Πριν από τρεις δεκαετίες, την πρώτη φορά που ψήφισα, έκλαψα. Οχι για το εκλογικό αποτέλεσμα (ποτέ δεν συγκινήθηκα με κάποιο κόμμα), αλλά γιατί δεν ανήκα πουθενά. Με την ελάχιστη, πρωτόλεια κοινωνική εμπειρία που μπορεί να έχει ένας έφηβος, είχα ήδη καταλάβει ότι όλα τα κόμματα εξυπηρετούσαν τη μικροπρέπεια, την ιδιοτέλεια, την αναξιοκρατία και τη στασιμότητα των συμβιβασμένων. Οσο περισσότερες πλαστικές σημαιούλες κυματίζανε τόσο πιο ξεδιάντροπος ο συμβιβασμός. Ημουν νέος, ήθελα να προσφέρω στους συνανθρώπους μου ως γιατρός και επιστήμονας, στις προθέσεις μου βουίζανε «γνώση», «έρευνα», «ποίηση», «αριστεία». Να συνοψίσω: ήμουν αφελής. Τέτοιες προθέσεις ήταν ανεπιθύμητες στην Ελλάδα. Οι εκλογές, δημοκρατικό πανηγυράκι που στερέωνε δικτατορία των μετρίων, υπενθυμίζανε τη μόνη λύση: φύγε! Στις επόμενες εκλογές (στα 1989-1990 όπου έγιναν πέντε-έξι μαζεμένες) δεν ξαναέκλαψα, απλώς έφυγα.
Μία δεκαετία αργότερα επέστρεψα στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Γνωστή συνταγή επιστροφής: με τρεις κουταλιές νοσταλγία, ψήνεται στο ελληνικό φως (λιοπύρι), με μπόλικη αισιοδοξία (φουσκάλα). Πίστευα πως το πανεπιστήμιο προωθεί την αριστεία, τη γνώση, την καινοτομία. Να συνοψίσω: ήμουν αφελής. Επί μία δεκαετία στην Ελλάδα γνώρισα απόλυτη συντριβή. Πανόραμα φαντασμαγορικής μετριοκρατίας. Καταληψίες, πάτοι, πρόδηλοι απατεώνες, επαγγελματίες αριβίστες μετατρέπονταν με τρελό χορό μεταμφιεσμένων σε καθηγητές, προέδρους, πρυτάνεις, βουλευτές, ηγέτες σωματείων – ποδοσφαιρικών, θρησκευτικών, πολιτικών, ακαδημαϊκών και μιγάδων αυτών. Η Αριστερά και η Δεξιά αγκαλιασμένες μοιράζανε τιμάρια σε τιμητές της κοινωνίας. Η Ελλάδα είχε πάντα κυβερνήσεις συνεργασίας με συμμετοχή όλων των κομμάτων: δεξιοί και σοσιαλιστές στην επίσημη κυβέρνηση, αριστεροί στην πραγματική κυβέρνηση των συνδικαλιστών. Οι μεν δεν ήθελαν να κάνουν τίποτα, οι δε εξασφαλίζανε ότι δεν θα γίνει τίποτα. Κάθε εκλογική αναμέτρηση ήταν γιορτή. Η χώρα γιόρταζε την ακόμα ισχυρότερη εμπέδωση της μετριοκρατίας. Αλλάζανε μόνο τα ονόματα των κομπλεξικών που απασχολούσανε μαζικά τα μικρόφωνα και τους κάμεραμεν. Η δεξαμενή αθλιότητας είχε μεγάλα αποθέματα ποικίλων ουτιδανών να τροφοδοτήσει τον δημόσιο βίο. Είδα τους χειρότερους να πηγαίνουν μπροστά, τους ανάξιους να τιμώνται, τους τίμιους να απαξιώνονται. Εξοντωμένος, έφυγα πάλι πριν από έξι χρόνια. Η ψυχή μου μονάχα ξώμεινε πίσω. Σήμερα παρατηρώ ακόμα περισσότερο τους χειρότερους να πηγαίνουν μπροστά, τους ανάξιους να τιμώνται, τους τίμιους να απαξιώνονται. Η ελληνική ιστορία μοιάζει με πανεπιστημιακό κτίριο. Εχει καταληφθεί, έχει μπει λουκέτο, οι καταληψίες διαφωνούν, βρίζονται κι αλλάζουν βάρδιες μεταξύ τους. Οι εκλογές ξανάρχονται – έπειτα από επτά μήνες άκρως θεαματικής κυβερνητικής ανεπάρκειας. Αν τα μέχρι πρότινος κυβερνώντα κόμματα πάρουν έστω και μία ψήφο, η κοινή λογική έχει υποστεί ανήκεστο βλάβη. Αδύνατον ο απερχόμενος πρωθυπουργός να ψηφίσει τον εαυτό του με τον οποίο έχει πλέον αντιδιαμετρικές απόψεις. Είδα επίσης τον βαρύ αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης με χουλιγκάνους που επευφημούσαν «Βαγγέλη σέξι σκίσε τον Αλέξη» βαρώντας τύμπανα. Μήπως να καρτερούμε το «Ισλαμικό Κράτος» να μας εκπολιτίσει; Τα υπόλοιπα κόμματα έχουν τόσα αποθέματα γελοιότητας που, αν και μικρά, συναγωνίζονται άξια τα μεγαλύτερα. Αδύνατον έστω να επιλέξεις έναν συγκεκριμένο υποψήφιο που διασώζεται ποιοτικά. Ετοιμες λίστες προσφέρουν πακέτο, σαν σετ μαχαιροπίρουνα, τους κομματικά προαγόμενους.
