Δύο Σεπτεμβρίου, ανήμερα της γιορτής του προστάτη των ζώων, Αγίου Μάμαντος, οι Υδραίοι ανεβαίνουν στο εκκλησάκι του, στην ενδοχώρα του νησιού, για να αγιάσουν τα ζωντανά. Έτσι κι εμείς. Ξεκινάμε στις επτά παρά τέταρτο από το λιμάνι, πάμε με βάρκα έως τις Πλάκες Βλυχού κι από εκεί το παίρνουμε με τα πόδια, με τη συνοδεία του Στέλιου Μπακρατσά, που πεζοπορεί τακτικά στα μονοπάτια της Ύδρας. Οι ανηφόρες είναι μαλακές, ο ήλιος απαλός, το τοπίο έχει χαμηλή βλάστηση. Κάθε λίγο βλέπουμε να εμφανίζονται Υδραίοι καβάλα στο άλογο ή στο μουλάρι τους. Μας ρωτούν αν θέλουν να μας ξεκουράσουν παίρνοντας καμιά τσάντα, «είμαστε εντάξει, ευχαριστούμε», λέμε, γνέφουν καταφατικά και προπορεύονται.
Στις εννέα παρά πέντε, μετά από σχεδόν μιάμιση ώρα περπάτημα (2,8 χλμ./330 μ. υψομετρική διαφορά) με τις στάσεις, φτάνουμε στο εκκλησάκι του Αγίου Μάμαντος, χτισμένο σε προνομιακό σημείο, με θέα στο βουνό Έρος (588 μ.). Οι παρευρισκόμενοι δεν είναι πολλοί, περίπου 35. Παρακολουθούν τη λειτουργία και συμμετέχουν στη λιτανεία των εικόνων γύρω από το εκκλησάκι, με έναν ορυμαγδό από χλιμιντρίσματα και καμπάνες να ηχούν ταυτόχρονα. Έρχεται η ώρα του αγιασμού κι ένα ένα τα ζωντανά περνούν μπροστά από τον παπά, που τα ραίνει, ενώ οι ιδιοκτήτες τούς βάζουν στο στόμα άρτο – τον ίδιο άρτο που τρώμε και οι άνθρωποι. Όπως συμβαίνει σε τέτοιου είδους τελετές, η συνέχεια είναι γνωστή: μπίρες, μαστίχες, κεφτεδάκια, υδραίικο τραγί μουνούχι. Μέχρι τις 10.20 το πρωί έχουμε κάνει βαρκάδα και πεζοπορία, έχουμε παρακολουθήσει τον αγιασμό των ζώων και έχουμε συμμετάσχει σε βαρύ τσιμπούσι.
Κάτω: Κατηφορίζοντας το βουνό μετά την ολοκλήρωση της τελετής, άλλοι πεζή, άλλοι καβάλα στα ζώα.
Η Ύδρα θεωρείται το νησί της τέχνης, έχει πολλούς εκθεσιακούς χώρους και πάμπολλους καλλιτέχνες που την επισκέπτονται φανατικά. Και όμως, πέρα από τις εκθέσεις και τα μουσεία, μία από τις πιο έντονες τοπικές καλλιτεχνικές εμπειρίες είναι να παρακολουθείς έναν έναν τους Υδραίους με τις τεράστιες παραδοσιακές μουστάκες τους να ανεβάζουν τα τετράποδα στο βουνό για να τα ευλογήσουν, να βλέπεις σκυλιά να χώνονται και να γαβγίζουν κάτω από το τραπέζι με τον αγιασμό, διαταράσσοντας την ηρεμία της τελετής, να ακούς τον ιερέα να κλείνει τη γιορτή ευχόμενος «να προστατεύει ο Άγιος τη ζωή μας και τα ζώα». Με εικαστικούς όρους, θα μπορούσαμε να περιγράψουμε όλο αυτό που είδαμε ως μια πολύ ειλικρινή και δυνατή περφόρμανς που τελείται κάθε χρόνο στις 2 Σεπτεμβρίου, στο ορεινά του νησιού.
