Εντός πέντε ετών αναμένεται να είναι ορατά τα αποτελέσματα από τις μεταρρυθμίσεις που έχει προτείνει ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για την άρση των στρεβλώσεων σε τέσσερις κλάδους: λιανεμπόριο, τρόφιμα, τουρισμό και δομικά υλικά. Πολύ νωρίτερα, πάντως, δεν αποκλείεται, όπως έχει δείξει το παρελθόν, οι καταναλωτές να δουν άμεσα μείωση των τιμών σε ορισμένα προϊόντα. Στην εκτίμηση αυτή προβαίνει, μιλώντας σήμερα στην «Κ», η Ania Thiemann, επικεφαλής του προγράμματος για την αξιολόγηση του ανταγωνισμού στην Ελλάδα και υπεύθυνη παγκοσμίων σχέσεων στο Τμήμα Ανταγωνισμού του ΟΟΣΑ. Η ίδια απορρίπτει τον ισχυρισμό ότι οι προτάσεις του ΟΟΣΑ θα επιφέρουν μεγαλύτερη συγκέντρωση στις αγορές, επισημαίνοντας, ωστόσο, ότι σε μια ανταγωνιστική αγορά θα υπάρχουν πάντα νικητές και ηττημένοι.
– Οι επαγγελματικές οργανώσεις και οι πολιτικοί που αντιδρούν στις αλλαγές που προτείνει ο ΟΟΣΑ υποστηρίζουν ότι η άρση των περιορισμών θα έχει τελικά μεγαλύτερο κόστος για την ελληνική οικονομία, λόγω της ανεργίας που μπορεί να προκαλέσει (για παράδειγμα στις τάξεις των φαρμακοποιών) απ’ όσο τελικώς θα είναι το όφελος για τον καταναλωτή. Ο ΟΟΣΑ, άλλωστε, στην έκθεσή του επισημαίνει τις αρνητικές επιπτώσεις που θα έχουν οι αλλαγές στο γάλα στις μικρές φάρμες. Τι απαντάτε;
– Η δουλειά του ΟΟΣΑ στην Ελλάδα ήταν να εντοπίσει τα πεδία όπου η νομοθεσία δεν ήταν η ιδανική για τον καταναλωτή αλλά και για τους προμηθευτές σε ορισμένους τομείς. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των μη υποχρεωτικώς συνταγογραφούμενων φαρμάκων (ΜΥΣΥΦΑ). Το γεγονός ότι η διάθεσή τους περιορίζεται στα φαρμακεία, τα οποία λειτουργούν τις ώρες που οι φαρμακοποιοί θέλουν, ξεκάθαρα περιορίζει τη δυνατότητα διάθεσης των σκευασμάτων αυτών στους Ελληνες καταναλωτές. Την ίδια ώρα οι φαρμακοποιοί και τα φαρμακεία έχουν να παίξουν ζωτικής σημασίας ρόλο σε ό,τι αφορά τη διάθεση των συνταγογραφούμενων φαρμάκων, στο να συμβουλεύουν και να παρέχουν υπηρεσίες στις τοπικές κοινωνίες, όπως για παράδειγμα να μετρούν την πίεση των ηλικιωμένων ή να αξιολογούν την κατάστασή τους πριν αυτοί επισκεφθούν γιατρό. Ως πάροχοι υπηρεσιών θα υπάρχει μεγάλη ζήτηση για τα μικρά τοπικά φαρμακεία και αυτά είναι σχεδόν απίθανο να κλείσουν επειδή απλώς κάποιος θα μπορεί να αγοράσει παρακεταμόλη από το σούπερ μάρκετ!
