Από τη μια πλευρά βρίσκεται ένας επιχειρηματίας, που υποστηρίζει ότι αγάπησε την Ιο, διέκρινε την προοπτική της και αποφάσισε να επενδύσει επιχειρηματικά στο νησί. Από την άλλη πλευρά βρίσκεται ένα κομμάτι της κοινωνίας του νησιού και περιβαλλοντικές οργανώσεις, που αντιτίθενται στα εν λόγω επιχειρηματικά σχέδια και των οποίων οι καταγγελίες για πολεοδομικές και περιβαλλοντικές παρανομίες επιβεβαιώθηκαν από διαφορετικές υπηρεσίες του κράτους και διερευνώνται από τη Δικαιοσύνη. Τελικά, πριν από το καλοκαίρι το Συμβούλιο της Επικρατείας «έβαλε φρένο» στην πρώτη από τις επενδύσεις του, αποφασίζοντας ότι δεν μπορούν να προχωρήσουν τόσο μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις χωρίς να υπάρχει χωροταξικός σχεδιασμός και μια εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας του νησιού, δηλαδή πόσο τουριστική ανάπτυξη μπορεί να «σηκώσει».
Ο επιχειρηματίας Αγγελος Μιχαλόπουλος μιλάει σήμερα στην «Κ» για τα σχέδιά του, το επιχειρηματικό του όραμα, αλλά και την κριτική που δέχεται: υποστηρίζει ότι η Ιος είναι ένα «πανέμορφο αλλά άδειο» νησί. Ξεκαθαρίζει το τοπίο σε σχέση με τις επενδύσεις που έχει ήδη πραγματοποιήσει. Υποστηρίζει ότι οι επιχειρηματικές του κινήσεις βρίσκονται σε μια ολότελα διαφορετική βάση σε σχέση με το κυρίαρχο μοντέλο στη χώρα, τονίζοντας ότι σκοπεύει να δομήσει μόνο το 1% των 11.000 στρεμμάτων (από τα συνολικά 27.000 στρ. που αγόρασε στην Ιο) που είναι προς ένταξη στις στρατηγικές επενδύσεις. Οσον αφορά τις πολεοδομικές και περιβαλλοντικές επεμβάσεις των εταιρειών του, ισχυρίζεται (χωρίς ωστόσο να παρέχει αποδείξεις) ότι το σύνολο των προστίμων που του έχει επιβληθεί, είτε έχει ανακληθεί είτε έχει προσβληθεί στα αρμόδια όργανα του κράτους, καθώς βασίστηκε σε εσφαλμένα στοιχεία.
Τέλος, δηλώνει υπέρμαχος της απόφασης του ΣτΕ, εκτιμώντας ότι οι ελλείψεις που αυτό υπέδειξε θα αντιμετωπιστούν σύντομα με την ολοκλήρωση του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου για το Νότιο Αιγαίο και τη μελέτη φέρουσας ικανότητας που έχει υποβάλει.
«Ηταν ένα πανέμορφο, αλλά άδειο νησί»
Η σχέση του επιχειρηματία Αγγελου Μιχαλόπουλου με την Ιο ξεκίνησε περίπου πριν από 20 χρόνια. Είναι μια ιστορία που αγαπάει να διηγείται, χρησιμοποιώντας φορτισμένες λέξεις. «Η σχέση μου με την Ιο ξεκίνησε το 2003, όταν την επισκεφθήκαμε για πρώτη φορά με τη σύζυγό μου. Βρεθήκαμε αντιμέτωποι με δύο λέξεις οι οποίες «σιχαίνονται» η μια την άλλη: ήταν ένα νησί άδειο και πανέμορφο ταυτόχρονα. Σε περιοχές όπως οι Κυκλάδες, που έχουν αναπτυχθεί τουριστικά, οτιδήποτε άδειο είναι συνήθως άσχημο, έχει ουσιαστικά ξεμείνει, ενώ οτιδήποτε πανέμορφο έχει χτιστεί και το έχουν εκμεταλλευθεί στο έπακρο, για να εξαργυρώσουν τα προτερήματά του. Αυτές οι δύο λέξεις στην Ιο αντί να είναι αντίπαλες, αγκάλιασαν η μια την άλλη. Ολοι στην οικογένειά μου συγκλονιστήκαμε και αποφασίσαμε να αγοράσουμε μια έκταση και να χτίσουμε ένα εξοχικό σπίτι. Αρχικά, δεν ήμουν προετοιμασμένος συναισθηματικά για μια μεγάλη επένδυση. Προέκυψε όμως στην πορεία, όταν συνειδητοποιήσαμε ότι πρέπει να κάνουμε κάτι παραπάνω, τόσο για να μην είμαστε απλά εκτεθειμένοι στο τι θα έρθουν να κάνουν άλλοι επιχειρηματίες στο νησί τα επόμενα χρόνια, όσο και για να προστατέψουμε το νησί από την επιτυχία του».
