Σοσιαλδημοκρατία ή και Κεντροαριστερά; Ας μην μπλεχτούμε σε έννοιες που πράγματι δεν ταυτίζονται. Ας το δούμε κάπως διαφορετικά. Περίοδος 1958-1973: η ανάπτυξη στην Ευρώπη, η οποία, είτε με, είτε χωρίς Σοσιαλδημοκρατία και Κεντροαριστερά, γεννά αισιοδοξία και μια αισθητή βελτίωση της ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων στα χαμηλά και μεσαία στρώματα και πρωτόγνωρες προσδοκίες για τους νέους. Μια Ελλάδα που πορεύεται με τα τραύματα των μετεμφυλιακών χρόνων, πάει να αλλάξει λίγο και μπαίνει στον γύψο της δικτατορίας, μένοντας αποκομμένη από βασικούς κοινωνικούς και πολιτικούς μετασχηματισμούς που αλλάζουν ραγδαία το ευρωπαϊκό τοπίο.
Μετά το 1974: Ενθουσιασμός, προσδοκίες για μια διαφορετική κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Χρονιές όπου η πραγματικότητα, ακόμα και η προσδοκία της πραγματικότητας, άλλαζε συνεχώς, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα πρωτόγνωρη. Νέες ιδέες και πολιτικές, Σοσιαλισμός, Κεντροαριστερά, ιδεολογίες που μετατόπιζαν την Ελλάδα από το κλίμα προ του 1974 προς ευρωπαϊκούς προβληματισμούς, κόσμος που αισθανόταν για πρώτη φορά ότι κάτι γίνεται, ότι έχει μια υπόσταση, που μπορεί να τη διατηρήσει και να την ενισχύσει στον χρόνο.
Ολα εκείνα τα χρόνια: Στοχεύσεις σωστές, λάθη πολλά. Από όλους. Κάθε φορά με κατάληξη που οδήγησε σε πισωγύρισμα, τουλάχιστον όμως από μια καλύτερη αφετηρία –εκτός από την τελευταία κρίση. Πρωταγωνιστές και πρόσωπα που έκαναν τις προσδοκίες πραγματικότητα, μένοντας πλέον στην ιστορική μνήμη, ακόμα και με τα λάθη τους. Παπανδρέου, Σημίτης, Γεννηματάς, Κύρκος, Φιλίνης, Μελίνα, Αυγερινός, Γιάνναρος, που μαζί με πολλούς άλλους σφράγισαν έναν μεγάλο κύκλο της Ιστορίας μας.
Η ιστορία κάθε πολιτικού χώρου δημιουργεί υποθήκες και υποχρεώσεις που δεν παραγράφονται, ξεπερνούν τα πρόσωπα και απαιτούν ικανότητα υπέρβασης.
Αργότερα: Νέες ελπίδες, αλλά και φθορά, η κρίση, η πτώση των ειδώλων, η ιδεολογική ακινησία και τα αδιέξοδα, ακόμα και σε πολλές άλλες χώρες. Μόνο που εκεί άρχισαν να ξεπερνιούνται, ενώ εδώ όχι –τουλάχιστον όχι ακόμα. Μεγάλα νέα προβλήματα –αποτέλεσμα νέων πραγματικοτήτων, νέων πολιτικών λαθών. Ενα αυριανό τοπίο που βαραίνει συνεχώς και θα είναι πιο δύσκολο από ποτέ. Μαζί με αυτά: η απουσία τόλμης για αλλαγή. Ως εάν σε έναν κόσμο που μέσα σε μισό αιώνα έχει αλλάξει ριζικά, μπορείς να συνεχίσεις σαν μαρμαρωμένος βασιλιάς, πιστεύοντας ότι ένα παρελθόν αρκεί για να σου ξαναδώσει αυτόματα τη θέση που θεωρείς ότι δικαιούσαι να έχεις αέναα. Οταν είτε η σοσιαλδημοκρατική είτε η κεντροαριστερή είτε η πούρα είτε η όποια Αριστερά, αλλά και κάθε πολιτικός χώρος, πρέπει να δουν πώς απαντούν στις απειλές που διαγράφονται, στις ανησυχίες του κόσμου, στην απόγνωση πολλών.
Πολλές διεθνείς αναλύσεις και εκθέσεις επισημαίνουν τους κινδύνους μεγαλύτερων ανισοτήτων, στην ουσία μεγαλύτερων εντάσεων και αυταρχισμών. Το ποιες δυνάμεις θα βρεθούν έτοιμες να χειριστούν τα αυριανά προβλήματα –και για τη στήριξη ποιων–θα βαρύνει καθοριστικά στη μορφή της Ελλάδας στα τέλη της δεκαετίας –και στην τύχη των δυνάμεων αυτών. Εκεί που τελικά θα κριθούν όλα είναι στην πειστικότητα των πολιτικών και τις ισορροπίες δύναμης που θα τις διαμορφώσουν. Το μόνιμο ερώτημα: πώς θα γίνουν όλα, όταν στην Ελλάδα, Αριστερά, Κεντροαριστερά και Σοσιαλδημοκρατία, αν όχι και όλες οι δυνάμεις, κατέληξαν αλλεργικές στις διαρθρωτικές αλλαγές. Δύσκολη η απάντηση. Πώς αξίες και εργαλεία πολιτικής ανανεώνονται σε κάθε φάση, ώστε να ωθήσουν μια κοινωνία προς τα εμπρός, δεν είναι διαδικασία copy/paste.
Η ιστορία κάθε πολιτικού χώρου δημιουργεί υποθήκες και υποχρεώσεις που δεν παραγράφονται, ξεπερνούν τα πρόσωπα και απαιτούν ικανότητα υπέρβασης. Σήμερα, κάτω από πιο δύσκολες συνθήκες απ ό,τι στο παρελθόν και από πολύ πιο αδύναμη θέση, ιστορικό χρέος της Κεντροαριστεράς και της Σοσιαλδημοκρατίας είναι να παίξουν τον πολιτικό τους ρόλο με τρόπο που να προφυλάξει αδύναμες πραγματικότητες, να δώσουν απαντήσεις στέρεες για ένα μεγάλο πλέγμα παράλληλων απειλών και προβλημάτων και να στηρίξουν ισορροπίες και αξίες με τις οποίες συνδέονται ιστορικά. Ακόμα και να οικοδομήσουν μια νέα, αλλά ρεαλιστική, ουτοπία. Χωρίς αυταρέσκειες και χωρίς αυτο-παραμυθιάσματα.
* Ο κ. Τάσος Γιαννίτσης είναι πρώην υπουργός.