Τα σκουπίδια κάποιων, θησαυρός για άλλους

Τα σκουπίδια κάποιων, θησαυρός για άλλους

8' 23" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Το βρετανικό λεξικό Collins έχει τη συνήθεια να επιλέγει μία λέξη κάθε χρόνο για να «χρωματίσει» με χαρακτήρα το έτος που πέρασε και να αποτυπώσει με πρωτότυπο τρόπο τις σύγχρονες εξελίξεις. Επειτα από τις «ψευδείς ειδήσεις» και το «Μπρέξιτ» των περασμένων χρόνων, φετινή επιλογή ήταν η έκφραση «μιας χρήσης». Πρόκειται για μια αναφορά στα εκατομμύρια προϊόντα τα οποία, έπειτα από μία μόλις χρήση, πετιούνται χωρίς να μεγιστοποιήσουν τη λειτουργία τους, μολύνοντας ταυτόχρονα το περιβάλλον και τις θάλασσες του πλανήτη μας. «Η φετινή χρονιά χαρακτηρίστηκε από ένα κύμα συνειδητοποίησης και οργής γύρω από μία σειρά ζητημάτων», δήλωσε η Ελεν Νιούστεντ, επικεφαλής γλωσσικών θεμάτων του λεξικού, προσθέτοντας πως η τελική απόφαση πάρθηκε έπειτα από το σοκαριστικό βίντεο του BBC που απεικόνιζε γλάρους να τρέφουν τα νεογνά τους με μικρά κομμάτια πλαστικού.

Οι συνέπειες της ανεύθυνης τάσης της παγκόσμιας κοινότητας να καταναλώνει χωρίς συνείδηση και να παράγει ολοένα και περισσότερα απορρίμματα είναι ήδη γνωστές – υπολογίζεται, μάλιστα, πως το κόστος της μόλυνσης από πλαστικά προϊόντα της Ευρώπης θα ανέλθει στα 22 δισ. ευρώ μέχρι το 2030. Η μόλυνση έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις που, πριν από μερικές εβδομάδες, το Ευρωκοινοβούλιο ενέκρινε με συντριπτική πλειοψηφία την κατάργηση πλαστικών αντικειμένων μιας χρήσης, όπως τα καλαμάκια, οι μπατονέτες καθαρισμού αυτιών και τα πλαστικά μαχαιροπίρουνα, σε μια προσπάθεια να ανατρέψει τις ανησυχητικές καταναλωτικές συνήθειες της εποχής μας.

Πέρα από τις αναγκαίες ρυθμίσεις, ωστόσο, υπάρχουν και μερικοί που, κοιτάζοντας τα απορρίμματα μιας κοινωνίας, οραματίζονται νέα μεταμορφωμένα προϊόντα, έξυπνους τρόπους επαναχρησιμοποίησης υλικών και πρωτότυπες ιδέες με κοινωνικά οφέλη για όλους. Με γνώμονα την ανακύκλωση και την περιβαλλοντική συνείδηση, τα πεταμένα βιβλία γίνονται βιβλιοθήκες, τα δίχτυα που μολύνουν τις παραλίες μετατρέπονται σε φουτουριστικά οχήματα και τα πλαστικά σκουπίδια μεταμορφώνονται σε άνετα αστικά έπιπλα. Ακολουθούν τρεις συναρπαστικές ιστορίες που εξιστορούν το τι συμβαίνει όταν η διάθεση για ανακύκλωση συναντά την αλληλεγγύη και την καινοτομία.

Η παρακαταθήκη του «άρχοντα των βιβλίων»

«Την ημέρα που θα καταφέρω να γεμίσω ολόκληρη την Κολομβία με βιβλία, θα νιώσω όπως ένιωσε και ο Οδυσσέας όταν συνάντησε την Πηνελόπη και έσωσε την Ιθάκη από το χείλος του πολέμου», δηλώνει ο Χοσέ Αλμπέρτο Γκουτιέρες, με έναν αέρα στωικότητας στη φωνή του. Ο 55χρονος Κολομβιανός έχει περάσει τις τελευταίες δύο δεκαετίες της ζωής του γεμίζοντας περισσότερες από 450 βιβλιοθήκες, σχολεία και αναγνωστήρια της χώρας με βιβλία που βρήκε σε ένα αρκετά απροσδόκητο σημείο: στους κάδους απορριμμάτων της Μπογκοτά. Ο «άρχοντας των βιβλίων», όπως τον αποκαλούν χαϊδευτικά οι κάτοικοι της γειτονιάς Νουέβα Γκλόρια της κολομβιανής πρωτεύουσας, έχει συλλέξει και διανέμει συνολικά περισσότερα από 50.000 πεταμένα βιβλία, από επιστημονικά εγχειρίδια μέχρι λογοτεχνικά αριστουργήματα. Με μηδενικό κόστος, έχει καταφέρει να βοηθήσει εκατοντάδες Κολομβιανούς να αποκτήσουν πρόσβαση στη γνώση και να φανταστούν ένα καλύτερο μέλλον για τους ίδιους και τη χώρα.