Μέσω πέντε εταιρειών (Sharivan LtD, Λούγια Α.Ε., 105 Α.E., Νερό Α.Ε. και Lucas Α.Ε.) –όσες και τα παιδιά μου, λέει ο ίδιος– ο επιχειρηματίας ξεκίνησε να αγοράζει εκτάσεις, κυρίως στο νότιο τμήμα του νησιού. «Ολοκληρώσαμε τις αγορές το 2008. Αγοράσαμε 182 ακίνητα από 2.137 ιδιοκτήτες». «Κατέχετε το ένα τρίτο του νησιού;», τον ρωτώ. «Αγοράσαμε περίπου 26.000-27.000 στρέμματα, που αντιστοιχούν περίπου στο 25% νησιού. Ωστόσο βρίσκονται σε εξέλιξη οι δασικοί χάρτες, που μπορεί να μεταβάλλουν ελαφρά την εικόνα, καθώς το Δημόσιο διεκδικεί ως δασικές κάποιες από τις εκτάσεις». Τον ρωτώ αν κατέχει στο νησί εκτάσεις μέσω άλλων εταιρειών ή άλλων μελών της οικογένειάς του και αν σκοπεύει να αγοράσει άλλες. Απαντάει σε όλα αρνητικά.
Η επιχειρηματική σχέση του κ. Μιχαλόπουλου με την Ιο ξεκινάει λίγο πριν ολοκληρωθούν οι αγορές στην περιοχή Κουμπάρας – Διακοφτού και στην περιοχή Παπά. Το 2009 μέσω μιας από τις εταιρείες του υποβάλλει αίτηση για ένταξη στον αναπτυξιακό νόμο, η οποία γίνεται δεκτή, ωστόσο το ποσό της επιδότησης (11,6 εκατ. ευρώ) δεν εκταμιεύεται ποτέ. Το 2014 εγκρίνονται οι περιβαλλοντικοί όροι για την κατασκευή σύνθετου τουριστικού καταλύματος (ξενοδοχείο και κατοικίες, συνολικά 249 κλινών, κέντρο θαλασσοθεραπείας κ.ά. σε έκταση 275 στρεμμάτων) στην περιοχή Κουμπάρας – Διακοφτού.
Το σχέδιο που εγκρίθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος προκαλεί αντιδράσεις. Ο σημερινός υφυπουργός Περιβάλλοντος, Γιώργος Αμυράς, καταθέτει (ως βουλευτής του Ποταμιού τότε) ερώτηση στη Βουλή για την «τσιμεντοποίηση παραλίας και αλλοίωση τοπίου». Αρκετές ερωτήσεις καταθέτουν και βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ (μετά το 2019, καθώς η αρχική έγκριση δόθηκε επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ). Καταγγελίες γίνονται και από την περιβαλλοντική οργάνωση WWF για υποβάθμιση του υγρότοπου Παπά (η πλευρά του επιχειρηματία υποστηρίζει ότι έχουν εκδοθεί αθωωτικές αποφάσεις από τα αρμόδια δικαστήρια).
