Πολλά λέγονται και γράφονται για τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τομέας του ηλεκτρισμού στην Ελλάδα. Ομως, μόνο η ξεκάθαρη κατανόηση των αιτιών των προβλημάτων θα οδηγήσει στην επίλυσή τους. Η ουσία των πραγμάτων αποτυπώνεται ως εξής: • Μέχρι το 2010 είχαμε ανεπαρκή εγκατεστημένη ισχύ. Αυτό αντιμετωπίστηκε, προς το παρόν, με την κατασκευή των ιδιωτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής φυσικού αερίου και των αντιστοίχων της ΔΕΗ. Παράλληλα, επιτεύχθηκε η απόσυρση των ρυπογόνων πετρελαϊκών μονάδων στην ηπειρωτική χώρα, οι οποίες είχαν υπερδιπλάσιο κόστος σε σχέση με αυτές του φυσικού αερίου. • Είναι γεγονός ότι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας έχει μειωθεί κατά 5,6% τα τελευταία 3 χρόνια. Ομως, η είσοδος στο σύστημα μονάδων ΑΠΕ δημιούργησε υψηλές απαιτήσεις ευέλικτης εγκατεστημένης ισχύος, δηλαδή μονάδων φυσικού αερίου. • Το μοντέλο λειτουργίας της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρισμού (μοντέλο υποχρεωτικής κοινοπραξίας) δεν αποτελεί κάποια ελληνική πρωτοτυπία. Εχει υιοθετηθεί από την Ιρλανδία και συναντάται και σε όλες σχεδόν τις περιφερειακές αγορές των ΗΠΑ. • Στο πλαίσιο αυτού του μοντέλου ο μηχανισμός των ΑΔΙ θεσμοθετήθηκε όχι ως επιδότηση των ιδιωτικών μονάδων, αλλά ως αμοιβή ισχύος, και καλύπτει μέρος του σταθερού και κεφαλαιουχικού κόστους όλων των μονάδων. Οι καταναλωτές πληρώνουν περίπου 560 εκατ. ευρώ για ΑΔΙ, εκ των οποίων τα 3/4 καταβάλλονται στη ΔΕΗ. Εξάλλου, και πριν από τη δημιουργία των ιδιωτικών μονάδων ο καταναλωτής πλήρωνε στη ΔΕΗ αυτό το κόστος. Γι’ αυτό υπήρχε πάντα ξεχωριστή χρέωση ισχύος – παγίου στα τιμολόγιά της, καθώς εάν η εταιρεία δεν κάλυπτε αυτό το κόστος, θα πτώχευε, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια εφοδιασμού της χώρας με ηλεκτρισμό. Η διαφορά σήμερα είναι ότι αυτή η πληρωμή γίνεται μέσω του μηχανισμού των ΑΔΙ. Μηχανισμοί αμοιβής ισχύος υπάρχουν ήδη σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ και η εφαρμογή τους επεκτείνεται και σε άλλες. • Ούτε ο μηχανισμός ανάκτησης μεταβλητού κόστους, ο οποίος αφορά όλες τις μονάδες, αποτελεί επιδότηση. Η λειτουργία αυτού του μηχανισμού αποτελεί μέρος της συνολικής δαπάνης για την παραγωγή της αναγκαίας ηλεκτρικής ενέργειας. Ολες οι αγορές που λειτουργούν με το μοντέλο της κοινοπραξίας εφαρμόζουν μηχανισμούς ανάκτησης κόστους. • Οι μονάδες φυσικού αερίου (ΔΕΗ και ιδιωτικές) είναι αναγκαίες για την κάλυψη της ζήτησης. Τους τελευταίους μήνες, μετά τις αλλαγές στη χονδρεμπορική αγορά που οδήγησαν σε μείωση της παραγωγής των ιδιωτικών μονάδων φυσικού αερίου, αποδείχθηκε ότι οι λιγνιτικές μονάδες αδυνατούν να αυξήσουν ουσιωδώς την παραγωγή τους. • Η ΔΕΗ διατηρεί την αποκλειστική πρόσβαση στον λιγνίτη και στα νερά. Ετσι δεν της ασκούνται οι απαραίτητες ανταγωνιστικές πιέσεις για τον εξορθολογισμό του κόστους στην παραγωγή και στην προμήθεια ηλεκτρισμού. • Οι καταναλωτές επιβαρύνονται με 700 εκατ. ετησίως από τη μη διασύνδεση των νησιών με το ηπειρωτικό σύστημα, εκ των οποίων τα 300 εκατ. ευρώ αφορούν την Κρήτη. Το έργο της διασύνδεσης της Κρήτης απαιτεί επένδυση της τάξης των € 900 εκατ., δηλαδή η εξοικονόμηση της επιβάρυνσης μόλις 3 ετών επαρκεί για τη χρηματοδότησή του. • Οι φόροι που επιβλήθηκαν στον ηλεκτρισμό και στο φυσικό αέριο για κάλυψη του δημοσιονομικού ελλείμματος, αλλά και μέρους του κόστους στήριξης των ΑΠΕ, επιβάρυναν σημαντικά το κόστος της ενέργειας.
Είναι ξεκάθαρο ότι εάν εξακολουθήσουμε να μην ασχολούμαστε με την ουσία των προβλημάτων, αυτά θα συνεχίσουν να υπάρχουν και να διογκώνονται με απρόβλεπτες συνέπειες. Η εκτόξευση κατηγοριών δεν βοηθάει κανένα, αποπροσανατολίζει και αναβάλλει συνεχώς τη λήψη αποφάσεων για τις διαρθρωτικές αλλαγές που απαιτούνται.
*Ο κ. Α. Καλλιτσάντσης είναι πρόεδρος του ΕΣΑΗ.