Ο κόμπος έφτασε στο χτένι. Πολιτική, κομματικό σύστημα και πρόσωπα αμφισβητούνται από τους πολίτες. Οι κατηγορίες, με ή χωρίς στοιχεία, για αδιαφανείς σχέσεις με ΜΜΕ και ισχυρούς επιχειρηματικούς παράγοντες, για «μαύρο» πολιτικό χρήμα, για πελατειακές εξαρτήσεις, κάνουν πιο βαθιά και ευρεία την κρίση αντιπροσώπευσης. Χρειάζονται, πλέον, γενναίες και δραστικές θεσμικές πρωτοβουλίες.
Ριζική τομή στο πεδίο των θεσμών είναι η υιοθέτηση ενός νέου εκλογικού συστήματος. Εδώ και πολλά χρόνια, από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, υποστηρίζω την υιοθέτηση μιας προσαρμογής του γερμανικού εκλογικού συστήματος στην ελληνική πραγματικότητα. Ενα σύστημα στο οποίο η εκλογή των βουλευτών προκύπτει αφενός σε μονοεδρικές (ή ολιγοεδρικές) εκλογικές περιφέρειες και αφετέρου σε ευρύτερες διοικητικές περιφέρειες ή (στην επικράτεια) με εκλογικό κατάλογο. Ο νόμος θα πρέπει να ορίζει πόσες έδρες αντιστοιχούν στις μονοεδρικές (ή ολιγοεδρικές) και πόσες στις περιφέρειες (ή την επικράτεια). Θεμελιώδης πρόβλεψη, στη δική μου λογική, είναι ότι το νέο σύστημα οφείλει να εξασφαλίζει ισχυρή αυτοδύναμη κυβέρνηση και τη μεγαλύτερη δυνατή αναλογική αντιπροσώπευση όλων των δυνάμεων του πολιτικού φάσματος. Αυτή είναι η βασική του φιλοσοφία.
Η λειτουργία ενός τέτοιου εκλογικού συστήματος θα οδηγήσει σε ενίσχυση του ρόλου και του κύρους του βουλευτή. Στη μονοεδρική (ή ολιγοεδρική) περιφέρεια ο πολιτικός θα έχει άμεση επικοινωνία και επαφή με τον πολίτη. Θα μπορεί να έχει καλύτερη γνώση των θεμάτων που τους απασχολούν και το σημαντικότερο να επιδιώκει να έχει πιο ενεργό και αποφασιστικό ρόλο στη χάραξη πολιτικών και στην προώθηση λύσεων για τα προβλήματα της περιφέρειάς του.
Η άμεση επαφή που μπορεί να έχει ο πολιτικός με τον πολίτη, στις πολλές μικρές περιφέρειες, εκ των πραγμάτων φέρνει τον δραστικό περιορισμό του διαμεσολαβητικού ρόλου των ΜΜΕ. Οι πολίτες θα έχουν άμεση γνώση για το έργο και την απόδοση του βουλευτή. Ο πολιτικός λογοδοτεί απευθείας στους πολίτες.
Το επισημαίνω αυτό, έχοντας στην πολιτική μου πορεία τόσο την εμπειρία της δύσκολης μονοεδρικής περιφέρειας της Ευρυτανίας όσο και αυτήν της σκληρά ανταγωνιστικής, της Α΄ Αθηνών στην οποία εκλέγομαι τώρα. Εχοντας δε το προνόμιο να μην έχω στερηθεί των δυνατοτήτων πρόσβασης στα ΜΜΕ.
