Σαν σήμερα, πριν από 25 χρόνια, ύστερα από τις παγωμένες και «παγιωμένες» δεκαετίες του Ψυχρού Πολέμου, ο κόσμος άρχισε να αλλάζει με μεγάλη ταχύτητα. Θυμάμαι το λιτό τηλεγράφημα του Associated Press: «Η Ανατολική Γερμανία άρχισε να γκρεμίζει το Τείχος του Βερολίνου». Δεν χρειαζόταν περισσότερο για να καταλάβουμε ότι όλα θα άλλαζαν. Σήμερα, ο κόσμος είναι τόσο ρευστός που δεν γνωρίζουμε πού πάμε. Ούτε η μία υπερδύναμη, ούτε υπερεθνικές οντότητες όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση, ούτε διεθνείς οργανισμοί βρίσκονται σε θέση να επηρεάσουν την πορεία της ανθρωπότητας, όπως συνέβαινε για τόσα χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ενωση ήλεγχαν σχεδόν όλο τον πλανήτη.
Το ερχόμενο Σαββατοκύριακο θα συναντηθούν στο Μπρισμπέιν της Αυστραλίας οι ηγέτες των οικονομικά ισχυρότερων χωρών και οι επικεφαλής της Ε.Ε. Στη φιλόδοξη ημερήσια διάταξη της ομάδας G20 είναι θέματα όπως η αναμόρφωση διεθνών οργανισμών, το εμπόριο, η φορολογία, δημοσιονομικοί κανόνες και στρατηγικές ανάπτυξης. Κρίσιμα πολιτικά και οικονομικά θέματα, δηλαδή. Ολοι κατανοούν ότι υπάρχει πρόβλημα διεθνούς ηγεσίας και ότι πρέπει να συμφωνηθούν νέες, αποτελεσματικές δομές για να προχωρήσουμε. Ο παγκόσμιος πλούτος αυξήθηκε εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια και πολλοί λαοί χάρηκαν την ανεξαρτησία τους, αλλά η ισορροπία (του τρόμου, για να μην ξεχνιόμαστε) του Ψυχρού Πολέμου δεν έχει αντικατασταθεί από κάτι εξίσου αποτελεσματικό. Αντιθέτως, η παγκοσμιοποιημένη οικονομία, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη και τη δράση «ακυβέρνητων» κινημάτων (όπως των ακραίων Ισλαμιστών), καταργεί σύνορα, εθνικά συμφέροντα καθώς και συμφωνίες και δομές.
Από το 1989 υπήρξαν κι άλλες σημαντικές ημερομηνίες και γεγονότα. Η πτώση του Τείχους οδήγησε στην αποσύνθεση της Σοβιετικής Ενωσης και στην ένταξη πολλών πρώην χωρών-δορυφόρων της Ρωσίας στην Ε.Ε. (το 2004). Το 1990 ενώθηκε η Γερμανία, ενώ τον επόμενο χρόνο άρχισε η αιματηρή διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Στην Ελλάδα, το 1989 είχαμε την πρώτη συμμετοχή αριστερών κομμάτων σε κυβέρνηση συνεργασίας, 40 χρόνια μετά την ήττα της Αριστεράς στον εμφύλιο πόλεμο. Τον Σεπτέμβριο του 2001 η επίθεση ισλαμιστών σε Νέα Υόρκη και Ουάσιγκτον ανέτρεψαν πολλά στην καθημερινότητα λαών σε όλο τον πλανήτη, από τα αυξημένα μέτρα ασφαλείας σε δημόσιους χώρους και μέσα μεταφοράς έως τους πολέμους που συνεχίζονται και σήμερα.
Το 2008, η οικονομική κρίση που ξέσπασε στις ΗΠΑ κλόνισε πολλές χώρες, αναγκάζοντας πρώτη την Ελλάδα να ζητήσει τη στήριξη εταίρων και διεθνών οργανισμών. Η κρίση έπληξε όχι μόνο χώρες και λαούς αλλά και τις σχέσεις μεταξύ τους. Στο Μπρισμπέιν θα βρίσκονται οι ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Βρετανίας, οι οποίοι θα πρέπει να διαπραγματευθούν κρίσιμα ζητήματα με τους ομολόγους τους από τις ΗΠΑ, την Κίνα, τη Ρωσία και άλλες ισχυρές χώρες. Κι όμως, οι σχέσεις μεταξύ της Γερμανίας και της Γαλλίας είναι τεταμένες – όπως και μεταξύ Γερμανίας και Ιταλίας, που αυτό τον καιρό βρίσκεται στο τιμόνι της Ε.Ε. Η Βρετανία, πάλι, φαίνεται να υπνοβατεί προς την έξοδο από την Ε.Ε. Οταν οι ηγέτες των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών οικονομιών δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους, πώς θα υπερασπιστούν τα συμφέροντα των 500 εκατ. πολιτών της Ε.Ε.;
Οι διαφωνίες μεταξύ των Ευρωπαίων επικεντρώνονται στην επιμονή των Γερμανών στην αυστηρή τήρηση των δημοσιονομικών κανόνων της Ε.Ε., παρότι οι χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα έχουν ανάγκη να στηρίξουν την ανάπτυξη και όχι να εφαρμόσουν μέτρα λιτότητας. Η βαθύτερη αιτία τριβών, όμως, είναι ότι η Γερμανία δεν έχει αναλάβει ακόμη τον ηγετικό ρόλο και τις ευθύνες που απορρέουν από την οικονομική ισχύ της, ενώ η αποδυναμωμένη Γαλλία δεν έχει αποδεχθεί ακόμη τον δικό της ασθενέστερο ρόλο. Ετσι, αναγκαίες αποφάσεις, μέτρα και θεσμοί καθυστερούν όσο οι ηγέτες της Ευρώπης δεν ομονοούν. Αλλά και ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα βρίσκεται σε δύσκολη θέση εντός της χώρας του, με τους πολιτικούς του αντιπάλους να ελέγχουν το Κογκρέσο μετά τις «ενδιάμεσες» εκλογές της περασμένης εβδομάδας, παρά την οικονομική ανάκαμψη των ΗΠΑ.
Οι ηγέτες των μεγαλύτερων δυτικών οικονομιών είναι αποδυναμωμένοι, διχασμένοι και αποπροσανατολισμένοι. Ετσι δεν θα οικοδομηθεί νέο πλαίσιο διεθνούς οικονομικής και πολιτικής διακυβέρνησης ώστε να μπορούν οι χώρες να συγκεντρωθούν στον στόχο της ευημερίας των λαών τους αλλά και όλου του πλανήτη. Η περιπέτεια που άρχισε στο Βερολίνο πριν από 25 χρόνια παραμένει απρόβλεπτη.