«Αδιάβαστοι» ήταν οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης στην περίπτωση της Ελλάδας, παρά το γεγονός ότι οι αποφάσεις τους ήταν ικανές -όπως αποδείχθηκε- να σηματοδοτήσουν τον αποκλεισμό της χώρας από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Η κάθε τους απόφαση για υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας από την αρχή της κρίσης είχε άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους δανεισμού της χώρας, ενώ οι εν λόγω οίκοι είναι εκείνοι που με τη βαθμολόγησή τους απέδωσαν στην ελληνική οικονομία τον όρο «σκουπίδι» (junk) που την ακολουθεί έως και σήμερα.
Moody’s, Standard & Poor’s (S&P) και Fitch είναι οι τρεις πιο δυνατοί οίκοι που έχουν εισβάλει στην οικονομική ζωή της χώρας από την αρχή της κρίσης. Και η λέξη «εισβάλει» χρησιμοποιείται γιατί στο διάστημα 2004-2009 είχαν «ξεχάσει» την ύπαρξη της Ελλάδας, καθώς δεν είχαν αποφασίσει καμία αλλαγή της βαθμολογίας της. Ο πρώτος οίκος που «είδε» την κρίση να έρχεται ήταν ο S&P, αφού είχε υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας από τον Ιανουάριο του 2009.
Ο μήνας που άλλαξε όμως τη ροή των αξιολογήσεων ήταν ο Οκτώβριος του 2009, οπότε η νεοεκλεγμένη κυβέρνηση άρχισε να ανακοινώνει πως το έλλειμμα του προϋπολογισμού ήταν πολύ μεγαλύτερο από ό,τι μέχρι τότε προβλεπόταν. Μετά την απόφαση της S&P στις 14 Ιανουαρίου του 2009 για υποβάθμιση της Ελλάδας, οι τρεις οίκοι έχουν μέχρι σήμερα προχωρήσει συνολικά σε 33 ανακοινώσεις ή προειδοποιήσεις υποβάθμισης της ελληνικής οικονομίας, με άμεση αρνητική επίπτωση στο κόστος δανεισμού της χώρας, και σε 2 αναβαθμίσεις.
Ωστόσο, αποδεικνύεται πλέον ότι οι αποφάσεις τους βασίζονταν κυρίως στο κλίμα και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εκάστοτε εποχής και όχι τόσο στις οικονομικές προβλέψεις τους. Ενδεικτικά αξίζει να αναφέρουμε ορισμένες προβλέψεις των οίκων για την πορεία της ελληνικής οικονομίας τα τελευταία 5 χρόνια. Στα τέλη του 2010, η Moody’s εκτιμούσε ότι η ύφεση που θα βιώσει η Ελλάδα το 2011 θα ήταν της τάξης του 3%. Ενα χρόνο μετά, τον Νοέμβριο του 2011, ο ίδιος οίκος προέβλεπε ότι η ύφεση εκείνου του έτους θα ήταν 5,4%. Λίγους μήνες αργότερα επισημοποιήθηκε ότι η ύφεση του 2011 ήταν η χειρότερη όλης της περιόδου και ανήλθε στο 7,1%.
Η S&P προέβλεπε τον Μάιο του 2012 ότι η συρρίκνωση του ΑΕΠ του 2012 θα ήταν 5%, ενώ τελικά διαμορφώθηκε στο 6,4%. Επίσης, η Fitch στις 14 Μαΐου 2013 θεωρούσε ότι η ύφεση του 2013 θα ήταν της τάξης του 4,3% και όπως όλα δείχνουν η ύφεση θα είναι τελικά μικρότερη του 4% και θα κινηθεί στα επίπεδα του 3,5% με 3,8%.
Πολιτικά στοιχεία
Δεν είναι, όμως, μόνο τα νούμερα και οι προβλέψεις. Η επιχειρηματολογία των οίκων, όπως αναπτυσσόταν στο σκεπτικό των αποφάσεών τους, ανέκαθεν είχε πολιτικά στοιχεία και όχι οικονομικά. Επί της ουσίας επρόκειτο για έναν φαύλο κύκλο αρνητικών ειδήσεων που ανά τακτά χρονικά διάστημα ανακυκλώνονταν. Δεν είναι τυχαίο ότι λίγο μετά το ξέσπασμα της κρίσης η Ευρωζώνη άρχισε να εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού οίκου αξιολόγησης που θα βαθμολογεί τις οικονομίες βάσει των πραγματικών τους οικονομικών δεδομένων. Το σχέδιο αυτό δεν έχει προχωρήσει, αλλά οι τοποθετήσεις αξιωματούχων και πολιτικών για τις κατά καιρούς αποφάσεις των οίκων ήταν πάντοτε επικριτικές.