Μια κρίση χρέους αφήνει επιχειρηματικά θύματα: οι πιο αδύναμοι κρίκοι της αγοράς ασφυκτιούν και εξαφανίζονται. Οσοι επιβιώσουν απευθύνονται σε μια συνολικά συρρικνωμένη πελατεία, μπορούν όμως να ελπίζουν σε μεγαλύτερο μερίδιο. Ομως δεν μένουν ανεπηρέαστοι ούτε αυτοί: η επόμενη μέρα απαιτεί και από τους επιβιώσαντες προσαρμογή στα νέα δεδομένα του ανταγωνισμού και του δανεισμού, κόψιμο δεσμών με το βεβαρημένο παρελθόν. Η διαδικασία τις περισσότερες φορές περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από απλή αντικατάσταση στελεχών: μια κρίση είναι καταλύτης επιχειρηματικών γάμων και συνενώσεων για ορισμένους πολύ ισχυρούς λόγους.
Οι επιχειρηματικοί «γάμοι από ανάγκη» έχουν μια θεραπευτική ιδιότητα: η νέα οντότητα δεν κουβαλάει όλα τα βάρη της παλιάς. Κάποια χρέη διαγράφονται. Τα δάνεια που λαμβάνει δεν κουβαλούν το στίγμα των «μη εξυπηρετούμενων» στους τραπεζικούς ισολογισμούς. Μια συνένωση πιεσμένων επιχειρήσεων αποτελεί μια νέα αρχή. Μπορεί να δώσει διέξοδο σε επιχειρηματίες που τους λείπουν συμπληρωματικοί πόροι – και που χωρίς τη συνεργασία θα ήταν καταδικασμένοι. Αν η συνένωση είναι λειτουργική και δεν την τορπιλίσουν εσωτερικές έριδες, μπορεί να μετατρέψει δύο αρνητικά πρόσημα σε ένα θετικό.
Αλλά στην Ελλάδα του «μοναχός σου χόρευε και όσο θέλεις πήδα» (ή, έστω, όσο σου επιτρέπουν «οι άκρες σου») ένας γάμος με το στανιό ισοδυναμεί για τον επιχειρηματία τις περισσότερες φορές με χαρακίρι αξιοπρέπειας. Δεκαετίες ποιοτικών μελετών έχουν στοιχειοθετήσει το έλλειμμα των Ελλήνων στη συνεργασία. Αλλά η κουλτούρα «καλύτερα να πέσω ηρωικά παρά να ρίξω τα μούτρα μου και να γίνω “υπάλληλος” του μέχρι χθες ανταγωνιστή μου» καταστρέφει ακόμη μεγαλύτερο μέρος του παραγωγικού ιστού. Στερεί από την ελληνική παραγωγή τη δυνατότητα να προσαρμοστεί και να ανακάμψει μόνη της. Χρειάζονται επιβεβλημένες λύσεις: αν η ελληνική επιχειρηματική κοινότητα δεν ξανασχεδιάσει το οικοσύστημά της, θα το κάνει το κεφάλαιο που εισρέει στη χώρα (για λόγους που την υπερβαίνουν). Θα το κάνουν οι τράπεζες για να εξυγιάνουν τους ισολογισμούς της. Βέβαια, στην Ελλάδα των μεταβαλλόμενων κριτηρίων, ένας επιχειρηματίας που υποχρεώνεται σε υπαγωγή μπορεί να βρει συμμάχους ακόμα και σ’ αυτούς που μέχρι χθες τον κατηγορούσαν για υπερδανεισμό και κακοδιαχείριση – οι αντιστάσεις είναι τεράστιες. Αλλά το κίνητρο για ξεκαθάρισμα είναι πιο ισχυρό. Ο δανεισμός από αδράνεια δεν μπορεί να συνεχιστεί.Οι ελληνικές τράπεζες ακολούθησαν μέχρι στιγμής μια παθητική πολιτική αναχρηματοδότησης, που θα εξασφάλιζε λιγότερες αναταράξεις σε μια οικονομία υπό χρεοκοπία.
Πέντε χρόνια κρίσης δεν ξεχώρισαν απολύτως την ήρα απ’ το στάρι. Τα «κακά δάνεια» των τραπεζών δεν έχουν υποχωρήσει, κάθε άλλο. Εξακολουθούν να συντηρούνται με δάνεια σε επιχειρήσεις που δεν έχουν ελπίδα να εξοφλήσουν. Υπάρχει μια ερμηνεία. Καθώς οι ελληνικές τράπεζες βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα, προτεραιότητα ήταν η συγκέντρωση στον ίδιο τον κλάδο τους. Μετά την ανακεφαλαιοποίησή του και την πλήρη χαρτογράφηση των χαρτοφυλακίων, η στιγμή επανεκκίνησης του δανεισμού πλησιάζει. Με μια λεπτομέρεια. Τα κριτήριά του θα έχουν αλλάξει. Ο διοικητής της ΤτΕ είπε πως έχει ζητήσει από τις τράπεζες να επιβάλλουν επιχειρηματικές συνενώσεις, με κριτήριο τη βιωσιμότητα. Την επόμενη μέρα θα παίρνουν δάνεια μόνο οι υγιείς, είπε στους F.T. Οι δηλώσεις άγγιξαν μια ευαίσθητη χορδή. Στο κάτω κάτω, μια επιχειρηματική συνένωση είναι απόφαση των επιχειρηματιών. Αυτοί πρέπει να αξιολογήσουν τις προοπτικές και να καταλήξουν στην καλύτερη. Η λογική τού να έρθει μια τράπεζα με τη διαπραγματευτική ισχύ που έχει πάνω στους επιχειρηματίες, για να πει «εσύ με αυτόν, εσύ με εκείνον, εσύ ξέχνα το» δεν ακούγεται καλά. Αλλά άμα δεν το κάνουν οι ίδιοι οι επιχειρηματίες; Το κεφάλαιο αντιπαθεί την αδράνεια.
Ξένοι μάνατζερ είχαν ήδη εντοπίσει από το 2013 υποσχόμενους τομείς της ελληνικής οικονομίας, που όμως είχαν τεράστια προβλήματα χρέους. Η αναδιάρθρωση αυτών των τομέων με διαγραφές, συνενώσεις και νέο δανεισμό είναι σε εξέλιξη και υπόσχεται κέρδη. Εχει και κινδύνους: το κίνητρο των ξένων επενδυτών είναι ο επαναπατρισμός των κερδών τους. Θα ήταν καλό να έχουν εντοπίσει Ελληνες τις αναπτυξιακές προοπτικές των συνενώσεων και να τις προωθήσουν μόνοι τους (με στόχο να πετύχουν, όχι να αποτύχουν για να επιβεβαιώσουν ότι είχαν δίκιο). Τώρα, έχουν επιπλέον κίνητρο: είναι το «κλειδί» για τη μελλοντική τους ρευστότητα.