Αναλογίζομαι ακόμα τους πάμπολλους αφελείς, εκείνους που καταλαβαίνουν ότι η δημοκρατία λειτουργεί μόνο όταν ανθεί η αριστεία, τους νέους ανθρώπους (όλων των χρονολογικών ηλικιών) που θέλουν να δουλέψουν σκληρά και να προσφέρουν πραγματικά στους συνανθρώπους τους. Είμαι βέβαιος ότι μπορούν να το κάνουν, ακόμα και αβοήθητοι από το επίσημο κράτος. Υπάρχει όμως ακόμα δυνατότητα συνύπαρξής τους στην ίδια χώρα με τους εξουσιαστές της ελληνικής δήθεν-δημοκρατίας;
Απευθύνομαι λοιπόν σε όποιους κερδίσουν αυτές τις εκλογές ή μάλλον σε όποιους θεωρήσουν ότι τις κέρδισαν – γιατί όλοι οι Ελληνες τις έχουμε ήδη χάσει: Κυρίες και κύριοι, έχετε πάρει είδηση ότι δεν έχετε καμία σχέση με την Ελλάδα, ότι η Ελλάδα είναι αλλού; Κατανοώ απολύτως ότι είστε ανάξιοι να κάνετε οτιδήποτε. Δεν πειράζει, την υγειά σας να ’χετε, παρακαλώ, καθίστε, να χαίρεστε τα παιδιά σας, τα ξαδέλφια σας, τα ανίψια σας και τους πιστούς αυλοκόλακες, πείτε και καμιά τερατώδη ανοησία να γελάσουμε, ως κωμωδοί εκλεγήκατε κυβερνήτες εξάλλου. Τα στοιχειώδη σε επίπεδο κράτους θα τα κάνει πλέον η τρόικα για σας όσο εσείς φλυαρείτε σε πρωινάδικα και κομματικά όργανα. Ομως μπορείτε τουλάχιστον να αφήσετε τους Ελληνες να δουλέψουν σκληρά και να προσφέρουν πραγματικά στους συνανθρώπους τους; Αφήνετε άλλη λύση από τη φυγή;
Κάποιοι θα πούνε βέβαια: «Να φύγεις; Σιγά, και πού θα πας; Ελα τώρα, μετριότητα και μικροπρέπεια υπάρχουν παντού». Ειπώθηκε όντως αυτό από συμβιβασμένο ρεαλιστή σε νεαρή αριστούχο επιστήμονα που έφευγε από την Ελλάδα. Εκείνη απάντησε: «Ισως έχεις δίκιο, αλλά εκεί που πάω δεν θα πονάει τόσο, γιατί δεν είναι η πατρίδα μου».
* Ο κ. Ιωάννης Π.Α. Ιωαννίδης κατέχει την έδρα C.F. Rehnborg Πρόληψης Νοσημάτων και είναι καθηγητής Παθολογίας, Ερευνας και Πολιτικής Υγείας και Στατιστικής, διευθυντής του Κέντρου Ερευνας στην Πρόληψη (SPRC) και του Κέντρου Καινοτομίας στη Μετα-έρευνα (METRICS) στο Πανεπιστήμιο Stanford των ΗΠΑ.