Γιαλό γιαλό με ένα τρεχαντήρι
Είτε σε βουνό βρεθείς, όμως, είτε στη θάλασσα, στην Ύδρα δεν ξεμπλέκεις εύκολα από την τέχνη. Και να θες, εμφανίζεται μπροστά σου, απρόσκλητη. Κανονίζουμε να πάμε μια βαρκάδα με τον Γιάννη Τσάνο, που ασχολείται με τον αλιευτικό τουρισμό και διοργανώνει θαλάσσιες εκδρομές για βουτιές και ψάρεμα στα παράλια της Ύδρας. Έχει ένα τρεχαντήρι 9,8 μ., μέσα στο οποίο έχουμε για συνεπιβάτες μια πολυμελή παρέα κινηματογραφιστών, κειμενογράφων, εικαστικών, όπως ο Δημήτρης Αντωνίτσης, που εδώ και 22 χρόνια διοργανώνει την έκθεση-θεσμό Hydra School Projects. Μια πολύ καλλιτεχνική συντροφιά… Κι ενώ θα περίμενε κανείς να μονοπωλήσει την κουβέντα η τέχνη, αυτό δεν συμβαίνει, αντιθέτως παίρνει το προβάδισμα η ζωή.
Κάτω: Ο Γιάννης Τσάνος διοργανώνει θαλάσσιες εκδρομές για βουτιές και ψάρεμα.
Παίζει ρόλο ο χαρακτήρας του Γιάννη, που είναι φιλόξενος και δημιουργεί ζεστό κλίμα, παίζουν ρόλο τα τρία σκυλιά που έχουμε στην παρέα, τα οποία βουτούν στη θάλασσα πριν από εμάς, δίνοντας έτσι το τέμπο των διακοπών. Και τελικά το όλο πράγμα εξελίσσεται σε μια εξαιρετική βαρκάδα πάνω από τη βόρεια ακτογραμμή του νησιού. Περνάμε μπροστά από το νησάκι Κιβωτός και την παραλία του Αγίου Κυπριανού με το λευκό εκκλησάκι και τα πράσινα νερά, διασχίζουμε το πέρασμα ανάμεσα στην Ύδρα και στο νησί Δοκός (όπου έχει βρεθεί ένα από τα αρχαιότερα ναυάγια του κόσμου), ακούμε διάφορα ασυνήθιστα τοπωνύμια, όπως είναι η παραλία Μπίστι (σημαίνει «ουρά» στα αρβανίτικα), και καταλήγουμε κάτω από το νοτιοδυτικό άκρο, στα Δύο Αδέρφια (όπως ονομάζουν ορισμένοι Υδραίοι τα νησάκια Ταγάρι και Δισάκι). Εκεί αράζουμε για ώρες, κάνουμε τα πρώτα σεπτεμβριάτικα μακροβούτια για πεταλίδες και αχινούς, που τρώμε αργότερα στη βάρκα ωμούς, με μοναδικό καρύκευμα την αλμύρα της θάλασσας. Αυτό συμβαίνει στις καλλιτεχνικές βαρκάδες της Ύδρας με τους πραγματικούς, γνήσιους καλλιτέχνες, οι οποίοι, πέρα από το να επιδίδονται σε εικαστική ανάλυση, ξέρουν και να περνάνε καλά, παραδίδοντας μαθήματα του πώς να υποδέχεσαι το φθινόπωρο με ενθουσιασμό.
Τέχνη μέσα και έξω
Χρειάζεται όμως και μια γνωριμία με την αμιγώς εικαστική πλευρά της Ύδρας, με τα μουσεία και τις εκθέσεις της. Η πρώτη διαπίστωση όταν αρχίζει κανείς να ψάχνει τον εκθεσιακό χάρτη της είναι ότι διαθέτει απίστευτη ποικιλία. Από το φωτεινό ατελιέ του μοντερνιστή Υδραίου Τέτση έως την έκθεση με τα ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές playmobil –οι οποίες παρουσιάζονται δίπλα στις πρωτότυπες– στην Ιστορική Οικία Λαζάρου Κουντουριώτη (έως τον Οκτώβριο). Από τα ζωγραφικά έργα του Θεόφιλου στο Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Ύδρας (έως 15/10) έως τα έργα σύγχρονης τέχνης του Hydra School Projects που εξερευνούν την έννοια του υπερήρωα (Σχολή Εμποροπλοιάρχων, έως 27/9). Από την έκθεση «Σε γνωρίζω από την όψι… Πρόσωπα του ’21» στην πανέμορφη Δημοτική Αγορά (έως 31/10) έως τα κατανοητά και ακατανόητα γλυπτά της έκθεσης «The Greek Gift» του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ στα Παλαιά Σφαγεία (έως 31/10).
Δεξιά: Το ατελιέ του Υδραίου ζωγράφου Παναγιώτη Τέτση.
