Αμέσως μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, ο μετριοπαθής πρόεδρος του Ιράν Μοχάμεντ Χαταμί εξέφρασε δημόσια τον αποτροπιασμό του και προσέφερε στήριξη στους Αμερικανούς απέναντι στην Αλ Κάιντα και στους Ταλιμπάν, ορκισμένους εχθρούς της Τεχεράνης.
Η απάντηση της Ουάσιγκτον ήρθε στις 29 Ιανουαρίου 2002, με την ομιλία του Τζορτζ Μπους στο Κογκρέσο για την «Κατάσταση της Ενωσης». Εκεί, ο Αμερικανός πρόεδρος παρουσίασε την εξωφρενική γεωπολιτική του σύλληψη περί «Αξονα του Κακού», Ιράκ – Ιράν – Βόρειας Κορέας. Βάζοντας σε κοινό παρονομαστή το σιιτικό Ιράν, το κοσμικό Ιράκ (δύο χώρες που είχαν αλληλοσπαραχτεί σε έναν τρομερό οκταετή πόλεμο) και την κομμουνιστική χώρα της Απω Ανατολής, έστειλε προς όλους ένα σαφές μήνυμα: Υστερα από την Καμπούλ, επόμενος σταθμός μας θα είναι η Βαγδάτη, στη συνέχεια η Τεχεράνη και μετά βλέπουμε.
Αποτέλεσμα των δύο ολέθριων πολέμων που εξαπέλυσαν οι νεοσυντηρητικοί του Μπους εναντίον του Αφγανιστάν και του Ιράκ ήταν να καθηλωθεί για χρόνια, με τεράστιο κόστος, η Αμερική στα ναρκοπέδια της Μέσης Ανατολής και να αναδειχθεί το Ιράν σε μεγάλη περιφερειακή δύναμη, ισχυρότερη από κάθε άλλη στιγμή της σύγχρονης ιστορίας του.
Απαλλαγμένοι, χάρη στους Αμερικανούς, από τις δύο άμεσες απειλές, στα δυτικά και τα ανατολικά τους, τον Σαντάμ Χουσεΐν και τους Ταλιμπάν, οι Ιρανοί βρέθηκαν τα επόμενα χρόνια να έχουν τεράστια επιρροή στις κυβερνήσεις του «σιιτικού τόξου», από το Ιράκ μέχρι τον Λίβανο και τη Συρία, διεκδικώντας ηγεμονικό ρόλο στον Κόλπο.
Οσο για το Ισραήλ, που είχε πάψει προ πολλού να ανησυχεί για κινδύνους από τα ηττημένα αραβικά κράτη, έβλεπε τώρα έναν νέο, επίφοβο αντίπαλο στον ορίζοντα.
Θα αποδειχθούν οι φονικές επιθέσεις που εξαπέλυσε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου ο καταλύτης για τον νέο μεγάλο πόλεμο της Μέσης Ανατολής; Αυτό είναι ένα από τα πιο αγωνιώδη ερωτήματα που αιωρούνται πάνω από τη διεθνή σκηνή εδώ και τρεις εβδομάδες.
Αμερικανικό «φρένο»
Η κυβέρνηση Νετανιάχου έσπευσε από την πρώτη στιγμή να στρέψει το δάχτυλο προς την Τεχεράνη, υποστηρίζοντας ότι ήταν εκείνη που παρότρυνε και σχεδίασε τις επιθέσεις της Χαμάς για να ανατινάξει τη δρομολογημένη, με τη βοήθεια και των Αμερικανών, συμφιλίωση του Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία.
Ωστόσο, ο Τζο Μπάιντεν και οι στενοί συνεργάτες του δηλώνουν ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις για ευθεία σύνδεση του Ιράν με τις επιθέσεις, ενώ διαμηνύουν ότι θα κάνουν τα πάντα για να αποφύγουν γενίκευση του πολέμου, με την εμπλοκή της Τεχεράνης και των περιφερειακών συμμάχων της, πρώτα απ’ όλα της ισχυρότατης σιιτικής οργάνωσης του Λιβάνου, Χεζμπολάχ.