Οι εργασίες κατασκευής ξεκινούν και οι καταγγελίες στο νησί πληθαίνουν. Το πρόστιμο, ύψους 81.900 ευρώ που επιβάλλουν οι επιθεωρητές περιβάλλοντος το 2018 για διάφορες πολεοδομικές παρανομίες στην περιοχή Κουμπάρας – Διακοφτού έρχεται να προστεθεί στα διαδοχικά πρόστιμα που έχει ήδη επιβάλει από το 2007 η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (το υψηλότερο 150.000 ευρώ), ενώ ακολουθεί η Υπηρεσία Δόμησης Θήρας (περίπου 91.000 ευρώ το 2020, που πλέον έχει φθάσει τα 122.000 ευρώ). Ακολουθεί το 2018 νέα αυτοψία από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, που διαπιστώνει εκ νέου πλήθος παρανομιών στην περιοχή Κουμπάρας – Διακοφτού. Ανάμεσα σε αυτές, παράνομη διάνοιξη δρόμων, αυθαίρετες επεμβάσεις στον αιγιαλό και την παραλία, γεωτρήσεις χωρίς άδεια, αλλοίωση της κοίτης ρέματος. Η αυτοψία των επιθεωρητών περιβάλλοντος οδηγεί την υπόθεση στη Δικαιοσύνη, όπου αναμένεται να εκδικαστεί σε δεύτερο βαθμό.
Η πλευρά του κ. Μιχαλόπουλου υποστηρίζει ότι δεν υπήρξαν σοβαρές πολεοδομικές παραβάσεις και όλες οι περιπτώσεις αντιμετωπίστηκαν. Στις περιπτώσεις όπου διαπιστώθηκε παρέκκλιση από τις άδειες δόμησης, καταβλήθηκε το πρόστιμο και ακολουθήθηκε διαδικασία νομιμοποίησης (εφόσον υπάρχει πλεόνασμα συντελεστή ή οι εργασίες ήταν εκτός συντελεστή). Στις περιπτώσεις προστίμων των ελεγκτικών μηχανισμών υποβλήθηκαν ενστάσεις οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις έγιναν αποδεκτές (λ.χ. ακυρώθηκε πρόστιμο 150.000 ευρώ που είχε επιβάλει η Περιφέρεια το 2010) και σε άλλες εκκρεμεί η εξέτασή τους. Για παράδειγμα, το πρόστιμο της Υπηρεσίας Δόμησης θα εξεταστεί στο τοπικό συμβούλιο πολεοδομικών θεμάτων και αμφισβητήσεων – ΣΥΠΟΘΑ. Να σημειωθεί πάντως ότι η πλευρά του κ. Μιχαλόπουλου αρνήθηκε να παράσχει στην «Κ» τις αποφάσεις με τις οποίες ισχυρίζεται ότι απαλλάχθηκε από πρόστιμα, υποστηρίζοντας ότι αποτελούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.
«Οταν ξεκινάς ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα, είναι λογικό ότι θα έχεις αντιδράσεις», λέει ο κ. Μιχαλόπουλος. «Ηδη έχει ακυρωθεί ένα μέρος των προστίμων και εκτιμώ ότι θα ακολουθήσουν και όλα τα υπόλοιπα. Αν υπήρχε ένα δικαστήριο που να είχε χαθεί, λ.χ. για την καταγγελλόμενη καταστροφή του υγροτόπου, θα δεχόμουν ότι έχουν δίκιο αυτοί που μας καταγγέλλουν. Δεν υπάρχει όμως ούτε ένα. Στην τελευταία τους αυτοψία, που έγινε φέτος το καλοκαίρι, οι επιθεωρητές περιβάλλοντος δεν διαπίστωσαν κανένα σοβαρό πρόβλημα. Κατά τη γνώμη μου, η αλήθεια δεν έχει εκδοχές. Μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις οι αποφάσεις της διοίκησης να είναι λανθασμένες και στην περίπτωσή μας αυτό αποδεικνύεται».
