κ. Λουκάς Τσούκαλης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.