Το ταξίδι

Το «μαγικό» ταξίδι της ανακύκλωσης του Γκουτιέρες ξεκίνησε το 1997, όταν ο ίδιος άρχισε να δουλεύει ως οδηγός φορτηγού απορριμμάτων για μια εταιρεία διαχείρισης σκουπιδιών της Μπογκοτά. Κατά τη διάρκεια των μεταμεσονύκτιων διαδρομών του, ο 55χρονος συνάντησε, με έκπληξη και στεναχώρια, δεκάδες πεταμένα βιβλία σε κάθε γωνιά της πόλης. Με τη βοήθεια της συζύγου του, και με όπλα την επιμονή και την αλληλεγγύη, ο Γκουτιέρες άρχισε να τα μαζεύει ένα προς ένα, με στόχο να δημιουργήσει μια ανοιχτή, κοινοτική βιβλιοθήκη στο σπίτι του. Δέκα χρόνια αργότερα, το υπόγειο στο οποίο διαμένει έχει πλέον μεταμορφωθεί στο «Ιδρυμα της Δύναμης των Λέξεων» – ένας μικρός λαβύρινθος με χιλιάδες πολύτιμα βιβλία που μάζεψε ο ίδιος από τον δρόμο, και τα οποία μοιράζεται με εκατοντάδες κοινοτικά κέντρα και σχολεία της χώρας.

«Η πιο πολύτιμη κληρονομιά που μπορούμε να αφήσουμε στα παιδιά μας είναι η γνώση και η εκπαίδευση», αναφέρει με πάθος ο Γκουτιέρες προσθέτοντας πως δεκάδες «ανακυκλωμένα» βιβλία έχουν επίσης δοθεί σε πανεπιστήμια σε φτωχές περιοχές της χώρας. Τα λόγια του 55χρονου Κολομβιανού αποκτούν ιδιαίτερη σημασία όταν σκεφθεί κανείς πως, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του υπουργείου Παιδείας της Κολομβίας, μόλις τέσσερις στους δέκα μαθητές της χώρας καταφέρνουν να αποφοιτήσουν από το πανεπιστήμιο. Ο αριθμός αυτός είναι σημαντικά χαμηλότερος σε περιοχές που πλήττονται από τη φτώχεια και τα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, όπως η ταλαιπωρημένη γειτονιά Νουέβα Γκλόρια της Μπογκοτά.

Η ομάδα ιθαγενών

Ο Γκουτιέρες, ωστόσο, δεν περιορίζει το φιλανθρωπικό του έργο στη γειτονιά του ούτε και στην κοινότητα που τον περιτριγυρίζει. Στα τέλη του 2017, το ίδρυμά του έστειλε πέντε κιβώτια βιβλίων σε μια ομάδα ιθαγενών που κατοικούν στη ζούγκλα της νότιας Κολομβίας. Λίγες μέρες αργότερα, ο 55χρονος ανακυκλωτής έλαβε ένα βίντεο από τον ηγέτη της κοινότητας των αυτοχθόνων, ο οποίος ανακοίνωνε με ευγνωμοσύνη πως περιμένει «τον “άρχοντα των βιβλίων” και τα δώρα του με ανοιχτές αγκάλες». Ο Γκουτιέρες έχει, επίσης, παραδώσει δεκάδες λογοτεχνικά έργα σε ομάδες πρώην μαχητών της FARC, της αντάρτικης οργάνωσης που μαστίζει την περιοχή εδώ και 50 χρόνια και που πρόσφατα υπέγραψε ειρηνευτική συμφωνία με την κολομβιανή κυβέρνηση. «Η ανάγνωση, για μένα, συμβολίζει την ειρήνη και την ελπίδα στη χώρα μας. Εάν ένα βιβλίο άλλαξε τη ζωή μου, φανταστείτε τον αντίκτυπο που θα μπορούσε να έχει σε ένα τμήμα του πληθυσμού που έχει πέσει θύμα ένοπλης σύγκρουσης και εγκατάλειψης από το κράτος», δηλώνει ο Γκουτιέρες.