Πολλές οι εκθέσεις, πολλά και τα υδραίικα μουσεία. Εξίσου ενδιαφέρον έχουν η αρχιτεκτονική και τα τοπόσημα του νησιού, τα οποία γνωρίζουμε με τη βοήθεια της Μαρίας Βούλγαρη, που μας συνοδεύει σε έναν ιστορικό περίπατο στο λιμάνι και στην πόλη. Καθόμαστε αρχικά στα παγκάκια μπροστά από τη Σχολή Καλών Τεχνών, στο σημείο όπου καλαφάτιζαν τα πλοία την περίοδο της Επανάστασης, και κοιτάμε τον παραδοσιακό οικισμό χωρίς να μας ενοχλούν εξατμίσεις ή κινητήρες. Η Ύδρα είναι ένα νησί χωρίς αμάξια, μηχανάκια, ηχορρύπανση ή οπτική ρύπανση, αναπνέει έναν αέρα καθαρό και σε βοηθάει κι εσένα, ως επισκέπτη, να καθαρίσεις από τις αστικές τοξίνες.
Σηκωνόμαστε και περπατάμε. Περνάμε από το άγαλμα του Αντώνη Οικονόμου (Υδραίος πλοίαρχος και σημαίνον πρόσωπο της Επανάστασης), από το μνημείο του μεγάλου Μιαούλη, κοιτάμε απέναντι το αρχοντικό του Παύλου Κουντουριώτη και τον ανεμόμυλο της Σοφίας Λόρεν («Το παιδί και το δελφίνι» γυρίστηκε στο νησί το 1957), παρατηρούμε την επαναστατική σημαία της Ύδρας –η οποία κυματίζει σε αρκετά σκάφη–, με τον σταυρό, την άγκυρα και το φίδι. Στον καθεδρικό ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου βλέπουμε την ιστορική, αν και παράξενη, εικόνα της Παναγίας των Ναυμάχων, που απεικονίζει τον Ιησού να κρατάει ένα μωρό, το οποίο είτε είναι η Παναγία σε βρεφική ηλικία είτε το πνεύμα της. Ένα απέραντο μουσείο είναι η Ύδρα, ένα πολύ γοητευτικό νησί, που έχει έναν δικό του τρόπο να σε κερδίζει. Ενώ έχει μείνει ασάλευτο στο πέρασμα του χρόνου, είναι ταυτόχρονα πολύ ζωντανό, παλιομοδίτικο και την ίδια στιγμή σύγχρονο, ελιτίστικο αλλά καλόβολο, μικρό αλλά τελικά τόσο μεγάλο, τόσο που οι τρεις μέρες που καθίσαμε μοιάζουν πολύ λίγες για να το αφήσουμε.
Ο κόσμος των ιπποειδών
Η Ύδρα είναι ένας ιδιότυπος τόπος. Δεδομένης της απαγόρευσης τροχοφόρων, η ομαλή λειτουργία του νησιού στηρίζεται σε ζώα εργασίας, δηλαδή σε ιπποειδή (κυρίως μουλάρια και άλογα), τα οποία μεταφέρουν αντικείμενα και ανθρώπους. Το ενδιαφέρον των πολιτών για τα δικαιώματα των ζώων και η άμεση καταγραφή της πραγματικότητας στα social media τα τελευταία χρόνια έχουν φέρει την Ύδρα στο μάτι του κυκλώνα, με χρήστες να κατηγορούν τους αγωγιάτες ότι δεν δίνουν αρκετό νερό στα ζώα, ότι τα έχουν δεμένα με κοντό σχοινί, κ.λπ. Οι ίδιοι οι Υδραίοι επαναλαμβάνουν ότι τα ζώα τους τα αντιμετωπίζουν σαν μέλη της οικογένειας, ότι δεν τους συμφέρει να τα κακομεταχειριστούν γιατί μέσω αυτών βιοπορίζονται και ότι πολλές αναρτήσεις είναι ψευδείς ή παραπλανητικές. Εσείς, ως επισκέπτες, αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να μιλήσετε με τους αγωγιάτες. Να τους ρωτήσετε πόσες ώρες δουλεύουν τα ιπποειδή και κάτω από ποιες συνθήκες, πόσα κιλά είναι και πόσα κιλά κουβαλάνε, αν με το πέρας της βάρδιας μένουν δεμένα ή αφήνονται ελεύθερα, κ.ο.κ. Όσο περισσότερος κόσμος ασχολείται, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η διαφάνεια σχετικά με τη διαβίωση των ζώων. Για περισσότερες πληροφορίες μπείτε στο site της «Φωνής της Ύδρας» (fonitisydras.com), στη θεματική «Ζωοφιλία», όπου υπάρχουν σχετικά άρθρα.
