Η Τζένιφερ Μπέτνερ φρόντιζε την υποχόνδρια ανιψιά της όταν της ήρθε μια ιδέα. Η πεθερά της, που ήταν νοσοκόμα, της είχε πει να δώσει στη μικρή ένα αναλγητικό. «Μου είπε ότι ήταν το πιο ακίνδυνο» λέει η κ. Μπέτνερ. «Σκέφτηκα, όμως, γιατί να της δώσω φάρμακο; Γιατί να μην πάρει ένα ψευδοφάρμακο, ένα placebo;». Μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί στο παρελθόν έδειξαν ότι τα ψευδοφάρμακα βελτιώνουν την κατάσταση ασθενών που πάσχουν από κατάθλιψη, πόνους ή υπέρταση. Καθώς η κ. Μπέτνερ δεν βρήκε τέτοια σκευάσματα στο εμπόριο, αποφάσισε να τα κατασκευάσει. Ετσι έφτιαξε μία εταιρεία παρασκευής ψευδοφαρμάκων, η οποία παράγει το Obercalp (αναγραμματισμός του Placebo), που δεν είναι παρά ταμπλέτες δεξτρόζης με γεύση κερασιού.
Τα μικρά χάπια έχουν όψη και υφή πραγματικού φαρμάκου, έτσι ώστε τα παιδιά να πείθονται ότι παίρνουν φάρμακο και να αυθυποβάλλονται ότι νιώθουν καλύτερα.
Κάποιοι ειδικοί, πάντως, δεν είναι τόσο βέβαιοι για την έλλειψη κινδύνων.
«Η δράση των ψευδοφαρμάκων δεν προβλέπεται» λέει ο Χάουαρντ Μπρόντι, ειδικός σε ζητήματα ιατρικής ηθικής στο πανεπιστήμιου του Τέξας. «Κάθε φορά που χορηγείς ένα, καταγράφεις σε κάποιους σημαντική βελτίωση, ενώ σε άλλους δεν βλέπεις καμία βελτίωση». Είναι εντελώς αδύνατο να προβλεφθεί ποιος θα αντιδράσει και ποιος όχι.
Ο Φράνκλιν Μίλερ, ειδικός βιοηθικής στα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ, αμφισβητεί εξίσου την αποτελεσματικότητα των placebo. «Ως γονιός με τρία μεγάλα παιδιά δεν πιστεύω ότι θα υπήρχε έστω και μία περίπτωση να τους δώσω ψευδοφάρμακο» λέει.
Η δράση των ψευδοφαρμάκων οφείλεται στην αυθυποβολή του αρρώστου ότι η λήψη του θα έχει αποτελέσματα, ενώ κάποιοι ειδικοί διερωτώνται κατά πόσον θα ήταν αποτελεσματικά αν ο άρρωστος γνώριζε ότι το χάπι που παίρνει είναι σκέτη ζάχαρη. Ο δρ Μπρόντι υποστηρίζει ότι για να λειτουργήσει το placebo δεν πρέπει να γνωρίζει τι είναι ούτε ο γονιός ούτε το παιδί.
Αποτελεσματικά
Ωστόσο, έρευνες απέδειξαν ότι τα ψευδοφάρμακα είναι εξίσου αποτελεσματικά ακόμα και όταν οι ασθενείς γνωρίζουν ότι πρόκειται περί απάτης. Μελέτη του 2007 έδειξε 70 παιδιά που έπασχαν από υπερκινητικότητα και μείωσαν τα φάρμακά τους αντικαθιστώντας τα με ψευδοφάρμακα, αν και γνώριζαν ότι τα νέα χάπια δεν περιείχαν φαρμακευτικές ουσίες, εντός τριών μηνών το 80% ανέφερε ότι είχε βοηθηθεί από αυτά. Η δρ Γκέιλ Γκέλερ του Ινστιτούτου Βιοηθικής Μπέρμαν του Τζον Χόπκινς πιστεύει ότι η λειτουργία του placebo είναι ανεξάρτητη από το αν γνωρίζουμε ότι δεν διαθέτουν κάποια δραστική φαρμακευτική ουσία. Ακόμα και αν το Obercalp αποδειχθεί αποτελεσματικό, δεν θα κάνει καλό διότι θα μάθει τα παιδιά ότι για κάθε πόνο και αδιαθεσία υπάρχει λύση μέσα στο μπουκάλι. Ο δρ Ντέιβιντ Σπίγκελ, ο οποίος μελετά τα placebo στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου Στάνφορντ, λέει ότι τα παιδιά θα καταστούν πιο ευάλωτα στους τσαρλατάνους και τις διαφημίσεις των φαρμακοβιομηχανιών. «Κάποτε πωλούσαν στα παιδιά τσίχλες – τσιγάρα για να τα προετοιμάσουν να κρατούν στα χέρια τους τα αληθινά».
Η δρ Γκέλερ συμφωνεί ότι οι γονείς δεν πρέπει να παραπλανούν τα παιδιά. Ομως ασθενής που πιστεύει στην ισχύ ψευδοφαρμάκου δεν είναι θύμα απάτης.
Ο δρ Μπρόντι, τέλος, επισημαίνει ότι δεν χρειάζεται χάπι για να έχουμε το αποτέλεσμα του ψευδοφαρμάκου. «Μία μάνα που λέει «θα το φιλήσω και θα γίνει καλά» είναι το ψευδοφάρμακο που θέλει κάθε παιδί».