Στο πρόσφατο Φόρουμ των Δελφών, ο υπουργός Τουρισμού Βασίλης Κικίλιας τόνισε ότι «τώρα προέχει δουλειά – στο τέλος του 2022 θα κάνουμε ταμείο». Εχει δίκιο: η αποτίμηση δεν πρέπει να γίνεται σε μια προσπάθεια εν τη γενέσει, αλλά εκ του αποτελέσματος. Το ερώτημα είναι, «ποιο αποτέλεσμα θα προσμετρήσουμε;». Προς τιμήν του, ο υπουργός έκανε ένα πρώτο βήμα αναγνωρίζοντας ότι καίτοι θα πάει «πόρτα πόρτα» εις άγραν τουριστών, η μεγιστοποίηση του αριθμού των επισκεπτών δεν αποτελεί αυτοσκοπό. «Καλύτεροι» τουρίστες, επέκταση της τουριστικής περιόδου, έμφαση στους ευκαιριακούς κατοίκους (ψηφιακοί νομάδες, συνταξιούχοι άλλων χωρών) θα έχουν μεγαλύτερο οικονομικό αντίκτυπο.
Σε άλλο πάνελ, μια επιχειρηματίας με επένδυση 600 εκατομμυρίων είπε χαρωπή ότι «δεν έχουμε δει ακόμη τίποτε – επτά δισεκατομμύρια θέλουν Μύκονο». Ισως δεν πρόσεξε ότι πέρυσι οι βόθροι της Μυκόνου πλημμύρισαν το νησί ή ότι οι στρατηγικές επενδύσεις από τις οποίες επιδοτείται, καίτοι καταναλώνουν δημόσια αγαθά, δεν έρχονται με την υποχρέωση –όπως θα όφειλαν– να δημιουργούν υποδομές. Δεν σκοτίστηκε με τη «φέρουσα ικανότητα», στην οποία το ΣτΕ πρόσφατα βασίστηκε για να ακυρώσει Προεδρικά Διατάγματα και επέκταση οικισμών σε Μύκονο και Πάρο. Μια Μύκονος με εκατομμύρια τουρίστες, ο εκφυλισμός του περιβάλλοντος και η κακογουστιά ενός επενδυτή που έχει σακατέψει την Ιο δεν είναι εικόνες προόδου, όπως έχουν καταλάβει στη Βενετία και στο Αμστερνταμ. Σε μιαν εποχή που οι ίδιοι οι τουρίστες απαιτούν βιώσιμες λύσεις, όπως επιβεβαιώνει η Google, αντί να ιδιωτικοποιούμε τις περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις θα έπρεπε να χτίζουμε μιαν Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος. Οι Ισπανοί ξέρουν πόσο εύκολη ήταν η καταστροφή της Κόστα Μπράβα. Ο ΣΕΤΕ, αναγνωρίζοντας το πρόβλημα, ετοίμασε ένα στρατηγικό σχέδιο για τον τουρισμό και τη διαχείριση των προορισμών, και έχουμε πλέον σχετικό νόμο. Ομως από τις καλές προθέσεις πρέπει να προχωρήσουμε στην εφαρμογή, που θα απαιτήσει δύσκολες επιλογές στην κεντρική και περιφερειακή διοίκηση, και κομμάτια του κρατικού μηχανισμού. Μένει να δούμε αν, π.χ., ο ΕΤΑΔ θα ορίσει παραλίες που δεν θα μισθώσει. Με τον τρόπο αυτόν θα μπορέσει να δώσει τη δυνατότητα να διατηρήσουμε την αίσθηση της όμορφης αγριάδας και της ιδιαιτερότητας που απαρέγκλιτα διαφημίζουν τα διαφημιστικά σποτάκια της Ελλάδας.
Το ταμείο που πρέπει να κάνουμε το τέλος του χρόνου θα πρέπει να εστιάσει σε απλά, μετρήσιμα στοιχεία της αλλαγής του μείγματος τουριστών, της αλλαγής του μοντέλου ώστε ο τουρισμός να ωφελεί την οικονομία, την κοινωνία και τη βιωσιμότητα. Το κυβερνητικό αφήγημα θα πρέπει να συναντήσει την πραγματικότητα, διότι η χώρα είναι αντιμέτωπη με περιβαλλοντική ώρα μηδέν. Από την επενδυτική αδράνεια έχουμε πάει στο άλλο άκρο, επιτρέποντας σε «στρατηγικούς» (βλέπε: μεγάλους) επενδυτές να καρπούνται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χώρας μας χωρίς να έχουν καμία ουσιαστική υποχρέωση για υποστήριξη της βιωσιμότητας, όπου ακόμη και οι επενδύσεις για κλιματική προσαρμογή συγκρούονται με την προστασία της βιοποικιλότητας και του ιδιαίτερου χαρακτήρα προστατευμένων τόπων, όπως στη Σκύρο. Το κυβερνητικό greenwashing δεν αρκεί. Χρειάζονται πράξεις. Το ταμείο που θα εστιάζει στη βιωσιμότητα και στο περιβάλλον θα είναι παρακαταθήκη όχι μόνο για τη χώρα, αλλά και για την κυβέρνηση. Σε πρόσφατη μελέτη της IPSOS/ΕΕΒ στους νέους, προκύπτει ότι τα σημαντικότερα προβλήματα είναι η κλιματική αλλαγή (46%) και η προστασία του περιβάλλοντος (44%). Η οικονομική κατάσταση και η ανεργία ακολουθούν στην πέμπτη θέση με μόλις 30%. Από άλλη πρόσφατη μελέτη ξέρουμε ότι στην Ελλάδα, το περιβάλλον και η βιωσιμότητα δεν έχουν ακόμη «κομματική ταυτότητα», ίσως διότι και η αντιπολίτευση έχει επιδείξει την ίδια, μέχρι τώρα, αδυναμία με την κυβέρνηση στην προάσπισή του. Καθώς η αυτοδυναμία στον δεύτερο γύρο επικεντρώνεται στη μάχη για τους αναποφάσιστους, εν πολλοίς του Κέντρου και τους νέους, το ταμείο στον χώρο της προστασίας του περιβάλλοντος και του χαρακτήρα της χώρας μπορεί να αποβεί πολιτικά μοιραίο. Ωρα να κοιτάξουμε μπροστά.
* Ο κ. Μιχαήλ Γ. Ιακωβίδης (www.jacobides.com) κατέχει την Εδρα Sir Donald Gordon Chair Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας στο London Business School, όπου είναι καθηγητής Στρατηγικής. Είναι σύμβουλος στρατηγικής στην Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.