Την περασμένη Παρασκευή το βράδυ, στην πλατεία Συντάγματος, με κρύο και ψιλή βροχή, η μεγάλη οθόνη που είχε στηθεί μπροστά από τις εισόδους του μετρό πρόβαλε το ντοκιμαντέρ του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Αθήνα, επιστροφή στην Ακρόπολη». Θεατές καθισμένοι στα πεζούλια, κάποιοι όρθιοι με ανοιχτές ομπρέλες. Ο κόσμος δεν είναι πολύς, υπάρχει όμως κίνηση, ροή, εκείνοι που βγαίνουν από το μετρό κατά διαστήματα και κοντοστέκονται για να δουν τι συμβαίνει ή προσπερνούν, χωρίς περιέργεια.
Στην οθόνη, πανοραμικό της πόλης από ψηλά. Αρχαία Αγορά, Θησείο, Μοναστηράκι, Κεραμεικός. Συνεχίζει στην Καισαριανή, στην Αχαρνών, στον Αγ. Παντελεήμονα, πάλι πίσω στο κέντρο, Πανεπιστημίου, Σταδίου, Σύνταγμα, η Βουλή. Η Αθήνα του 1983, ημερομηνία που γυρίστηκε το ντοκιμαντέρ. Ενας τσαρουχικός νέος με φτερά αγγέλου, πάνω σε μια μοτοσικλέτα, είναι ο οδηγός της κινηματογραφικής περιπλάνησης η οποία κάνει στάσεις στην Ιστορία μέσα από αρχαιολογικούς χώρους, πολεοδομικά σχέδια, γκραβούρες και φωτογραφίες, κείμενα των Ταχτσή, Λειβαδίτη, Σεφέρη, Τσαρούχη, Ιακωβίδη, Καιροφύλλα, Χ. Μίλερ. Μουσικά θέματα Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Σαββόπουλου, Κηλαηδόνη.
Γύρω μας και μέσα μας η Αθήνα του 2014. Είναι 24 Ιανουαρίου, συμπληρώνονται δύο χρόνια από τον θάνατο του σκηνοθέτη. Η προβολή εις μνήμην. Ανάμεσα στους θεατές και η οικογένεια του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Στενή και ευρύτερη. Με έναν περίεργο, αλλόκοτο τρόπο είναι σαν να βρίσκεται ανάμεσά μας και να δίνει παραγγέλματα: «Βροχή!..» ή «Χαμηλώστε τον ήχο!..» ή «Σιωπή».
Η φόρτιση είναι δεδομένη. Οπως και η θλίψη, όπως και η τρυφερότητα για τους ανθρώπους που περνούν και χάνονται από την οθόνη και από την πλατεία. Σαν να είναι το ίδιο ανθρώπινο ποτάμι που διασχίζει την Πανεπιστημίου του 1980 και συνεχίζει στο Σύνταγμα του 2014. Ο ίδιος πληθυσμός που από την οθόνη κατευθύνεται στο μετρό και το ανάποδο. Το βλέμμα μας είναι ο συνδετικός κρίκος του πρόσφατου παρελθόντος με το παρόν. Τρεις δεκαετίες σε εξέλιξη, μέσα στα 43 λεπτά που διαρκεί το ντοκιμαντέρ.
«Τι ξέρεις για την Αθήνα;», αναρωτήθηκα, μαζί με τον αφηγητή της ταινίας. Ενα παλίμψηστο από στιγμές, γεγονότα και εικόνες. Ο χρόνος καλύπτει ή αποκαλύπτει, ο κινηματογράφος, η μουσική και η λογοτεχνία ανασυνθέτουν. Τι θα ήταν οι πόλεις χωρίς τους καλλιτέχνες και δημιουργούς; Χωρίς το δικό τους «αρχείο»;
Κι αν οι προβολές συνεχίζονταν; Στο Σύνταγμα ή στην Ομόνοια ή στην Πλάκα ή στον Αγιο Παντελεήμονα, σε δρόμους, πλατείες και γειτονιές, όπου ο φακός έχει περάσει και καταγράψει ιστορίες ζωής, μικρές ή μεγάλες, ανεπίσημες ή επίσημες, δηλαδή ιστορίες της πόλης; Αν σε τακτά χρονικά διαστήματα δίναμε ραντεβού με τον 20ό αιώνα; Από τότε που για πρώτη φορά η Αθήνα πρωταγωνιστεί, στις «Περιπέτειες του Βιλάρ» (1924), μέχρι σήμερα, δεκάδες ταινίες και ντοκουμέντα προσφέρουν όψεις πολύτιμες και χρήσιμες, ειδικά σε καιρούς που η μνήμη εξασθενεί γιατί τα πάθη (επί)χρωματίζουν και κατασκευάζουν δικές τους αλήθειες.
Η περασμένη Παρασκευή θα μπορούσε να είναι μόνον η αρχή. Για να κυκλοφορήσουν εικόνες της πόλης σαν μια ανατύπωση σε πολλαπλά. Καθόλου νοσταλγικά ή μελαγχολικά. Ενημερωτικά, πληροφοριακά, ψυχαγωγικά, ανακουφιστικά. Να ξεκινήσει ο αντίλαλος ή αντίλογος πάνω στη φωνή του αφηγητή: «Ο Περικλής το 431 π.Χ., μιλώντας στους Αθηναίους έλεγε: “Να θαυμάζετε καθημερινά την πραγματικότητα που σας περιβάλλει. Αυτήν την πόλη, σε όλο της το μεγαλείο, αγαπήστε την σαν εραστές. Σημάδια της δύναμής της δε λείπουν (…)”»