Από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, οι διεθνοπολιτικές συνθήκες επηρέασαν καθοριστικά τις ελληνογερμανικές σχέσεις. Εξ αυτού ακριβώς του λόγου η επικοινωνία μεταξύ των δύο κοινωνιών πέρασε από χίλια κύματα.
Τις περιόδους των παχειών αγελάδων τα πράγματα ήταν μάλλον καλά, παρά την πολύ λεπτή ισορροπία. Στην Ελλάδα, η άρνηση της επίσημης Γερμανίας, έστω και να ακούσει το θέμα των πολεμικών επανορθώσεων, συντηρούσε μια καχυποψία. Στη Γερμανία το ανεπεξέργαστο κοινωνικό τραύμα της «2ης ενοχής» συγκρουόταν με τη σκληρή πολιτική γραμμή, δημιουργώντας σύγχυση και τελικά άρνηση στη γερμανική κοινωνία των πολιτών.
Η οικονομική κρίση που διαφάνηκε και τελικά ξέσπασε μετά το 2008-2009, παράλληλα με τον πολιτικό ρόλο που η Γερμανία επέλεξε να παίξει στο πλαίσιο της Ευρώπης, ανέτρεψε πλήρως τη λεπτή αυτή ισορροπία. Είναι αξιοσημείωτο ότι εκείνη ακριβώς τη στιγμή (2010) η ελληνική κυβέρνηση προέβη στην πρώτη μετά μια δεκαετία επίσημη κίνηση στη σκακιέρα της διεκδίκησης. Αποφασίστηκε η παρέμβαση της Ελλάδας στη δίκη που είχε ανοίξει με πρωτοβουλία της Γερμανίας, ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Η κίνηση αυτή διατηρεί σήμερα ακέραιες τις ελληνικές απαιτήσεις, παρά το γεγονός ότι η Γερμανία κέρδισε με πλειοψηφία την προσφυγή. Η συγκλονιστική μειοψηφία που καταγράφηκε στην απόφαση αυτή και οι μετέπειτα εξελίξεις στην Ιταλία κρατούν πολιτικά ενεργές και νομικά διεκδικήσιμες τις ελληνικές απαιτήσεις.
Από το 2012 και μετά, παράλληλα με τα συναισθήματα που παράγονται λόγω των οικονομικών συγκυριών, το κύριο συναίσθημα που πλημμυρίζει και τις δύο κοινωνίες στο σύνολό τους, είναι ένα: ΘΥΜΟΣ, ΘΥΜΟΣ, ΘΥΜΟΣ!
Θυμός πνίγει τους Ελληνες για τους ανάλγητους Γερμανούς που κωφεύουν απέναντι στην εθνική αξίωση να επανορθώσει η χώρα τους για τον πόνο που σκόρπισε και για την οικονομική αφαίμαξη της αιμορραγούσας Ελλάδας, μέσω του κατοχικού δανείου!
Θυμός τυφλώνει τους Γερμανούς για τους τεμπέληδες της ηλιόλουστης αυτής γωνιάς της γης που, όπως νομίζουν, δεν δουλεύουν ποτέ και τρώνε τα έτοιμα!
Μπορεί να λυθεί αυτός ο γόρδιος δεσμός; Ισως, αν υπερισχύσει το Κράτος Δικαίου και χρησιμοποιηθούν εκατέρωθεν πρακτικές μη βίαιης επικοινωνίας.
Μπορεί να αμφισβητήσει κανείς μας ότι, σε αυτή την αντιπαράθεση, η Γερμανία έχει το πάνω χέρι; Φυσικά και όχι! Διαθέτει και την πολιτική και την οικονομική και την επικοινωνιακή υπεροχή.
Η παράλληλη θεώρηση της διεκδίκησης και της ελληνογερμανικής συμφιλίωσης καταδεικνύει ότι οι ιστορικές αλήθειες είναι δύο και διακριτές. Με το ζόρι αποκλείεται να συμπτυχθούν σε μία κοινή ιστορική αλήθεια.