Το όραμα του 55χρονου Κολομβιανού να αξιοποιήσει πεταμένα βιβλία, δίνοντάς τους μια νέα ζωή και αγγίζοντας με αυτόν τον τρόπο χιλιάδες ζωές στη χώρα, δεν φαίνεται να έχει σταματημό. Τον Φεβρουάριο που μας πέρασε, ο Γκουτιέρες αποφάσισε να παραιτηθεί από το κέντρο συλλογής απορριμμάτων όπου εργαζόταν. Πλέον ονειρεύεται να κατασκευάσει μια βιβλιοθήκη-μουσείο στην καρδιά της Μπογκοτά – ένα κτίριο που θα περιλαμβάνει εργαστήριο ανακύκλωσης και μία συλλογή λογοτεχνικών αριστουργημάτων και θα έχει ως στόχο να φέρει τον θαυμαστό κόσμο της ανάγνωσης στις πιο ευάλωτες ομάδες της Κολομβίας.

«Ο κόσμος χρειάζεται περισσότερες πρωτοβουλίες ανακύκλωσης. Σε μια περιοχή που δεν έχει πρόσβαση σε πολλούς πόρους, ένα πεταμένο βιβλίο μπορεί να γίνει ένα τεράστιο σύμβολο ελπίδας με απρόβλεπτες θετικές συνέπειες», δηλώνει ο Γκουτιέρες, προτού καταλήξει με χαμόγελο: «Αν οι άνθρωποι του κόσμου αντιμετώπιζαν ο ένας τον άλλον όπως κάνουν σε πολλά από τα βιβλία που έχω μαζέψει από τον δρόμο, αυτός ο πλανήτης θα κυβερνιόταν μόνο από αγάπη».

Το πρωτότυπο ρεπορτάζ έγινε από τον Χουλιάν Μπανκιέρα της εφημερίδας El Tiempo και δόθηκε στην «Καθημερινή» στο πλαίσιο της συνεργασίας για το Impact Journalism Day.

Το ελληνικό όχημα του μέλλοντος

Τα σκουπίδια κάποιων, θησαυρός για άλλους-1

Η χρήση παραδοσιακών υλικών, η ανακύκλωση θαλάσσιων απορριμμάτων και η ανανεώσιμη ενέργεια καθιστούν τον «Ζέφυρο» μοναδικό.

Σύμφωνα με τον μύθο του ασκού του Αιόλου, ο Ζέφυρος ήταν ο ευνοϊκός άνεμος που καθοδηγούσε τον Οδυσσέα στο ταξίδι της επιστροφής του, προτού οι ναύτες του ανοίξουν από περιέργεια το σακί του θεού των ανέμων και προκαλέσουν μεγάλη θαλασσοταραχή. Σήμερα, η ιστορία αυτή μας θυμίζει να αποφεύγουμε τις απερισκεψίες – ωστόσο για τον Σταύρο Μαυράκη, φοιτητή σχεδιασμού αυτοκινήτων στο Royal College of Art του Λονδίνου, ο Ζέφυρος αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για μια συναρπαστική, καινοτόμο ιδέα. Ο λόγος για το Zephyr, το ηλεκτρικό αυτοκίνητο του μέλλοντος που οραματίστηκε και σχεδίασε ο νεαρός Ελληνας, και το οποίο έχει κινήσει το ενδιαφέρον μέχρι και του Μουσείου Μεταφορών του Λονδίνου, το οποίο σκοπεύει να το φιλοξενήσει μέσα στο 2019.

«Ηθελα να σχεδιάσω ένα προϊόν το οποίο θα συνδύαζε τις τελευταίες τεχνολογίες, την αισθητική και τη βιωσιμότητα – άλλωστε, έχουμε ήδη αργήσει πολύ στις περιβαλλοντολογικές μας ενέργειες», δηλώνει στην «Κ» ο Μαυράκης, προσθέτοντας πως στράφηκε στην αρχαία κυκλαδική και στη σύγχρονη λαϊκή τέχνη ως πηγές έμπνευσης για το όχημά του. Αντλώντας ενέργεια από τα ανεκμετάλλευτα στοιχεία που απολαμβάνει η Ελλάδα, ο «Ζέφυρος» διαθέτει ηλεκτρικά μοτέρ στους τροχούς και λειτουργεί είτε μέσω ασύρματης φόρτισης είτε μέσω της αιολικής ενέργειας χάρη σε μία ανεμογεννήτρια που εκτείνεται από το πίσω μέρος του. Ωστόσο, το εντυπωσιακότερο χαρακτηριστικό του σχεδίου είναι το ίδιο το υλικό του οχήματος: ο «Ζέφυρος» είναι σχεδιασμένος ώστε να κατασκευαστεί εξ ολοκλήρου από απορρίμματα και ανακυκλώσιμα υλικά.