Η Ύδρα που εμπνέει
Το ότι ο Λέοναρντ Κοέν είχε σχέση ζωής με την Ύδρα, το ότι την αγάπησε πολύ και είχε σπίτι εκεί είναι ευρέως γνωστό. Αυτό που ίσως κάποιοι δεν γνωρίζουν είναι ότι το κομμάτι «Βird on the wire» ο Κοέν το εμπνεύστηκε στην Ύδρα, τη δεκαετία του 1960, βλέποντας τα πουλιά να κάθονται πάνω στα πρώτα τηλεφωνικά καλώδια. Για την Ύδρα αυτό ήταν δείγμα προόδου, για τον Κοέν μια πικρή διαπίστωση ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από τα δίχτυα του πολιτισμού ούτε καν σε αυτό το αγνό ελληνικό νησάκι. Έτερος λάτρης της Ύδρας είναι ο τραγουδιστής και κιθαρίστας των Pink Floyd, David Gilmour. Τo 2020, μετά από πέντε χρόνια σιωπής, ο Gilmour κυκλοφόρησε το τραγούδι «Yes, I Have Ghosts», το βιντεοκλίπ του οποίου γυρίστηκε στο νησί. Το τραγούδι του Gilmour ήρθε να συμπληρώσει το βιβλίο «A Theatre For Dreamers» (2020) της δημοσιογράφου και συγγραφέως Polly Samson, με την οποία είναι παντρεμένος. Η ιστορία του βιβλίου της Samson διαδραματίζεται στην Ύδρα του 1960, παρουσιάζοντας τη ζωή ενός μποέμικου κύκλου ποιητών, ζωγράφων και μουσικών, ο οποίος, εν πολλοίς, υπήρξε στην πραγματικότητα. Σημειωτέον, το βιβλίο κατάφερε να μπει στη λίστα με τα best seller των The Sunday Times – αν θέλετε να το αγοράσετε, ρωτήστε τους ντόπιους σε ποια σημεία του νησιού πωλείται.
Σημειωματάριο
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Στην Ύδρα θα μεταβείτε από τον Πειραιά με ταχύπλοο της Blue Star Ferries (bluestarferries.com) και της Alpha Lines (alphalines.gr), σε 1½-2 ώρες, με κόστος από 28,50 ευρώ η απλή μετάβαση. Εναλλακτικά, μπορείτε να οδηγήσετε μέχρι το Μετόχι (184 χλμ./3 ώρες) κι από εκεί να πάρετε το καραβάκι (20 λεπτά/6,5 ευρώ η απλή μετάβαση, hydralines.gr) ή μέχρι την Ερμιόνη (169 χλμ./2½ ώρες, το ακτοπλοϊκό δρομολόγιο διαρκεί 25 λεπτά/από 8 ευρώ, είτε με την Blue Star Ferries είτε με τοπικό σκάφος).
ΔΙΑΜΟΝΗ
◆ Πολυβραβευμένο και πολυτελές, το μπουτίκ ξενοδοχείο Hydrea (τηλ. 22980-52920, hydrea.gr) στεγάζεται σε μια έπαυλη των αρχών του 19ου αιώνα που ανακαινίστηκε προ 11ετίας. Από 300 ευρώ η σουίτα.
◆ Επίσης καλή επιλογή, με προσεγμένη διακόσμηση και ποικιλία δωματίων, είναι το Angelica Traditional Boutique Hotel (τηλ. 22980-53202, angelica.gr). Από 100 ευρώ το δίκλινο.
◆ Ο ξενώνας Glaros (τηλ. 22980-52085) βρίσκεται σε βολικό σημείο, σε ένα στενάκι πάνω από το λιμάνι, και για τα δεδομένα της Ύδρας αποτελεί οικονομική επιλογή διαμονής. Από 70 ευρώ το δίκλινο.
