Σε δραστική μείωση της παρουσίας των εγχώριων τραπεζών στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης οδηγεί η υλοποίηση των σχεδίων αναδιάρθρωσης που βρίσκονται υπό την εποπτεία της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Ε.Ε.
Η υλοποίηση των σχεδίων που είναι απολύτως δεσμευτική για τις διοικήσεις, ακόμα και στην περίπτωση που οι οικονομικές συνθήκες για τη χώρα και τις τράπεζες βελτιωθούν θεαματικά, θα οδηγήσει στο τέλος των μεγάλων φιλοδοξιών για την κυριαρχία των εγχώριων τραπεζών στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης. Σε περίπτωση που οι τράπεζες δεν υλοποιήσουν το χρονοδιάγραμμα των ενεργειών που έχουν συμφωνήσει με την Κομισιόν, τότε η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού μπορεί μέχρι και να αποκτήσει τον μετοχικό έλεγχο των τραπεζών που αθέτησαν τις συμφωνίες! Στελέχη τραπεζών αναγνωρίζουν ότι η επέκταση στο εξωτερικό, που πραγματοποιήθηκε με εντυπωσιακό τρόπο από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 μέχρι και το 2008, δεν ανταποκρίθηκε στις μεγάλες προσδοκίες. Οπως σημειώνουν, δαπανήθηκαν μεγάλα κεφάλαια χωρίς τελικά τις αναμενόμενες αποδόσεις. Βέβαια η αρνητική πορεία των χωρών της περιοχής οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αρχικά διεθνή και κατόπιν ελληνική κρίση.
Το βασικό σκεπτικό της επέκτασης στα χρόνια της ευφορίας ήταν ότι οι χώρες των Βαλκανίων, μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την υιοθέτηση του οικονομικού μοντέλου της ελεύθερης αγοράς, θα ακολουθούσαν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Οι τράπεζες μέσω μεγάλων επενδύσεων στις γειτονικές χώρες απέκτησαν ισχυρή παρουσία στις ανέγγιχτες αυτές αγορές πιστεύοντας ότι, όταν η εγχώρια αγορά έφτανε σε στάδιο ωρίμανσης, τότε θα ξεκινούσε η έντονα αναπτυξιακή πορεία των «νέων» αγορών εξασφαλίζοντάς τους μεγάλα κέρδη για πολλά χρόνια! Ολες οι μεγάλες εγχώριες τράπεζες προχώρησαν σε ένα «επεκτατικό» μπαράζ. Από το 2000 και μετά δεν υπήρχε χρονιά χωρίς κάποια ελληνική τράπεζα να εξαγοράζει μια ξένη ή να ιδρύει μια τράπεζα στο εξωτερικό. Στα μέσα της δεκαετίας του 2000 η επέλαση απέκτησε πυρετικά χαρακτηριστικά, καθώς οι διοικήσεις ενθουσιασμένες από τα υπερκέρδη στην Ελλάδα και με τις προσδοκίες για τις προοπτικές των Βαλκανίων να βρίσκονται στο ζενίθ προχώρησαν σε ένα μπαράζ εξαγορών.
Η επέκταση στις «νέες αγορές» κορυφώθηκε το 2006 με την εξαγορά 7 ξένων τραπεζών –σε Βουλγαρία, Ουκρανία, Ρουμανία, Σερβία και Τουρκία– οι οποίες διέθεταν δίκτυο 800 καταστημάτων και απασχολούσαν 13.890 εργαζομένους. Για τις εξαγορές που πραγματοποιήθηκαν το 2006 οι εγχώριες τράπεζες διέθεσαν περισσότερα από 3 δισ. ευρώ! Στο τέλος του 2007 οι εγχώριες τράπεζες βρέθηκαν να ελέγχουν τράπεζες σε 15 χώρες, έχοντας παρουσία σε μια αχανή περιοχή που οριοθετούνταν ανατολικά από την Ουκρανία και την Πολωνία, περιλάμβανε το σύνολο των χωρών της Βαλκανικής Χερσονήσου, την Τουρκία, με νοτιοανατολικό σύνορο την Αίγυπτο. Διέθεταν εκτός Ελλάδος δίκτυο 3.500 καταστημάτων, απασχολούσαν πάνω από 42.000 εργαζομένους, ενώ το συνολικό ενεργητικό τους στο εξωτερικό ανερχόταν στα 90 δισ. ευρώ.
