Τις ημέρες αυτές που βρισκόμαστε με αγαπημένους και μετράμε απουσίες, που γιορτάζουμε την αναγέννηση της φύσης και την προσδοκία της Ανάστασης, ας θυμηθούμε μια ομάδα δικών μας ανθρώπων που αποκόπηκαν από τον εθνικό κορμό σε νεαρότατη ηλικία πριν από πολλά χρόνια και τώρα προσπαθούν –επιμένουν, παρά τα πολλά εμπόδια– να επανακτήσουν την ελληνική υπηκοότητα που στερήθηκαν όταν δόθηκαν για υιοθεσία στο εξωτερικό. Μεταξύ του 1948 και του 1975 περίπου 4.000 παιδιά εστάλησαν στις ΗΠΑ (τα περισσότερα), την Ολλανδία, τη Σουηδία και σε άλλες χώρες, από ορφανοτροφεία και από γονείς που δεν μπορούσαν να τα κρατήσουν. Εδώ και αρκετά χρόνια, 500 από αυτά τα «χαμένα παιδιά» επιχειρούν να αναγνωριστεί το δικαίωμά τους να «αναγεννηθούν» πάλι ως Ελληνες.
Δόθηκαν για υιοθεσία στο εξωτερικό και τώρα επιχειρούν να αναγνωριστεί το δικαίωμά τους να «αναγεννηθούν» πάλι ως Ελληνες.
Οσο εύκολα, όμως, εστάλησαν στο εξωτερικό, τόσο δύσκολος είναι ο νόστος τους. Η γραφειοκρατία και η απροθυμία υπηρεσιών αποδεικνύονται σχεδόν αδιαπέραστα εμπόδια. Τελευταίως, όμως, οι άνθρωποι αυτοί βρίσκουν μεγαλύτερη υποστήριξη και κατανόηση. Το ζήτημα της μαζικής υιοθεσίας παιδιών από οικογένειες στο εξωτερικό έγινε ευρύτερα γνωστό στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Τότε υπήρξαν καταγγελίες ότι πολλά από αυτά είχαν κλαπεί από τους γονείς τους και είχαν δοθεί παρανόμως. Ομως, η έκδοση του βιβλίου της Gonda Van Steen, «Adoption, Memory and Cold War Greece: Kid pro Quo?» το 2019 αποκάλυψε τις ευρύτερες διαστάσεις και τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν τότε. Το βιβλίο (κυκλοφόρησε στα ελληνικά ως «Ζητούνται Παιδιά από την Ελλάδα: Υιοθεσίες στην Αμερική του Ψυχρού Πολέμου», εκδ. Ποταμός) κινητοποίησε πολλούς που είχαν υποψιαστεί (ή γνώριζαν από τους θετούς γονείς τους) ότι ήταν μεταξύ αυτών των παιδιών. Μεταξύ αυτών ήταν και η καθηγήτρια – δημοσιογράφος στην Καλιφόρνια Μαρία Καρδαρά. Εκτοτε, η Van Steen, κάτοχος της έδρας Κοραή στο Κινγκς Κόλετζ του Λονδίνου, και η Καρδαρά, διευθύντρια του Demos Center του Αμερικανικού Κολλεγίου της Ελλάδας, μάχονται αδιάκοπα για τη δικαίωση των ξενιτεμένων παιδιών. Ηλεκτρονικό ψήφισμα προς τη Μόνιμη Επιτροπή Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων των Ανθρώπων της Βουλής, που ζητεί τη σύσταση ειδικής επιτροπής για το ζήτημα, έχει συγκεντρώσει σχεδόν 75.000 υπογραφές. Σημαντικό είναι ότι η Γενική Γραμματεία Ιθαγένειας και ελληνικά προξενεία δείχνουν μεγαλύτερη κατανόηση στην αντιμετώπιση αιτημάτων επανάκτησης ιθαγένειας. Πολλοί ενδιαφερόμενοι δεν έχουν το πιστοποιητικό γεννήσεως που απαιτούν οι υπηρεσίες. Θα ήταν θετικό εάν δέχονταν την πράξη υιοθεσίας και το ελληνικό διαβατήριο με το οποίο τα παιδιά ταξίδεψαν προς τη νέα τους ζωή. Ο Συνήγορος του Πολίτη, επίσης, βοηθάει ενδιαφερομένους στο αίτημά τους να αποκτήσουν πρόσβαση στα αρχεία της υπόθεσής τους. Δύο υιοθετημένοι πέτυχαν τον νόστο τους. Ομως, δεν ήταν εύκολο.
Ισως το σημαντικότερο σε όλη αυτή την προσπάθεια είναι να μαθευτεί η ιστορία των ξενιτεμένων παιδιών όπως τη διηγούνται τα ίδια. Σε αυτό συμβάλλει ουσιαστικά το βιβλίο της Καρδαρά, «Φωνές των Χαμένων Παιδιών της Ελλάδας: 14 Μαρτυρίες» (εκδ. Ποταμός, 2023). Γεμάτες αυτοπεποίθηση ή δισταγμό, θυμό ή αποδοχή, συχνά θλιμμένες και με μια απερίγραπτη σοφία, αυτές είναι οι ιστορίες των παιδιών που ξεριζώθηκαν από τον κόσμο τους σε ηλικία που τους ήταν αδύνατον να το καταλάβουν, και παλεύουν για δεκαετίες σιωπής και θλίψης να λύσουν τον γρίφο της ζωής τους, όσο υπάρχει ακόμη καιρός. Είναι έργο σπαρακτικό, όμορφο, λυπηρό, πολύτιμο και διαφωτιστικό. Είναι από μόνο του ένας νόστος. Με τις ιστορίες τους, τα παιδιά που ξεριζώθηκαν από τη χώρα τους συνδέονται πάλι με τον κορμό ενός έθνους που αγνοούσε αυτό το άγραφο κεφάλαιο της Ιστορίας. Αυτό το βιβλίο αποτελεί μεγάλο βήμα σε ένα ταξίδι που δεν τελείωσε ακόμη.
