Η Ελλάδα δεν διαθέτει σύγχρονη πολιτική διαχείρισης καταστροφών. Το θεσμικό πλαίσιο της πεπαλαιωμένης «πολιτικής προστασίας» (ν. 3013/2002) είναι ανεπαρκές. Μαζί με την εγκύκλιο που ανανεώνεται, κατ’ έτος, για την κήρυξη περιοχών σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αποτελούν, όλο κι όλο, το εργαλειοστάσιο αντιμετώπισης καταστροφών, σε μια χώρα που είναι έκθετη πανταχόθεν.
Αλλά και επί της ουσίας, η «πολιτική προστασία» εστιάζεται, παραδοσιακά, στην προστασία του πληθυσμού μετά μια «έκτακτη» και «απρόβλεπτη» καταστροφή. Σήμερα, όμως, που οι καταστροφές αποτελούν καθημερινότητα, η διαχείρισή τους απαιτεί πολύ πιο δραστικά μέσα. Περαιτέρω, οι διοικητικές δομές (περιφέρειες) που αναλαμβάνουν το βάρος άσκησης της πολιτικής προστασίας είναι εξαιρετικά αδύναμες και ανοχύρωτες οι ίδιες για κάτι τέτοιο.
Υπάρχουν σοβαρά ελλείμματα εν σχέσει προς την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της πολιτικής. Ποτέ δεν δημοσιοποιείται η σχέση κόστους-ωφέλειας των μεθόδων που επιλέγονται για την αντιμετώπιση των καταστροφών. Οπότε δεν υπάρχει δυνατότητα διόρθωσης και επιλογής προσφορότερων λύσεων στο μέλλον. Ανακύπτουν, μονίμως, προβλήματα συντονισμού τα οποία, ενίοτε, φθάνουν μέχρι του σημείου παρουσίασης διαλυτικών φαινομένων και υποκατάστασης των υπόχρεων προς ενέργεια κρατικών οργάνων από τρίτους φορείς.
Η αιτία των προβλημάτων αυτών είναι η πολυνομία, η επικάλυψη αρμοδιοτήτων, η ύπαρξη πολλών αποσπασματικών δομών και πολλαπλών άτυπων και συγκυριακών κέντρων αποφάσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι στην πρόληψη των καταστροφών η άσκηση εννέα αρμοδιοτήτων πρέπει να γίνει συντονισμένα από 45 φορείς!
Σύγχυση και επικάλυψη δομών υπάρχει σε κάθε φάση της πολιτικής. Για παράδειγμα, στον σχεδιασμό για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών εμπλέκονται: Η διυπουργική επιτροπή πολιτικής προστασίας· το κεντρικό συντονιστικό όργανο πολιτικής προστασίας· η γενική γραμματεία πολιτικής προστασίας· τα υπουργεία, που οφείλουν να καταρτίσουν ειδικά σχέδια δράσης· και οι περιφέρειες και οι αποκεντρωμένες διοικήσεις, που οφείλουν να καταρτίζουν σχέδια δράσης στη βάση των αντίστοιχων σχεδίων δράσης των υπουργείων. Αντιστοίχως χαοτική είναι η κατάσταση σχετικά με την αντιπυρική προστασία δασών (υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, διευθύνσεις δασών των περιφερειών και των αποκεντρωμένων διοικήσεων, ο περιφερειακός διοικητής Πυροσβεστικής, τα συντονιστικά των ΟΤΑ).
Μια τέτοια διασπορά έχει ως παρεπόμενη συνέπεια την αδυναμία απορρόφησης κοινοτικών κονδυλίων. Εδώ και 15 χρόνια, εκχωρούνται στη χώρα μας, αφειδώς, πόροι οι οποίοι, εάν είχαν στοιχειωδώς αξιοποιηθεί, δεν θα αντιμετωπίζαμε τα σημερινά προβλήματα. Αρκεί να αναφέρω τις χρηματοδοτήσεις μέσω των μηχανισμών υποβοηθητικών παρεμβάσεων αλλά και μέσω ειδικών κοινοτικών προγραμμάτων δράσης για την πολιτική προστασία της περιόδου 1998-1999, της περιόδου 2000-2004, αλλά και το «ειδικό πρόγραμμα για τη χρηματοδότηση δράσεων για την πολιτική προστασία», που δεν απορροφήθηκαν.
Επείγει η εκπόνηση ενός σύγχρονου σχεδίου διαχείρισης καταστροφών το οποίο θα άρει τις ελληνικές παθογένειες και θα δημιουργήσει το πλαίσιο και τις δομές που απαιτούνται για μία, αν μη τι άλλο, λιγότερο καταστροφική διαχείριση των καταστροφών.
* Ο κ. Παναγιώτης Καρκατσούλης είναι εμπειρογνώμων δημόσιας διοίκησης και πρώην βουλευτής.