Ωστόσο οι προσδοκίες και τα σχέδια των τραπεζών όχι μόνο δεν επαληθεύθηκαν αλλά η πραγματικότητα ακολούθησε μια εντελώς διαφορετική διαδρομή, με τις εγχώριες τράπεζες τα τελευταία 3 χρόνια να παλεύουν για την επιβίωσή τους!
ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ : Παραμένει δυναμικά στην τουρκική αγορά
Σε πρώτη ανάγνωση προκαλεί έκπληξη: και όμως, κατά τη διάρκεια της μεγάλης κρίσης, η παρουσία του Ομίλου της Εθνικής Τράπεζας στις αγορές του εξωτερικού όχι μόνο δεν συρρικνώθηκε αλλά ενισχύθηκε εντυπωσιακά. Το ενεργητικό του ομίλου από το επίπεδο των 26,6 δισ. ευρώ, που ήταν στο τέλος του 2008, διαμορφώθηκε στα 37,9 δισ. ευρώ τον Σεπτέμβριο του 2014, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 42,5%! Πού οφείλεται αυτό; Στη Finansbank, τη θυγατρική του στην Τουρκία, η πορεία της οποίας ξεπέρασε τις προσδοκίες. Η διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας επέλεξε την αγορά της Τουρκίας να αποτελέσει τη στρατηγική επιλογή για την ανάπτυξη των διεθνών δραστηριοτήτων της.
Οπως συμφωνήθηκε με την Κομισιόν, ο Ομιλος της Εθνικής θα διατηρήσει το 60% της Finansbank, ωστόσο είτε θα αποχωρήσει είτε θα περιορίσει δραστικά την παρουσία της στις χώρες των Βαλκανίων: Βουλγαρία, Σερβία, Σκόπια, Ρουμανία και Αλβανία. Πρόκειται για δύσκολη απόφαση καθώς σε ορισμένες χώρες, όπως στα Σκόπια και στη Βουλγαρία, η Εθνική κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιων των τοπικών αγορών. Ωστόσο η αγορά της Τουρκίας αποτέλεσε τη μεγάλη στρατηγική επιλογή του ομίλου καθώς, τόσο από πλευράς μεγέθους αγοράς όσο και της θέσης που κατέχει η Finansbank αλλά και της ποιότητας της τράπεζας, κρίνεται ότι μπορεί να κάνει τη μεγάλη διαφορά στο μέλλον. Σημειώνεται ότι η Τουρκία αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες και πλέον δυναμικές αγορές διεθνώς και δεν μπορεί να συγκριθεί με καμία αγορά των χωρών της περιοχής. Η αγορά της Τουρκίας συνεισφέρει στον όμιλο το 83% των οργανικών εσόδων από τις δραστηριότητες στο εξωτερικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα υπόλοιπα δανείων στην Τουρκία, στο τέλος του εννεαμήνου, διαμορφώθηκαν σε περίπου 18,9 δισ. ευρώ έναντι δανείων ύψους 6,2 δισ. ευρώ που έχουν χορηγηθεί στις υπόλοιπες αγορές των Βαλκανίων (Βουλγαρία, Σκόπια, Αλβανία, Ρουμανία και Σερβία).
