Η Ευρώπη ξεφουρνίζει μία ακόμα «ευχάριστη έκπληξη». Ολα δείχνουν πως ο Πορτογάλος πρωθυπουργός θα έχει ανακοινώσει, μέχρι το Eurogroup, την έξοδο της χώρας του από το πρόγραμμα στήριξης και το μνημόνιο χρηματοδότησης. Σαν την Ιρλανδία, θα αποπειραθεί μια «καθαρή έξοδο», χωρίς δηλαδή μια επιπλέον δεσμευτική δανειακή σύμβαση ασφαλείας (για την περίπτωση που οι συνθήκες επιδεινωθούν και τα δανεικά από τις αγορές ξανα-ακριβύνουν). Τη νέα αυτοπεποίθηση της πορτογαλικής κυβέρνησης (η οποία το φθινόπωρο όδευε ολοταχώς για δεύτερο πακέτο στήριξης) την ενίσχυσαν οι πρόσφατες δημοπρασίες ομολόγων. Επεισαν την κυβέρνηση ότι έχει αποκαταστήσει τη χρηματοδότησή της από τις αγορές και μάλιστα με πολύ ελκυστικά επιτόκια.
Το οφείλει σε μεγάλο βαθμό στην ΕΚΤ, η οποία έχει ενορχηστρώσει την υποχώρηση του κόστους δανεισμού για όλη την περιφέρεια. Η βελτίωση δεν οφείλεται τόσο σε εσωτερικές θετικές εξελίξεις στις μεμονωμένες χώρες, αλλά στην επιδείνωση των προοπτικών στις αναδυόμενες οικονομίες, που κάνει την ευρωπεριφέρεια να μοιάζει συγκριτικά «σίγουρο στοίχημα». Οι ευρωπαϊκές νομισματικές αρχές έχουν φτιάξει μια φάμπρικα εισροής «φθηνών» κεφαλαίων στην Ευρωζώνη, που βοηθά όλους. Από μια άποψη, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα μοιάζει να έχει το χαμηλότερο ρίσκο των τελευταίων χρόνων: τα διεθνή κεφάλαια ψηφίζουν Ευρώπη.
Η καθαρή έξοδος όμως των χωρών από το Μνημόνιο επαναφέρει το ρίσκο σε αυτή την αρχιτεκτονική από την πίσω πόρτα. Ιρλανδία και Πορτογαλία, σαν παιδιά που μαθαίνουν κολύμπι, αποπειρώνται να αφήσουν την ασφάλεια της άκρης της πισίνας – και δεν θέλουν ούτε μπρατσάκια «για σιγουριά». Ομως είναι πρόσφατη στη μνήμη η αλλαγή των διαθέσεων του κεφαλαίου όταν αξιολογεί χώρες. Η εμπιστοσύνη των επενδυτών σε μια χώρα μπορεί να εξαφανιστεί όσο απότομα χάνει την αυτοπεποίθησή του ένα παιδί στο πρώτο του δειλό κολύμπι χωρίς σωσίβιο. Η απουσία «πιστωτικής γραμμής ασφάλειας» σημαίνει πως η Πορτογαλία δεν θα έχει την εγγύηση της ΕΚΤ, δεν θα προστατεύεται από το «πυροσβεστικό» της πρόγραμμα ΟΜΤ (που δεν έχει ξεκινήσει ακόμη). Η Φρανκφούρτη δεν θα σπεύσει να αγοράσει πορτογαλικά ομόλογα για να στηρίξει την τιμή τους, η Λισσαβώνα θα είναι μόνη υπεύθυνη απέναντι στις αγορές.
Η Ιρλανδία και η Πορτογαλία ισχυρίζονται πως δεν έχουν ανάγκη «έναν ενήλικο» να τους συγκρατήσει στη περίπτωση που πανικοβληθούν και αρχίσουν να καταπίνουν νερό. Η επιστροφή του κόστους δανεισμού σε προ κρίσης επίπεδα αποτελεί επιχείρημα για τις δύο κυβερνήσεις ότι οι οικονομίες τους μπορούν να επιστρέψουν στους παλιούς τρόπους χωρίς πιστωτική γραμμή ασφαλείας. Αυτό δεν προκαλεί αρνητικά αντανακλαστικά στις αγορές – δεν είχαν μεγάλες ενστάσεις για το πώς λειτουργούσαν εκεί τα πράγματα πριν. Εδώ εντοπίζεται μία διαφορά με την Ελλάδα. Αυτές οι χώρες δεν υπέστησαν τα αποκαλυπτήρια αναξιοπιστίας που υπέστη η Ελλάδα, η πολιτική διοίκηση δεν ξεγυμνώθηκε τόσο ανεπίγνωστα όπως εδώ. Η ανυποληψία της Ελλάδας έδωσε διαπιστευτήρια αξιοπιστίας σε όλους τους άλλους. Σε Ιρλανδία και Πορτογαλία η επιστροφή στο πριν «επιτρέπεται». Το ελληνικό κράτος δεν μπορεί να γυρίσει το ίδιο εύκολα στους παλιούς τρόπους.
Η Ελλάδα μπήκε πρώτη και θα βγει τελευταία από το Μνημόνιο – και από ό,τι φαίνεται με κάποιο precautionary line, ως εξασφάλιση. Η διοίκησή της –η πέτρα του σκανδάλου της ελληνικής αξιοπιστίας– δεν άλλαξε: προσπαθεί να πείσει πως συνετίστηκε. Για αρκετούς εταίρους η επιστροφή στα παλιά είναι σαν να δίνεις ναρκωτικά σε τοξικομανή και να περιμένεις ότι δεν θα τα καταναλώσει. Αφού το πολιτικό οικοσύστημα της χώρας παραμένει, οι δανειστές δεν μπορούν να είναι βέβαιοι ότι δεν θα διορίσει, δεν θα «αποκαταστήσει αδικία», δεν θα λαδώσει ή θα λαθωδεί. Ετσι το λουρί είναι πιο πιθανό να παραμείνει, η ελληνική έξοδος δεν θα είναι και τόσο «καθαρή».