«Υπάρχουν δεκάδες απόβλητα που ρυπαίνουν τις θάλασσές μας – από πεταμένα δίχτυα μέχρι πλαστικά μπουκάλια. Σκέφθηκα πως αυτά τα υλικά θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια μορφή ίνας και, με την κατάλληλη επεξεργασία, να δημιουργήσουν ένα υλικό με ακαμψία», αναφέρει ο Μαυράκης. Ο νεαρός σχεδιαστής αναγνωρίζει ότι είναι φιλόδοξο το πρότζεκτ του, ωστόσο συνεχίζει να οραματίζεται ένα μέλλον στο οποίο θα διασχίζει κανείς τα νησιά της Μεσογείου με οχήματα που εμπνέονται από τον τόπο, αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον και προστατεύουν τον πλανήτη. Μια ματιά στο εντυπωσιακό σχέδιό του αρκεί για να οπλιστεί κανείς με αισιοδοξία.

Η Θεσσαλονίκη μεταμορφώνεται

Τα σκουπίδια κάποιων, θησαυρός για άλλους-2

Ηδη στην παραλία της συμπρωτεύουσας συναντά κανείς παγκάκια φτιαγμένα εξ ολοκλήρου από ανακυκλώσιμα υλικά.

«Θα μπορούσαμε να ζούμε σε πόλεις που παράγουν μηδενικά απόβλητα;» Αυτή η ερώτηση μπορεί να ακούγεται σχεδόν ουτοπική, αποτέλεσε ωστόσο το έναυσμα για την πρωτοβουλία της Coca-Cola να δημιουργήσει ένα οικοσύστημα συνεργατών και να πιλοτάρει το πειραματικό της κοινοτικό σχέδιο Zero Waste Future στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Το μακροπρόθεσμο πρόγραμμα, που ανακοινώθηκε πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο στο πλαίσιο της φετινής ΔΕΘ, στοχεύει στο να μεταμορφώσει τη συμπρωτεύουσα στον πρώτο δήμο της χώρας με προοπτική να γίνει μηδενικών απορριμμάτων, προτού επεκταθεί σε άλλες πόλεις της Ελλάδας και της Ευρώπης και μετατραπεί σε ένα νέο, παγκόσμιο κύμα αστικής διαβίωσης.

Το φιλόδοξο Zero Waste Cities βασίζεται σε ένα τρίγωνο συνεργασίας, στο οποίο εμπλέκονται και συμμετέχουν οι τοπικές αρχές, περιβαλλοντικοί ΜΚΟ αλλά και μια startup εταιρεία από τον χώρο του σχεδιασμού και της έρευνας. Από την ανακοίνωση της πρωτοβουλίας πριν από μερικούς μήνες, ήδη έχουν υλοποιηθεί αρκετές σχετικές δράσεις, αλλά και το δημιουργικό πρόγραμμα «Print Your City», το οποίο μετατρέπει πλαστικά απορρίμματα σε αισθητικά και χρήσιμα αστικά έπιπλα μέσω της τεχνολογίας τρισδιάστατης εκτύπωσης. Στην παραλία της Θεσσαλονίκης τοποθετήθηκαν τον Σεπτέμβριο δέκα πολυχρηστικά έπιπλα πόλης, μεγάλης διάστασης, φτιαγμένα από ανακυκλωμένο πλαστικό, ενώ η εταιρεία μέσα από μια ηλεκτρονική εφαρμογή έχει απευθύνει πρόσκληση στους πολίτες να σχεδιάσουν και να υποδείξουν τα επόμενα αστικά έπιπλα που θα ήθελαν να δουν στις γειτονιές της πόλης τους, με την 1η γειτονιά να παραδίδεται μέσα στον Ιανουάριο του 2019.

Για να πετύχει η συνεργατική πρωτοβουλία Zero Waste Future απαιτείται και μια άμεση αλλαγή κουλτούρας και συμπεριφοράς, έτσι ώστε οι έννοιες της ανακύκλωσης και της κυκλικής οικονομίας να γίνουν κομμάτι της καθημερινότητας των πολιτών. Σε αυτό το πλαίσιο, η εταιρεία πρόσφατα άνοιξε το Zero Waste Lab, ένα διαδραστικό κέντρο ανακύκλωσης όπου, μέσω βιωματικής προσέγγισης, μαθητές αλλά και κάτοικοι της πόλης θα εκπαιδεύονται για τις αξίες της κυκλικής οικονομίας και της σύγχρονης διαχείρισης των αποβλήτων.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή