Στη χρονιά που ανέτειλε πριν από λίγες ημέρες θα κριθεί κατά πόσον μπορεί να διαρκέσει και να καρποφορήσει η ελληνοτουρκική προσέγγιση. Οι διευθυντές δύο μεγάλων εφημερίδων στις δύο όχθες του Αιγαίου, της «Κ» και της Milliyet, αποφάσισαν ο ένας να απευθυνθεί στους αναγνώστες του άλλου, μια χειρονομία που συμβολίζει την ανάγκη να διαλυθεί η αμοιβαία καχυποψία.
«Είναι σημαντικό, αν θέλουμε να διαφυλάξουμε το σημερινό καλό κλίμα, να επικοινωνούμε περισσότερο απευθείας μεταξύ μας και να καταλαβαίνουμε καλύτερα ο ένας τον άλλον (…), όπως το πώς εισπράττει η ελληνική κοινή γνώμη δηλώσεις ή ενέργειες που υποδηλώνουν αναθεωρητισμό και αμφισβήτηση κυριαρχίας», γράφει, μεταξύ άλλων, ο διευθυντής της «Κ», Αλέξης Παπαχελάς.
«Αν μπορούμε να μάθουμε να μοιραζόμαστε αντί να χωρίζουμε, θα επωφεληθούμε και οι δύο από αυτό», αναφέρει, από πλευράς του, ο διευθυντής της Milliyet, Οζάι Σεντίρ.
Σήμερα, αμφότερα τα φύλλα δημοσιεύουν τα άρθρα που ακολουθούν.
Ενας Τούρκος, δύο Αθήνες
Ο διευθυντής της Μilliyet γράφει στους αναγνώστες της «Κ»
To σαγανάκι για πρώτη φορά στη ζωή μου το δοκίμασα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1990.
Ισως λόγω της ανωριμότητας της νιότης, τότε δεν μπορούσα να σκεφτώ να κρατήσω το όνομά του στο μυαλό μου.
Χρόνια αργότερα, στη Θεσσαλονίκη, στο δείπνο με τον δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη, ξαναδοκίμασα αυτή τη γεύση, αυτή τη φορά απομνημόνευσα αμέσως το όνομά της.
Εκτοτε, όπου κι αν πήγαινα, στην Πάτμο, στην Τορώνη, στα Δίκελλα, στην Ασπροβάλτα, το σαγανάκι δεν έλειπε ποτέ από το τραπέζι μου.
Δυστυχώς, αυτός ο κανόνας παραβιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2023.
Μετά το δεύτερο Ακαδημαϊκό και Δημοσιογραφικό Φόρουμ Ελλάδας – Τουρκίας, στο εστιατόριο το οποίο πήγαμε, ζήτησα σαγανάκι. Ο φίλος που εξυπηρετούσε το τραπέζι μού πρότεινε μοτσαρέλα. Στο τέλος της βραδιάς ζήτησα ελληνικό καφέ, αλλά μου είπαν ότι υπήρχε μόνο εσπρέσο. Εμεινα λίγο έκπληκτος, αλλά περισσότερο λυπημένος.
Δεν είναι περίεργο που πόλεις με ιστορία μερικών μόνο αιώνων αλλάζουν πολιτισμό και επηρεάζονται από τον άνεμο της παγκοσμιοποίησης, αλλά εδώ μιλάμε για την Αθήνα. Σε έναν κόσμο όπου η Βαρκελώνη και η Ρώμη διατηρούν τον πολιτισμό τους, χρειάζεται να αλλάξει τόσο πολύ η Αθήνα;
Η αλλαγή είναι μια σημαντική έννοια, ο χρόνος όλους μάς αλλάζει λίγο…
Το 1989 έγραφα ρομαντικές προτάσεις, όπως ότι τα αποδημητικά πουλιά δεν γνωρίζουν την υφαλοκρηπίδα και οι άνθρωποι δεν πρέπει να είναι σκλάβοι των συνόρων που δημιουργούν.
Εκείνος ο νεανικός ρομαντισμός έμεινε πίσω, σήμερα είμαι 54 χρόνων, σε μια πιο λογική μου φάση μπορώ να πω ότι τα ψάρια που περιφέρονται στο Αιγαίο δεν γνωρίζουν από θαλάσσια δικαιοδοσία. Σήμερα ένα νέο παράθυρο ευκαιρίας άνοιξε μπροστά μας.
Αν μπορούμε να μάθουμε να μοιραζόμαστε αντί να χωρίζουμε, θα επωφεληθούμε και οι δύο από αυτό.
Οσο εμείς θα κερδίζουμε, θα χάνουν οι χώρες που εμπορεύονται όπλα, οι ευκαιριακές πρωτεύουσες που προσπαθούν να εδραιωθούν στη γεωγραφία μας και όσοι χτίζουν την προσωπική τους καριέρα στην πολιτική με την εχθρότητα.
Φυσικά δεν θα είναι εύκολο, δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε ακόμη για τον αριθμό των θεμάτων στα οποία διαφωνούμε, αλλά καταφέραμε να αλλάξουμε τη στάση των χεριών μας από τη λειτουργία γροθιών σε λειτουργία χειραψίας και αρχίσαμε να νοιαζόμαστε, να ακούμε και όχι μόνο να μιλάμε. Τα πιο δύσκολα βήματα που κάνει ένας άνθρωπος σε όλη του τη ζωή είναι τα παιδικά βήματα, έπειτα από τα οποία κάθε βήμα γίνεται πιο εύκολο…
Ενα νέο παράθυρο ευκαιρίας άνοιξε μπροστά μας. Αν μπορούμε να μάθουμε να μοιραζόμαστε αντί να χωρίζουμε, θα επωφεληθούμε και οι δύο από αυτό.
Το να σκέφτεσαι διαφορετικά και να έχεις διαφορετικές πεποιθήσεις δεν αποτελεί εμπόδιο στην εξυπηρέτηση του ίδιου σκοπού.
Δύο από τους αγαπημένους μου καλλιτέχνες, ο Χατζιδάκις και ο Θεοδωράκης, είχαν αντίθετες απόψεις για τη ζωή, αλλά και οι δύο ανέβασαν την ελληνική μουσική στην κορυφή.
Ηταν άνθρωποι που σέβονταν πολύ ο ένας τον άλλον και μιλούσαν προσεκτικά ο ένας για τον άλλον. Και οι χώρες μας μπορούν να κάνουν το ίδιο.
Τα τραγούδια του Θεοδωράκη, του οποίου η μητέρα ήταν από το Τσεσμέ και ο πατέρας του από τη Χίο, τραγουδιούνται με την ίδια ειλικρίνεια και στις δύο πλευρές του Αιγαίου, αυτός είναι ο κοινός μας πλούτος.
Τα σημεία που διασταυρώνονται οι ζωές μας δεν είναι απλώς τραγούδια, τζατζίκι ή μπακλαβάς.
Ο τουρκικός και ο ελληνικός λαός υπέφεραν πολύ από στρατιωτικά πραξικοπήματα και τις κυβερνήσεις που υποστηρίχθηκαν από τον στρατό, και πλήρωσαν βαρύ τίμημα για αυτόν τον σκοπό.
Το χέρι ήταν πάντα το ίδιο πίσω και από τα δικά μας και από τα δικά σας πραξικοπήματα. Αυτό πρέπει να μας λέει πολλά.
Επειδή δίνω σημασία στη σχέση φιλίας που έχουμε δημιουργήσει με τον Αλέξη Παπαχελά και την «Καθημερινή», ως φιλοξενούμενος αρθρογράφος δεν θα μακρηγορήσω:
Από τις δικές μας ακτές ακούσαμε το τραγούδι «Ben seni sevdugumu tüm dünyaya bildirdim» (μτφρ.: Σε όλο τον κόσμο είπα ότι σ’ αγαπώ) που μετέδωσε η ΕΡΤ το πρωί της 8ης Φεβρουαρίου και το παρακολουθήσαμε πολλές φορές δακρυσμένοι, μέσα στον πόνο εκείνων των ημερών.
Ενώ ο δικός μας πόνος συνεχιζόταν, στενοχωρηθήκαμε για τους Ελληνες πολίτες που έχασαν τη ζωή τους στο σιδηροδρομικό δυστύχημα της 1ης Μαρτίου και καταλάβαμε ο ένας τον άλλον καλύτερα.
Είμαστε άνθρωποι και στις δύο πλευρές του Αιγαίου που ξέρουν να βλέπουν τη ζωή και με τα συναισθήματά τους, και όπως στον ανταγωνισμό έτσι και στην ειρήνη μπορούμε να φτάσουμε από το 1 στο 100.
Εύχομαι σε όλους καλή χρονιά και να είναι γεμάτη με υγεία και ειρήνη.