Ας πάρουμε το παράδειγμα των πρόσφατων πρωτοβουλιών της γερμανικής κυβέρνησης, προσπαθώντας να ασκήσουμε μια εποικοδομητική κριτική.
Τι είναι το Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον; Είναι μια απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να δεσμεύσει στον γερμανικό προϋπολογισμό ένα ποσό –λέγεται ότι είναι της τάξεως του 1.000.000 ευρώ τον χρόνο για 5 χρόνια– προκειμένου να χρηματοδοτηθούν δράσεις που σκοπό έχουν «την εγκαθίδρυση μιας ελληνογερμανικής ιστορικής μνήμης, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο ιδιαίτερα στη Γερμανία τη συνείδηση για τα εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν στην Ελλάδα και τη συμβολή στη συμφιλίωσή [μας] με τις μαρτυρικές και τις εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας», αναφέρεται στο σχετικό ενημερωτικό φυλλάδιο.
Τι λέει η καχύποπτη ανάγνωση; Είναι μια γόμα. Είναι ένας τρόπος να σβήσει η μνήμη των θυμάτων και να μείνει ευανάγνωστη η μνήμη του θυτών. Είναι ένα μέσο να εξαγοραστούν οι συνειδήσεις των νεότερων γενεών που δεν έζησαν τα γεγονότα. Παρόμοιες οι θέσεις που αναπτύσσονται για το Ελληνογερμανικό Ιδρυμα Νεολαίας και για την Ελληνογερμανική Συνέλευση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Υπάρχει τρόπος να αποδειχθεί ότι οι πρωτοβουλίες αυτές δεν λαμβάνονται εκ του πονηρού; Υπάρχει!
Δημοσιότητα είναι η πρώτη προϋπόθεση. Επειτα από πολύ ψάξιμο στο Διαδίκτυο και μόνον κατά τύχη θα μπορούσε να εντοπίσει κανείς πόσα και ποια προγράμματα έχουν πραγματοποιηθεί από το ξεκίνημα του Ταμείου για το Μέλλον μέχρι χθες. Οσοι πιστεύουμε σε μια ειλικρινή ελληνογερμανική συμφιλίωση πρέπει να απαιτήσουμε και να υποστηρίξουμε τη μεγαλύτερη δυνατή δημοσιότητα και διαφάνεια για τα προγράμματα αυτά.
Αμοιβαιότητα είναι η δεύτερη προϋπόθεση. Η πληθυσμιακή σχέση των δύο χωρών μας είναι της τάξεως του 8 προς 1. 81,6 εκατ. η Γερμανία, 11,03 εκατ. η Ελλάδα. Στο Λέχοβο της Φλώρινας για παράδειγμα, το 2014 πήγαν 15 νέοι Γερμανοί και άλλοι 15 νέοι Λεχοβίτες επισκέφτηκαν το Βερολίνο το 2015. Η Γερμανία χρωστάει στο Λέχοβο την επίσκεψη 105 νέων της που θα το επισκεφτούν μαθαίνοντας για τις εκεί ναζιστικές αγριότητες.
Η ίδια σχέση αμοιβαιότητας θα πρέπει να εφαρμοστεί και στις εκδηλώσεις που διοργανώνονται για τον σκοπό αυτό. Για μία εκδήλωση σε ελληνικό έδαφος, χρηματοδοτούμενη από το Ταμείο, οκτώ αντίστοιχες πρέπει να διοργανώνονται σε γερμανικό έδαφος.
Μόνον έτσι δεν θα ξανασηκώσει η Αφροδίτη της Μήλου το χέρι της κάνοντας άσεμνες χειρονομίες.
Μόνον έτσι δεν θα σκέφτονται οι Ελληνες: Γερμανός ίσον Ναζί.
* Η κ. Χριστίνα Ι. Σταμούλη είναι Νομικός – διαπιστευμένη διαμεσολαβήτρια, μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Εθνικού Συμβουλίου για τη Διεκδίκηση των Γερμανικών Οφειλών (ΕΣΔΟΓΕ).