Ακολουθώντας ένα μέρος από τον μεγάλο περίπατο στα αθηναϊκά βιβλιοπωλεία, που οργάνωσαν πριν από λίγες ημέρες οι atenistas, σχημάτισα στο μυαλό μου τον βιβλιοφιλικό χάρτη της πόλης. Βοήθησε ο καλός καιρός, ήταν λαμπρή η Αθήνα, έβλεπα τον κόσμο να γεμίζει τα βιβλιοπωλεία, για λίγο θέλησα να κρατήσω αυτήν την εικόνα σαν παντοτινή.
Ο «Ικαρος» της οδού Βουλής, απ’ όπου ξεκινήσαμε, διατηρεί όλη αυτή την παλαιοαθηναϊκή, πνευματική και αστική ατμόσφαιρα, που τόσο λείπει, αφού ξεθεμελιώθηκε στο σύνολό της η παλιά μορφή της πόλης και σκόρπισαν οι άνθρωποι. Η Αθήνα οργανώνει σταδιακά και πάλι τη νέα της εικόνα, πήρα θάρρος από τα νέα βιβλιοπωλεία, που θα αποτελούν τις αναμνήσεις όσων νέων τα κατακλύζουν σήμερα. Η ιστορία των βιβλιοπωλείων είναι η παράλληλη ανάγνωση κάθε πόλης και η Αθήνα από παλιά είχε πολλά βιβλιοπωλεία συνδεδεμένα με σπουδαίες προσωπικότητες που δημιούργησαν την πνευματική ταυτότητα της πρωτεύουσας. Ονομαστά τα βιβλιοπωλεία του Ελευθερουδάκη, του Κολλάρου, του Σιδέρη, του Δημητράκου, του Σαλίβερου, του Βασιλείου. Και ενώ πολλές επιχειρήσεις συνεχίζουν, οι αρχικές διευθύνσεις έχουν εξαλειφθεί. Ο «Ικαρος», που είναι και διατηρητέος χώρος, βρίσκεται στην οδό Βουλής από το 1943 και είναι το μοναδικό από τα παλιά γνωστά βιβλιοπωλεία στην ίδια θέση από την ίδρυσή του. Αν σκεφτεί κανείς όμως ότι μιλάμε για μια πρωτεύουσα, θα δει με θλίψη ότι ούτε ένα παλιό βιβλιοπωλείο (όπως και ζαχαροπλαστείο, καφενείο ή εστιατόριο) δεν έχει μείνει στην ίδια θέση από την περίοδο εξαστισμού της Αθήνας, 1880-1920.
Πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο του αθηναιοδίφη Κώστα Χατζιώτη με θέμα την ιστορία του εκδοτικού οίκου Βασιλείου («Εκδοτικός οίκος – Βιβλιοπωλείο Γεωργίου Βασιλείου, 100 χρόνια από την ίδρυσή του», εκδ. Παρισιάνου, 2013). Αυτή η γοητευτική αφήγηση για έναν ιστορικό οίκο, μέσα από τα σπλάχνα της Αθήνας, μου έφερε στον νου τον κενό χάρτη των παλιών διευθύνσεων στο κέντρο της Αθήνας. Ο παλιός «Ελευθερουδάκης», στο νεοκλασικό μέγαρο Σταδίου και Καραγεώργη της Σερβίας που κατεδαφίστηκε το 1962, η παλιά «Εστία» στη Στοά Νικολούδη στη Σταδίου, απ’ όπου έφυγε το 1978, η «Ατλαντίς» στην Κοραή 8, ο «Προμηθέας» και η «Βιβλιοχαρτεμπορική» στη Σταδίου και τόσα άλλα, μικρά ή μεγάλα, που συνέθεταν τον βιβλιοφιλικό χάρτη και γέμιζαν τον αέρα της πόλης με αστικό πολιτισμό. Ο «Βασιλείου», που τόσο ωραία μας τον θυμίζει ο Κώστας Χατζιώτης, ήταν στην οδό Σταδίου 40 από το 1913 έως το 1969, όταν κατεδαφίστηκε το διώροφο νεοκλασικό σπίτι και ακολούθησε η μεταστέγαση στην οδό Ιπποκράτους.
Ηταν το δημιούργημα της σπουδαίας προσωπικότητας του Γεωργίου Βασιλείου (Κηφισιά 1888-1932), ενός εμπνευσμένου ανθρώπου που έστησε μια επιτυχημένη επιχείρηση με πολλές εκδοτικές σειρές. Ο πρόωρος θάνατός του έφερε στο προσκήνιο τη γυναίκα του Μαργαρίτα και αργότερα τον γιο του Ιωάννη (1928-1994), που κράτησε την επιχείρηση με επιτυχία. Αυτή η διαδρομή, και αυτό το βιβλίο με πλήρη καταγραφή της εποχής, μας φέρνει μπροστά στη σύνθετη ιστορία της πόλης, που δεν είναι μόνο το φευγαλέο «τώρα», αλλά και όλα όσα συνέβαλαν ώστε να προκαλούνται πλήθος συνειρμοί σε χιλιάδες Αθηναίους.