Στην περίπτωση του γάλακτος από την άλλη, η ύπαρξη των περιορισμών στην Ελλάδα έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά που μεγαλώνουν σε απομονωμένες περιοχές να μην έχουν πιει ποτέ φρέσκο γάλα. Αυτό δεν είναι φυσιολογικό. Επιπλέον, έχει οδηγήσει στο να κυριαρχείται η αγορά από λιγοστά γνωστά σήματα. Σε ό,τι αφορά τώρα τις μικρές φάρμες θα σας πω το εξής: όσο η αγορά γίνεται πιο ανταγωνιστική και απαιτείται περισσότερος όγκος, οι μικρότεροι παραγωγοί είτε θα συνεταιρισθούν είτε κάποιες φάρμες τους θα εξαγορασθούν από ανταγωνιστές, ως αποτέλεσμα του φυσιολογικού εξορθολογισμού. Πάντως, η συνολική ζήτηση σε γάλα αναμένεται να αυξηθεί, κάτι που θα ωφελήσει συνολικά τον κλάδο.
Σε μια ανταγωνιστική αγορά υπάρχουν πάντα νικητές και ηττημένοι. Αυτό είναι φυσιολογικό και θετικό. Μόνο εάν αφήσεις τις αναποτελεσματικές εταιρείες να αποτύχουν, θα αυξηθεί η αποτελεσματικότητα. Η Ελλάδα χρειάζεται η βιομηχανία να γίνει αποτελεσματική και ανταγωνιστική. Οι παραγωγικές επιχειρήσεις αναπτύσσονται ταχύτερα και προσλαμβάνουν περισσότερο κόσμο. Αυτό είναι που χρειάζεται η Ελλάδα τώρα.
– Οι υποθέσεις που διερευνά η ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού και η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τον εντοπισμό καρτέλ συχνά αφορούν μεγάλες εταιρείες. Την ίδια ώρα, η εφαρμογή των συστάσεων του ΟΟΣΑ εκτιμάται ότι μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στην αγορά, για παράδειγμα στο λιανεμπόριο. Δεν υπάρχει μια αντίφαση εδώ; Και εάν όχι, ποιο είναι το σωστό μείγμα πολιτικής;
– Μένω έκπληκτη που υπάρχει η εκτίμηση ότι οι συστάσεις του ΟΟΣΑ θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη συγκέντρωση. Αντιθέτως, ο στόχος της άρσης των εμποδίων στον ανταγωνισμό είναι να εισέλθουν περισσότεροι στις αγορές. Ακριβώς στην ίδια γραμμή είμαστε και με την Ε.Ε.
Η ποιότητα
– Ο ΟΟΣΑ προτείνει αλλαγές σε κάποια προϊόντα ιδιαίτερης σημασίας για την Ελλάδα, όπως για παράδειγμα τη δυνατότητα ανάμειξης του ελαιολάδου με άλλα φυτικά έλαια και τη σήμανση ως «γιαούρτι» ακόμη και των επιδορπίων γιαουρτιού. Δεν πιστεύετε ότι η εφαρμογή αυτών των προτάσεων μπορεί να είναι επιβλαβής για την ποιότητα και την ανταγωνιστικότητα αυτών των προϊόντων, ειδικά τώρα που η Ελλάδα προσπαθεί να ενισχύσει τις εξαγωγές της;
– Με τους σημερινούς αυστηρούς περιορισμούς, οι Ελληνες ελαιοπαραγωγοί βρίσκονται στην πραγματικότητα σε πιο μειονεκτική θέση από τους Ιταλούς και τους Ισπανούς στους οποίους επιτρέπεται να πωλούν μείγματα ελαίων στην ελληνική αγορά, ενώ στους Ελληνες απαγορεύεται. Εάν οι Ελληνες παραγωγοί αποκτήσουν περισσότερες επιλογές και την ίδια ώρα αναγράφουν με σαφήνεια στις συσκευασίες τι είναι το προϊόν τους και πού παρήχθη, μπορούν να καλλιεργήσουν σε Ελληνες και ξένους καταναλωτές κουλτούρα σήματος, κυρίως μέσω της αριστείας, της ποικιλίας και της επιλογής. Φυσικά, θα πρέπει να υπάρχουν προϋποθέσεις, αλλά ο ΟΟΣΑ δεν προτείνει την απάλειψη κανόνων που θα υποβαθμίσουν την ποιότητα των προϊόντων. Να σας δώσω κι ένα άλλο παράδειγμα. Στη Γαλλία, ο καταναλωτής μπορεί να αγοράσει αμέτρητα είδη γιαουρτιού – πλήρες, με λιγότερα λιπαρά, με 0% λιπαρά, με φρούτα, με ζάχαρη κ.ο.κ. Ολα ονομάζονται γιαούρτι, διότι η βασική μέθοδος παραγωγής τους είναι πάνω κάτω η ίδια. Ωστόσο, έχουν σαφείς επισημάνσεις, έτσι ώστε ο καταναλωτής να γνωρίζει ακριβώς τι αγοράζει: εάν περιέχει ή όχι συντηρητικά, ζελατίνη κ.λπ. Κανένας όμως δεν υποστηρίζει ότι εδώ απουσιάζει η ποιότητα.