Οι αντιδράσεις όμως δεν έχουν κοπάσει. Το 2020 ιδρύθηκε το σωματείο Save Ios με στόχο τη διάσωση του χαρακτήρα του νησιού. Πρόεδρός του είναι ο Δημήτρης Βαγιάνος, καθηγητής του LSE. «Το τοπίο στην Κουμπάρα έχει ήδη αλλοιωθεί πλήρως», εκτιμά. «Τα επιχειρηματικά σχέδια του κ. Μιχαλόπουλου θα μετατρέψουν de facto το ομορφότερο παρθένο μέρος του νησιού σε έναν ιδιωτικό χώρο με ξενοδοχεία και δεκάδες βίλες. Το ανέγγιχτο τοπίο θα υποκατασταθεί από παραθεριστικά χωριά και ξενοδοχεία. Τα πρόστιμα που έχουν ήδη επιβληθεί από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς μας δείχνουν ότι δεν έχουμε να περιμένουμε κάτι καλύτερο».
Σήμερα ο κ. Μιχαλόπουλος, κατά δήλωσή του, δραστηριοποιείται στην Ιο μέσω δύο ξενοδοχείων (Agalia και Calilo) και δύο καφε-εστιατορίων (Erego και Free). Επίσης έχει αγοράσει το ξενοδοχείο Λητώ στο λιμάνι. «Θα είναι εκτός ομίλου γιατί θα προσφέρει ένα διαφορετικό προϊόν: μια οικονομική λύση. Είναι σημαντικό για να κρατήσουμε την αυθεντικότητα του νησιού και να παραμείνει ένας συναισθηματικά υγιής χώρος να υπάρχουν επισκέπτες από όλες τις ηλικίες, όλα τα βαλάντια, όχι γκέτο εύπορων όπως η Μύκονος και η Σαντορίνη», λέει ο κ. Μιχαλόπουλος. Τμήμα του ξενοδοχείου πρόκειται να επαναλειτουργήσει και πάλι το 2023.
Το ΣτΕ
Ομως, τα επενδυτικά σχέδια του ομίλου έχουν προς το παρόν ανακοπεί, μετά την απόφαση που εξέδωσε πριν από το καλοκαίρι το Ε΄ τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας (1037/22). Σύμφωνα με την απόφαση (που εκδόθηκε έπειτα από προσφυγή του συνδέσμου Ιητών και μεμονωμένων πολιτών), η ΚΥΑ έγκρισης του σύνθετου τουριστικού καταλύματος στην περιοχή Κουμπάρας – Διακοφτού ακυρώθηκε. Οπως αναφέρεται, η επένδυση «συνιστά εκτεταμένη επέμβαση και δη οικιστική ενεργοποίηση σε περιοχή η οποία είναι εκτός σχεδίου, άθικτη και αδόμητη και συνιστά ευαίσθητο παράλιο οικοσύστημα μικρής νήσου».
Οπως επισημαίνει το ΣτΕ, το νησί δεν έχει πολεοδομικό σχέδιο, το οποίο δεν υποκαθιστά η μελέτη («έκθεση χωροταξικής θεώρησης») που κάνει ο ενδιαφερόμενος επενδυτής όταν ζητάει την αδειοδότηση ενός σύνθετου τουριστικού καταλύματος. «Συμφωνώ απόλυτα με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, ώστε να μην έχουμε κι άλλα «πρώην πανέμορφα» νησιά στην Ελλάδα. Πρέπει να ολοκληρωθεί το περιφερειακό χωροταξικό Νοτίου Αιγαίου και να εκπονούνται μελέτες φέρουσας ικανότητας για να σωθούν τα νησιά», λέει ο κ. Μιχαλόπουλος.