ΚΑΦΕΣ – ΦΑΓΗΤΟ
Η Ύδρα έχει πολλά και ωραία στέκια. Πιείτε τον πρώτο και τον τελευταίο καφέ του ταξιδιού στον Ίσαλο (τηλ. 22980-29661), ένα μαγαζί δίπλα στον σταθμό των ταχυπλόων, που λες κι είναι φτιαγμένο για να σε υποδέχεται και να σε αποχαιρετά. Για σουβλάκι αξίζει το Yamas Hydra (τηλ. 22980-53366), για πίτσα το Caprice (τηλ. 22980-52454), για ψάρι και μπαλκόνι με θέα η Ψαροπούλα (τηλ. 22980-52573), για ιστορίες με τον Λέοναρντ Κοέν η Ξερή Ελιά (τηλ. 22980-52886), για γκουρμέ γεύσεις η Ωραία Ύδρα (τηλ. 22980-52556), για άρωμα της παλιάς, έξαλλης Ύδρας ο Όμιλος (τηλ. 22980-53800), που πλέον είναι εστιατόριο, όμως κάποτε στον ίδιο χώρο στεγαζόταν το μυθικό κλαμπ Λαγουδέρα. Αν θέλετε να συνδυάσετε το μπάνιο με το κοκτέιλ, περάστε από την Υδρονέτα (τηλ. 22980-54160). Πολύ όμορφο είναι και το διπλανό εστιατόριο Sunset (τηλ. 22980-52067). Εκτός πόλης, στον Βλυχό, θα βρείτε την ταβέρνα της Μαρίνας (τηλ. 22980-52496), μιας Σπετσιώτισσας που κατέκτησε τη γαστρονομική σκηνή του νησιού.
ΑΓΟΡΕΣ
◆ Το φαρμακείο Ραφαλιά (τηλ. 22980-52059) συμπυκνώνει την ουσία της Ύδρας: είναι ένα ζωντανό μουσείο. Ιδρύθηκε το 1890 και διατηρεί την ατμόσφαιρα μιας άλλης εποχής. Αξίζει να το δείτε από κοντά, αλλά και να αγοράσετε καλλυντικά βασισμένα σε παλιές οικογενειακές συνταγές.
◆ Η Έλενα Βότση είναι, μεταξύ άλλων, γνωστή από το σχέδιο που φιλοτέχνησε για τα ολυμπιακά μετάλλια (τη Νίκη του Παιωνίου που κατεβαίνει στο Στάδιο για να στεφανώσει τον νικητή), το οποίο θα διατηρηθεί ως έχει σε όλους τους επερχόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες. Περάστε από το κατάστημά της (τηλ. 22980-52637) στο λιμάνι για να δείτε τα αντικείμενα και τα κοσμήματα που σχεδιάζει, αλλά και την ίδια, πίσω από τον πάγκο, να εξυπηρετεί με χαμόγελο τους ξένους επισκέπτες, που τη ρωτάνε με ενθουσιασμό εάν «τα μετάλλια των Ολυμπιακών Αγώνων θα είναι έτσι για πάντα».
◆ Η Ύδρα έχει πολλές μπουτίκ με ποιοτικά, καλόγουστα, ακριβά ρούχα, όπως και αρκετά καταστήματα με αναμνηστικά, όπου πρωταγωνιστούν τα ζώα του νησιού. Παρ’ όλα αυτά, το καλύτερο σουβενίρ είναι τα αμυγδαλωτά (τα γλυκά του γάμου, μια και το αμύγδαλο συμβολίζει τη γονιμότητα) της Ανεμώνης (τηλ. 22980-53136) και του Οίκου Αμυγδαλωτών Τσαγκάρη (τηλ. 22980-52314), όπου θα βρείτε δύο είδη: αχλάδια και τετράγωνους ζαχαρομπακλαβάδες.
Tips
◆ Εκτός από τα ιπποειδή, τις μεταφορές στο νησί πραγματοποιούν και επαγγελματίες με χειροκαρότσια, τους οποίους κατά πάσα πιθανότητα θα βρείτε στο σημείο όπου αράζει το πλοίο (η μέση τιμή μεταφοράς για τις βαλίτσες είναι τα 10 ευρώ).
◆ Όσοι ενδιαφέρεστε να γνωρίσετε τα μονοπάτια της Ύδρας θα βρείτε πληροφορίες στο ταμπλό μπροστά από το Ρολόι του λιμανιού ή online στον οδηγό του Αντώνη Καλογήρου «Πεζοπορικές διαδρομές στην Ύδρα» (σκανάρετε τον κωδικό QR). Σημειώστε όμως το εξής: με την πάροδο του χρόνου οι παραπάνω διαδρομές μπορεί να έχουν «φθαρεί», δηλαδή πια να μην είναι άρτια σηματοδοτημένες/καθαρισμένες, γι’ αυτό μην τις ακολουθήσετε παρά μόνο αν είστε έμπειροι πεζοπόροι. Αν θέλετε να πεζοπορήσετε συνοδεία ντόπιου, επικοινωνήστε με τον Στέλιο Μπακρατσά (discoverhydra.com).
◆ Πληροφορίες για τις αλιευτικές βαρκάδες θα βρείτε στο hydrabyboat.com και για τους ιστορικούς περιπάτους στο hydrawalkingtours.com.