Ο δραστικός περιορισμός της ρυθμιστικής πολιτικής παρέμβασης των ΜΜΕ και του μεγέθους των εκλογικών περιφερειών σπάει την εξάρτηση των πολιτικών από το πολιτικό χρήμα. Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Είναι προφανές ότι οι μεγάλες εκλογικές περιφέρειες που υπάρχουν σήμερα επιβάλλουν και μεγαλύτερες δαπάνες. Και αυτό οδηγεί στην υποκρισία και στην αδιαφάνεια που επικρατεί σήμερα γύρω από το πολιτικό χρήμα, το «μαύρο» χρήμα, τις εκλογικές δαπάνες κομμάτων και πολιτικών οι οποίες υπερβαίνουν κατά πολύ, μερικές φορές, τα επίσημα ποσά που επιβάλλει ο σημερινός νόμος.
Το σημαντικότερο πλεονέκτημα από τη θέσπιση του μικτού εκλογικού συστήματος είναι ότι θα αποτελέσει τον καταλύτη για την αναζωογόνηση σημαντικών θεσμών και λειτουργιών του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Για την εφαρμογή μέτρων που ενισχύουν τη διαφάνεια, τον έλεγχο, τη λογοδοσία. Και το πιο ελπιδοφόρο είναι ότι θα επιτρέψει την ανανέωση του πολιτικού προσωπικού και την προσέλκυση νέων προσώπων στην πολιτική. Τόσο οι μονοεδρικές (ή ολιγοεδρικές) περιφέρειες όσο και η ύπαρξη εκλογικού καταλόγου για την επικράτεια (ή την ευρεία περιφέρεια) ανοίγουν τον δρόμο για να διεκδικήσουν συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα νέοι άνθρωποι, άφθαρτες δυνάμεις που αποστασιοποιούνται σήμερα από την πολιτική, λόγω των συνθηκών «αρένας» που επικρατούν στον δημόσιο πολιτικό χώρο.
Δεν υποτιμώ ούτε υποβαθμίζω τις δυσκολίες που έχει για το πολιτικό σύστημα η μετάβαση σε έναν τέτοιο εκλογικό νόμο. Η υιοθέτηση μιας ελληνικής εκδοχής του γερμανικού συστήματος είναι ένα σύνθετο και δύσκολο εγχείρημα. Για να πετύχουμε απαιτείται η συνεργασία όλων των πολιτικών δυνάμεων. Μια έντιμη, καθαρή συνεννόηση, που θα σέβεται την κοινωνική επιρροή όλων των χώρων όπως είναι της Αριστεράς. Ο καθορισμός τόσο των μονοεδρικών (ή ολιγοεδρικών) όσο και των ευρύτερων περιφερειών θα αποτελέσει ακανθώδες και δυσεπίλυτο πρόβλημα. Παράλληλα, τα κόμματα οφείλουν να αντιληφθούν την ευκαιρία που θα έχουν μπροστά τους, να αναβαθμίσουν τις εσωκομματικές δημοκρατικές διαδικασίες, να βελτιώσουν τον τρόπο λειτουργίας τους και να περιορίσουν την αρχηγική τους δομή.
Η καθιέρωση ενός εκλογικού συστήματος με τις παραπάνω προδιαγραφές δεν αποτελεί τη λύση στην κρίση της πολιτικής. Δεν είναι πανάκεια, θα συμβάλλει όμως στην αντιμετώπιση πολλών προβλημάτων. Η υιοθέτησή του απαιτεί δύο μεγάλες μεταρρυθμίσεις: Της διοικητικής και περιφερειακής αναδιοργάνωσης του κράτους που θα στηρίζεται στην αιρετή περιφέρεια ως ο δεύτερος βαθμός αυτοδιοίκησης της χώρας. Και ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο για το πολιτικό χρήμα που θα στηρίζεται στην πλήρη διαφάνεια και στην ονομαστικοποίηση όλων των οικονομικών πόρων των κομμάτων και των πολιτικών.
Στην απαιτητική εποχή μας, επιβάλλεται πλέον να αναζητήσουμε νέα και σύγχρονα μέσα για την εμπέδωση της διαφάνειας, για την ανανέωση της σχέσης πολίτη και πολιτικής, για την αναζωογόνηση της δημοκρατίας μας.