Ενας δίαυλος για την αλήθεια
Ο διευθυντής της «Καθημερινής» προς τους αναγνώστες της Milliyet
To 2024 ξεκινάει με την Ελλάδα και την Τουρκία να έχουν περάσει σε μια νέα φάση αναθέρμανσης των σχέσεών τους. Απόδειξη το γεγονός πως η Milliyet δημοσιεύει αυτό το άρθρο και η «Καθημερινή» το αντίστοιχο του ομολόγου μου.
Ελπίζω πως αυτή η περίοδος ηρεμίας θα διαρκέσει πολύ. Εχουμε άλλωστε αποδείξει τα τελευταία 100 χρόνια ότι μπορούμε να είμαστε «καλοί αντίπαλοι» αλλά και καλοί φίλοι. Οι τύχες μας είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένες, μια και είμαστε όμηροι της γεωγραφίας και –ενίοτε– της Ιστορίας. Αν ανατρέξετε στα πρωτοσέλιδα των δύο ιστορικών μας εφημερίδων, θα βρείτε κορυφαίες στιγμές σύγκρουσης αλλά και συνεργασίας.
Οι τύχες μας είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένες, μια και είμαστε όμηροι της γεωγραφίας και –ενίοτε– της Ιστορίας.
Είναι όμως σημαντικό, αν θέλουμε να διαφυλάξουμε το σημερινό καλό κλίμα, να επικοινωνούμε περισσότερο απευθείας μεταξύ μας και να καταλαβαίνουμε καλύτερα ο ένας τον άλλον. Ηταν για μένα προσωπικά πολύ χρήσιμα τα δύο μικρά συνέδρια που έγιναν πρώτα στην Κωνσταντινούπολη και μετά στην Αθήνα με τη συμμετοχή πανεπιστημιακών, αναλυτών από δεξαμενές σκέψεις και δημοσιογράφων. Συζητώντας με τους γείτονές μας κατάλαβα, για παράδειγμα, πόσο σημαντικό θέμα είναι για την τουρκική κοινή γνώμη η δημιουργία αμερικανικών βάσεων σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας, οι οποίες μεταφράζονται ως κομμάτι ενός σχεδίου στραγγαλισμού της Τουρκίας. Μπορεί να μη συμφωνώ καθόλου με αυτή την εκτίμηση, ήταν όμως πολύ χρήσιμο να το ακούσω και να το καταλάβω. Ελπίζω και για τους συνομιλητές μου οι συζητήσεις μας να ήταν χρήσιμες και να αντιλήφθηκαν το πώς εισπράττει η ελληνική κοινή γνώμη δηλώσεις ή ενέργειες που υποδηλώνουν αναθεωρητισμό και αμφισβήτηση κυριαρχίας.
Συμφωνήσαμε με τον Οζάι Σεντίρ να γράψουμε αυτά τα άρθρα και να αποκαταστήσουμε έναν μόνιμο δίαυλο επικοινωνίας, ο οποίος θα μπορούσε να αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμος σε μια μελλοντική ελληνοτουρκική κρίση. Είναι πολλές οι φορές που παρεξηγήσεις ή λανθασμένες ερμηνείες μιας δήλωσης ή κίνησης μας έφτασαν κοντά στην αναμέτρηση. Και τίποτα δεν βοηθάει περισσότερο σε αυτές τις περιπτώσεις από την άμεση επικοινωνία δημοσιογράφων που μπορούν να «διαβάσουν» σωστά τι είναι αλήθεια και τι ψέμα, ειδικά στην εποχή μας, την εποχή των fake news.
Καθώς υποδεχόμαστε το 2024 καταλαβαίνουμε όλοι ότι έχουμε μπει σε μια παρατεταμένη φάση παγκόσμιας αστάθειας. Ο κόσμος γύρω μας γίνεται ολοένα πιο απρόβλεπτος και επικίνδυνος. Εμείς οι δημοσιογράφοι έχουμε την υποχρέωση να ερμηνεύουμε όσα συμβαίνουν, να εξηγούμε με ακρίβεια και χωρίς ψευδαισθήσεις τις εξελίξεις. Μπορούμε όμως με την επικοινωνία μεταξύ μας να βοηθήσουμε στην αλληλοκατανόηση και τη σταθερότητα σε μια περιοχή που γειτονεύει με κάθε μεγάλη κρίση που βιώνουμε. Εύχομαι στους αναγνώστες της Milliyet καλή και ειρηνική χρονιά!