Το παράδειγμα της Αυστραλίας
– Η Αυστραλία αναφέρεται συχνά ως ένα από τα καλύτερα παραδείγματα εφαρμογής της Εργαλειοθήκης Ανταγωνισμού του ΟΟΣΑ. Πόσα χρόνια απαιτήθηκαν έτσι ώστε η αυστραλιανή οικονομία να έχει θετικές επιπτώσεις; Πόσος χρόνος θα απαιτηθεί στην περίπτωση της Ελλάδας, όπου μάλιστα η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι θα εφαρμόσει το 80% των προτάσεων του ΟΟΣΑ;
– Στην Αυστραλία χρειάστηκαν πολλά χρόνια διότι έγινε αναθεώρηση όλων των κλάδων της οικονομίας. Δεν είναι έργο ίδιας κλίμακας με της Ελλάδας. Τα οφέλη, πάντως, θα φανούν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Στις περιπτώσεις που τα εμπόδια έχουν οδηγήσει σε ανατιμήσεις, οι τιμές θα υποχωρήσουν γρήγορα σε πιο ισορροπημένα επίπεδα. Οταν για παράδειγμα στην Ελλάδα επετράπη σε φούρνους και άλλα σημεία πώλησης να πωλούν καφέ για να τον πάρει ο καταναλωτής έξω (take out), η τιμή του καφέ υποχώρησε κατά 50%.
Το ποιο θα είναι το όφελος για το 80% των προτάσεων δεν μπορούμε να το εκτιμήσουμε, ειδικά καθώς ακόμη δεν γνωρίζουμε ποιες θα επιλεγούν. Εμείς εξετάσαμε τέσσερις κλάδους, που αντιστοιχούν περίπου στο 21% του ΑΕΠ και στο 26% της απασχόλησης. Αυτό σημαίνει ότι μένουν εκτός πολλοί κλάδοι, των οποίων η μεταρρύθμιση θα ήταν επίσης ευεργετική. Το μέγεθος των επιπτώσεων σε κάθε περίπτωση εξαρτάται από τον όγκο των μεταρρυθμίσεων, ενώ ο χρόνος είναι συνάρτηση της ταχύτητας και της ακρίβειας με την οποία θα εφαρμοσθούν τα μέτρα. Εάν πάντως όλες οι προτάσεις εφαρμοσθούν, τότε τα αποτελέσματα θα φανούν μέσα σε πέντε χρόνια. Δεν θα είναι, βεβαίως, τόσο θεαματικά όσο στην Αυστραλία, καθώς αφορούν μόνο τέσσερις κλάδους, αλλά αναμένεται σημαντική και μετρήσιμη βελτίωση στον τζίρο, στην ανάπτυξη και στην αποδοτικότητα αυτών των κλάδων.
– Υπάρχουν χώρες που, αν και υλοποίησαν την Εργαλειοθήκη Ανταγωνισμού, τελικά δεν την εφάρμοσαν ποτέ;
– Εξ όσων γνωρίζω, όχι. Εάν αναζητάς ένα εμπόδιο στον ανταγωνισμό και βρίσκεις ένα και βλέπεις ότι προκαλεί ζημιά στην οικονομία, ή στην αγορά ή στους καταναλωτές, είναι αφύσικο να μην το άρεις, δεν νομίζετε;