EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμανη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Eξαρτάται από το πού κανείς ζει. Στο εξωτερικό γίνεται
συνείδηση, διότι κατανοείς βαθιά ότι συνδέεται με τη γνώση της
ιστορίας, του πολιτισμού, της γλώσσας και της παράδοσης – όλα αυτά
που απορροφούμε στο ελληνικό περιβάλλον και στο σχολείο. Ενώ στην
Ελλάδα την ελληνικότητα τη ζούμε καθημερινά, οπότε είναι
περισσότερο αίσθημα. Θεωρητικά και σωστότερα γνωρίζεις τη χώρα σου
εκτός συνόρων, πέραν των βιωμάτων σου, και τότε συγκρίνεις, ρωτάς
κι αντιπαραθέτεις. Θυμάμαι τι εντύπωση μου έκανε όταν
συνειδητοποίησα πόσο πολύ η ζωή μας στην Ελλάδα είναι δεμένη με το
ημερόλογιο της εκκλησίας, όταν λέμε π.χ. ότι θα κάνουμε αυτό μετά
τα Φώτα ή το άλλο μετά τον Δεκαπενταύγουστο!
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Τα χρώματα και τις μυρουδιές. Τον γαλάζιο κόλπο στην Καλαμάτα,
τα άσπρα κυκλαδικά σπίτια στη Σίφνο, το κόκκινο ηλιοβασίλεμα στο
Σούνιο, τις ανθισμένες πορτοκαλιές, το βαρύ, γλυκό άρωμα του
γιασεμιού στον κήπο.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Οταν διαθέτει αυτοπεποίθηση ότι θα επιτύχει και δημιουργικότητα,
όπως και μια καταπληκτική δυνατότητα να προσαρμόζεται στις
καταστάσεις.
Αυτό που με χαλάει.
Οταν τα παραπάνω προσόντα, που μπορεί να μας κάνουν υπέροχους,
χρησιμοποιούνται για να δείξουμε ότι είμαστε πιο έξυπνοι από τους
άλλους και τότε το μόνο που καταφέρνουμε είναι να χαντακώνουμε τους
εαυτούς μας και τον τόπο μας.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Είναι προσόν. Είμαστε και πρέπει να είμαστε υπερήφανοι για τη
μοναδική κληρονομιά μας, που έχει όμως και βαριές υποχρεώσεις εάν
θέλουμε να συνεχίσουμε την παράδοση. Μην ξεχνάμε, επίσης, ότι πολλά
μπορούμε να μάθουμε από άλλους λαούς με τις δικές τους
κληρονομιές.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Γνωρίζω καλύτερα το πεδίο των θετικών επιστημών κι εκεί οι
Ελληνες έχουν σημαντικότατες επιτυχίες. Η ρητορική ελληνικότητα δεν
βοηθάει στον συναγωνισμό με επιστήμονες από την Ινδία ή την Κίνα ή
από άλλες χώρες του κόσμου. Ο Ελληνας παράγει πολιτισμό εμπνεόμενος
από τον Ευκλείδη, τον Αρχιμήδη, τον Διόφαντο, με την υποστήριξη της
οικογένειάς του και με πολύ σκληρή δουλειά.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Με διάφορες ταυτότητες. Οι Ελληνες προσαρμόζονται, άλλοι
διατηρούν έντονα την ελληνική ταυτότητά τους, άλλοι γίνονται
πολίτες του κόσμου, όμως κατά βάθος είναι πάντοτε Ελληνες – λίγοι
είναι εκείνοι που απαρνιούνται την ελληνικότητά τους. Πρέπει όμως
να ενισχύσουμε την ελληνικότητα της οικογένειας στο εξωτερικό ώστε
τα παιδιά να μαθαίνουν τουλάχιστον την ιστορία μας και να
αισθάνονται υπερήφανα για την καταγωγή τους. Μου φαίνεται όμως ότι
η Ελλάδα έχει πάντα άλλες ασχολίες και άλλα ενδιαφέροντα ή
προβλήματα, που αποκτούν φοβερές διαστάσεις μέσω των ΜΜΕ,
ανεξαρτήτως του βαθμού σοβαρότητάς τους.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Δεν νομίζω να έχω πετάξει τίποτα, ίσως μόνο την ελληνική
νοοτροπία να ρίχνουμε τις ευθύνες σε άλλους… κάτι που δεν έμαθα
ποτέ μεγαλώνοντας.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Καβάφης με την Ιθάκη και ο Ομηρος με την Οδύσσεια – ιδιαίτερα
εμείς, που ζούμε μακριά έχουμε λίγο… τον Οδυσσέα μέσα μας! Εάν
βέβαια με ρωτήσετε ποιοι είναι οι Ελληνες επιστήμονες, εφευρέτες,
μηχανικοί που θαυμάζω, θα σας πω τον Αρχιμήδη, τον Διόφαντο, τον
Ηρωνα και τον Κτεσίβιο της Αλεξάνδρειας.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Στα περασμένα 180 χρόνια, σαν κράτος έχουμε κάνει πολλά λάθη,
όμως προοδεύσαμε, ίσως όχι τόσο όσο θα ήταν δυνατόν. Η ελληνική
παιδεία, που αποτελεί και την αδιαπραγμάτευτη αλήθεια μου, πρέπει
ν’ αποτελέσει το μέλλον για τους νέους με μόνο κριτήριο το τι είναι
βέλτιστο για την εκπαίδευσή τους.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Οι Ελληνες επιστήμονες του εξωτερικού και η πραγματικά τεράστια
δυναμική τους – τα επιτεύγματά τους ορίζουν, κατά την κρίση μου, τη
σύγχρονη Οδό των Ελλήνων. Γεγονός που σήμερα η Ελλάδα πρέπει να το
εκμεταλλευτεί, δημιουργώντας δυνατότητες ώστε εκείνοι να έρχονται
περιοδικά στον τόπο τους ως επισκέπτες ερευνητές, είτε για
διαλέξεις είτε για έρευνα. Ας βρούμε τον τρόπο να το επιτύχουμε κι
ας μην τα περιμένουμε όλα από το κράτος – «συν Αθηνά και χείρα
κίνει» έλεγαν και ήξεραν!
* Ο Πάνος Αντσακλής είναι μηχανολόγος ηλεκτρολόγος και διδάσκει
συστήματα αυτομάτου ελέγχου στο Πανεπιστήμιο Notre Dame στην
Αμερική, όπoυ κατέχει την έδρα Brosey. Είναι συντάκτης του διεθνούς
επιστημονικού περιοδικού ΙΕΕΕ Transactions on Automatic Control,
πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής του Max-Planck Institute στο
Magdeburg στη Γερμανία και πρόεδρος του Mediterranean Control
Association.