Η απόφαση του ανωτάτου ακυρωτικού δικαστηρίου περιπλέκει την υπόθεση, καθώς πριν από ένα έτος εντάχθηκαν στο καθεστώς των στρατηγικών επενδύσεων τρεις νέες επενδύσεις του ομίλου στην Ιο. Στην περιοχή Πικρί Νερό (Boutique Hotel πέντε αστέρων και παραθεριστικές κατοικίες, προϋπολογισμού 45 εκατ. ευρώ), στην περιοχή Κουμπάρας – Διακοφτού – Φάρου (σύνθετο τουριστικό κατάλυμα, προϋπολογισμού 43 εκατ. ευρώ) και στην περιοχή Παπάς – Λούκας (δύο σύνθετα τουριστικά καταλύματα, προϋπολογισμού 77 εκατ. ευρώ).
«Οι τρόποι με τους οποίους μπορεί να αναπτυχθεί ένας χώρος είναι τρεις», λέει ο κ. Μιχαλόπουλος. «Ο πρώτος είναι το μοντέλο της Μυκόνου και της Σαντορίνης, που έχει εξαιρετικά οικονομικά αποτελέσματα, αλλά τραγικά αποτελέσματα στο περιβάλλον. Ο δεύτερος είναι η μηδενική ανάπτυξη, που ακούγεται όμορφη, αλλά σε βάθος χρόνου πάντα παραβιάζεται γιατί οι ιδιοκτήτες της γης βλέπουν την επιτυχία άλλων νησιών και απαιτούν το νησί τους να ακολουθήσει την ίδια πορεία. Και ο τρίτος τρόπος είναι αυτός που προτείνουμε: με δόμηση μόλις στο 1% της έκτασης των 11.000 στρεμμάτων. Αν εκμεταλλευόμασταν τη νομοθεσία περί στρατηγικών επενδύσεων ή τη νομοθεσία για την ανέγερση ξενοδοχείων θα μπορούσαμε να χτίσουμε πολύ περισσότερο. Η χαμηλή δόμηση με υψηλή ποιότητα υπηρεσιών είναι ο μοναδικός τρόπος να επιβιώσει η χώρα και να έχουμε ένα περιβάλλον που θα κάνει περήφανες και τις επόμενες γενιές».
Δεν «μπλοκάρει» όμως η απόφαση του ΣτΕ τα επενδυτικά σχέδια; «Μόλις εγκριθεί το περιφερειακό χωροταξικό του Νοτίου Αιγαίου, εκτιμώ ότι δεν θα υπάρχει πρόβλημα», λέει ο κ. Μιχαλόπουλος. «Επιπλέον καταθέσαμε στις Αρχές μελέτη εκτίμησης της φέρουσας ικανότητας της Ιου, την οποία εκπόνησε ο επιστημονικός συνεργάτης της ΔΕΚΑΘΛΟΝ, μέλος της Ακαδημίας Χωροτακτών Γερμανίας καθηγητής Παναγιώτης Γετίνης. Η Ιος είναι ένα νησί 108 τετραγωνικών χιλιομέτρων, στο οποίο υπάρχουν μόνο 16 παραθαλάσσια σπίτια. Η πρότασή μας είναι σαν να θέλουμε να βάλουμε ένα κουταλάκι του γλυκού νερό σε ένα άδειο ποτήρι. Το νησί είναι άδειο και εμείς θα το προστατέψουμε».
Η τελευταία ερώτηση αφορά την κριτική που δέχθηκε από αρχιτέκτονες το ξενοδοχείο Calilo, ως ακαλαίσθητο. «Είναι καλό να ασκείται κριτική. Μιλάμε όμως για ένα ξενοδοχείο που μέσα στα 4 χρόνια που λειτουργεί έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Υπάρχουν εξαιρετικά δημοσιεύματα στους Νew York Τimes, στους London Τimes, στο Forbes Magazine, στο Architectural Digest. Επιπλέον είναι το δεύτερο ξενοδοχείο σε επισκεψιμότητα στο Instagram. Ολα αυτά κάτι σημαίνουν».