Ο Λευκός Οίκος διαμηνύει ότι θα κάνει τα πάντα για να αποφύγει την εμπλοκή της Τεχεράνης και των περιφερειακών συμμάχων της, πρώτα απ’ όλα της ισχυρότατης σιιτικής οργάνωσης του Λιβάνου, Χεζμπολάχ.
Αλλωστε, ανεξάρτητα από το τι λένε δημοσίως, οι Ισραηλινοί γνωρίζουν πολύ καλά ότι η Χαμάς μπορεί να στηρίζεται από το Ιράν, αλλά δεν αποτελεί πειθήνιο όργανό του. Σε αντίθεση με τη Χεζμπολάχ, που δημιουργήθηκε υπό την επίδραση της ιρανικής επανάστασης, η σουνιτική Χαμάς έλκει την καταγωγή της από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, γέννημα του αντιαποικιακού αγώνα στην Αίγυπτο και στην Παλαιστίνη κατά της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Μάλιστα, Χεζμπολάχ και Χαμάς βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα στον συριακό εμφύλιο, με την πρώτη να μάχεται, με στήριξη από το Ιράν, μαζί με τον στρατό του Μπασάρ Ασαντ και τη δεύτερη να συντάσσεται με τους αντιπάλους του.
Παρά τις πολύ προσεκτικές τοποθετήσεις του Μπάιντεν, το Ιράν έχει βάσιμους λόγους να ανησυχεί. Εδώ και κάμποσα χρόνια, εξελίσσεται ένας υπόγειος πόλεμος χαμηλής έντασης με το Ισραήλ, που περιλαμβάνει εκατέρωθεν επιθέσεις σε πλοία του αντιπάλου, συγκρούσεις μέσω αντιπροσώπων σε Συρία, Ιράκ και Παλαιστίνη, τις δολοφονίες πέντε Ιρανών επιστημόνων που εργάζονταν στο πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης και την εξόντωση του υποστρατήγου Κασέμ Σολεϊμανί, αρχηγού επίλεκτων δυνάμεων των Φρουρών της Επανάστασης, στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης – αν και την ευθύνη για την τελευταία ανέλαβαν οι Αμερικανοί.
Το ενδεχόμενο να οδηγήσει η τρέχουσα κρίση τη Γάζα σε πλήγμα του Ισραήλ εναντίον του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, προκαλώντας το Ιράν σε ανοιχτό πόλεμο, αυξάνει τη διάχυτη ανησυχία.
Επιπλέον, οι Ιρανοί βλέπουν τους Αμερικανούς να στέλνουν στην περιοχή δύο αεροπλανοφόρα με τις αρμάδες τους, που απειλούν να τους πλήξουν αν το θεωρήσουν αναγκαίο, ενώ ένας υποστράτηγος των Πεζοναυτών, ο Τζέιμς Γκλιν, μαζί με άλλους υψηλόβαθμους στρατιωτικούς βρίσκονται στο Ισραήλ ως σύμβουλοι για τον σχεδιασμό των στρατιωτικών επιχειρήσεων.
Προειδοποιητικά πυρά
Από την πλευρά του, το Ιράν δείχνει τα δόντια του με τις περιορισμένες, για την ώρα, επιθέσεις του «Αξονα της Αντίστασης» εναντίον ισραηλινών και αμερικανικών στόχων, μένοντας ωστόσο πάντα κάτω από το κατώφλι του casus belli.
Στο Ιράκ, η αγανάκτηση για τις συνεχιζόμενες εκατόμβες στη Γάζα οδήγησε στο μέχρι χθες αδιανόητο: να ενωθούν σε κοινό μέτωπο οι φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές, εκ των οποίων κυριότερη είναι οι «Ταξιαρχίες Χεζμπολάχ», με τον ισχυρό σιιτικό στρατό του Μοκτάντα αλ Σαντρ, εχθρικού απέναντι σε κάθε εξωτερική παρέμβαση.
Στις 19 Οκτωβρίου, εκδηλώθηκαν οι πρώτες επιθέσεις, με ρουκέτες και drones, στις αμερικανικές βάσεις του Αϊν αλ Ασαντ και του Αλ Χαρίρ. Ανάλογες επιθέσεις δέχθηκαν οι αμερικανικές βάσεις του Αλ Τανφ και του Κονόκο στη Συρία, όπου πλην της Χεζμπολάχ και των παλαιστινιακών οργανώσεων βρίσκονται οι Ταξιαρχίες Φαμετιγιούν και Ζαϊναμπαγιούν, στελεχωμένες από Αφγανούς και Πακιστανούς σιίτες αντίστοιχα, υπό την καθοδήγηση Φρουρών της Επανάστασης. Εξ άλλου, αμερικανικό αντιτορπιλικό στην Ερυθρά Θάλασσα αναχαίτισε τέσσερις πυραύλους Κρουζ και 11 drones που κατευθύνονταν προς το Ισραήλ, προερχόμενα από τον σιιτικό στρατό των Χούθι, που ελέγχουν την πρωτεύουσα και μεγάλο μέρος της Υεμένης.
Ωστόσο, ο κατά πολύ επικινδυνότερος μη κρατικός αντίπαλος του Ισραήλ δεν είναι άλλος από τη Χεζμπολάχ. Στον πόλεμο του 2006, που κράτησε 34 ημέρες, το εβραϊκό κράτος, παρά τη συντριπτική υπεροχή του στον αέρα, υπέστη οδυνηρή έκπληξη, καθώς δεν κατάφερε να υπερισχύσει αποφασιστικά επί του εδάφους. Στο διάστημα που μεσολάβησε, η Χεζμπολάχ ενίσχυσε αποφασιστικά το οπλοστάσιό της που περιλαμβάνει, σύμφωνα με υπολογισμούς, 150.000 ρουκέτες και κάμποσους πυραύλους ακριβείας, οι οποίοι μπορούν να πλήξουν όλες τις ισραηλινές πόλεις. Στο πολιτικό επίπεδο ηγείται ευρείας συμμαχίας, που περιλαμβάνει σιίτες, χριστιανούς, Δρούζους, ακόμη και σουνίτες, έχει ισχυρή επιρροή στην κυβέρνηση του Λιβάνου και λειτουργεί ως κράτος εν κράτει.
Κατά παράδοξο τρόπο, ο ηγέτης της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, δεν έχει κάνει καμία δημόσια δήλωση από τις 7 Οκτωβρίου. Οι μέχρι σήμερα σποραδικές ανταλλαγές πυρών της οργάνωσης με τον ισραηλινό στρατό στο νότιο Λίβανο απασχολούν μεν τον εχθρό, αλλά δεν διακινδυνεύουν έναν νέο πόλεμο. Η κατάσταση, πάντως, μπορεί ανά πάσα στιγμή να τεθεί εκτός ελέγχου. Οι New York Times έγραψαν πρόσφατα ότι η στρατιωτική ηγεσία του Ισραήλ ζητούσε προληπτικό πλήγμα εναντίον της Χεζμπολάχ, κάτι που ο Νετανιάχου έχει μέχρι στιγμής αποφύγει υπό την πίεση της κυβέρνησης Μπάιντεν. Αλλά μέχρι πότε;
Σήμα για τα πλοία
Σύσταση λήψης προληπτικών μέτρων για όσα εμπορικά πλοία κινούνται στη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου εξέδωσε η Διεύθυνση Ναυτιλίας του υπουργείου Μεταφορών των ΗΠΑ. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι η διάρκεια της οδηγίας φτάνει τους έξι μήνες (μέχρι τις 23 Απριλίου 2024), γεγονός που υποδηλώνει και την πρόβλεψη μακροπρόθεσμης κρίσης. Συστήνεται σε όλα τα πληρώματα να αναθεωρήσουν τα μέτρα ασφαλείας σε συνδυασμό, μάλιστα, με όσα συμβουλεύει Ναυτιλιακό Κέντρο του ΝΑΤΟ και να τα υιοθετήσουν.
Ζητείται, επιπλέον, να είναι ενεργό το Αυτόματο Σύστημα Αναγνώρισης (AIS) κάθε πλοίου, το οποίο δίνει τη δυνατότητα εντοπισμού του ανά πάσα στιγμή. Επιπλέον δίνονται οδηγίες προς τους Αμερικανούς ναυτικούς αλλά και πολίτες, ώστε να επικοινωνούν με πρεσβείες ή προξενικές αρχές προτού ταξιδέψουν ή σταθμεύσουν σε κάποιο σημείο στην Ανατολική Μεσόγειο.