ALPHA BANK : Στρατηγική παρουσία σε Ρουμανία και Κύπρο
Η Alpha Bank ήταν η τράπεζα που πραγματοποίησε το πρώτο βήμα στην περιοχή. Το 1994, μαζί με ομάδα επιχειρηματιών, δημιούργησε την Banca Bucuresti, στην πρωτεύουσα της Ρουμανίας. Ηταν η πρώτη ξένη τράπεζα που εισήλθε στην τραπεζική αγορά της Ρουμανίας μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Τσαουσέσκου. Σύμφωνα με πληροφορίες, στο πλαίσιο της συμφωνίας με την Ε.Ε. για το σχέδιο αναδιάρθρωσης ο όμιλος έχει επιλέξει ως στρατηγικές αγορές τη Ρουμανία και την Κύπρο, στις οποίες και διατηρεί την ισχυρότερη παρουσία. Ο όμιλος ήδη έχει αποχωρήσει από τις αγορές της Τουρκίας και της Ουκρανίας ενώ τον ίδιο δρόμο (ή της σημαντικής μείωσης μεγέθους) θα ακολουθήσει για τις αγορές της Βουλγαρίας, της Σερβίας, της Αλβανίας και των Σκοπίων. Αλλωστε στις αγορές αυτές η παρουσία του ομίλου Alpha Bank δεν είναι σημαντική.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του εννεαμήνου Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου, ο όμιλος είχε χορηγήσει δάνεια 5,15 δισ. ευρώ στην κυπριακή αγορά και 2,9 δισ. ευρώ στην αγορά της Ρουμανίας. Αντίστοιχα, οι χορηγήσεις στις υπόλοιπες χώρες διαμορφώνονται στα 668 εκατ. στη Βουλγαρία, στα 767 εκατ. ευρώ στη Σερβία, στα 373 εκατ. ευρώ στην Αλβανία και στα 68 εκατ. ευρώ στα Σκόπια. Δηλαδή σε ένα συνολικό δανειακό χαρτοφυλάκιο στο εξωτερικό ύψους 10 δισ. ευρώ, τα 8 δισ. ευρώ αφορούν τις στρατηγικές αγορές της Κύπρου και της Ρουμανίας. Στις υπόλοιπες τέσσερις χώρες αντιστοιχεί μόλις το 20% των χορηγήσεων.
Αναλυτικότερα, σε ό,τι αφορά τις στρατηγικές αγορές του ομίλου, στην Κύπρο κατέχει το 8% της συνολικής αγοράς της χώρας (στις χορηγήσεις), διαθέτει 29 καταστήματα και απασχολεί 968 εργαζομένους. Στη Ρουμανία η Alpha Bank ελέγχει το 5,8% της αγοράς δανείων και διαθέτει δίκτυο 149 καταστημάτων, ενώ απασχολεί 2.011 εργαζομένους. Σημειώνεται ότι η Ρουμανία είναι η μεγαλύτερη χώρα στα Βαλκάνια.
ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ : Βαρύτητα σε τρεις κρίσιμες χώρες
Η διοίκηση του Ομίλου Πειραιώς, σύμφωνα με πληροφορίες, έχει επιλέξει τις αγορές της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και της Κύπρου ως στρατηγικές, διατηρώντας ωστόσο παρουσία στις περισσότερες από τις χώρες όπου δραστηριοποιείται. Ο όμιλος επιδιώκει να απεμπλακεί από τις αγορές της Ουκρανίας και της Αιγύπτου, όπου ούτως ή άλλως διατηρεί πολύ μικρό μερίδιο αγοράς (στις χορηγήσεις), κάτω του 1%.
Ο όμιλος ήδη έχει προχωρήσει σε κινήσεις για την αναδιάρθρωση της παρουσίας του στο εξωτερικό. Το ενεργητικό του από το επίπεδο των 12,1 δισ. ευρώ, που ήταν στο τέλος του 2008, είχε διαμορφωθεί στο πρώτο εξάμηνο της φετινής χρήσης στα 9 δισ. ευρώ, καταγράφοντας μείωση κατά 26%.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του πρώτου εξαμήνου 2014, σε ό,τι αφορά τις χορηγήσεις το μερίδιο αγοράς του ομίλου διαμορφωνόταν στο 8,3% στην Αλβανία, στο 4,4% στη Βουλγαρία, στο 1,4% στην Κύπρο, στο 0,8% στην Αίγυπτο, στο 3,2% στη Ρουμανία, στο 3% στη Σερβία και στο 0,2% στην Ουκρανία.
Σε ό,τι αφορά την κατανομή του ενεργητικού στο εξωτερικό, σε περίπου 1,8 δισ. ευρώ ανέρχεται το ενεργητικό στη Ρουμανία, σε 1,78 δισ. ευρώ στη Βουλγαρία, στα 743 εκατ. ευρώ στην Αλβανία, στα 181 εκατ. ευρώ στην Ουκρανία, στα 514 εκατ. ευρώ στη Σερβία, στα 899 εκατ. ευρώ στην Αίγυπτο και στο 1,2 δισ. ευρώ στην Κύπρο.
Στο τέλος Μαρτίου 2014 το δίκτυο καταστημάτων του ομίλου αριθμούσε τα 1.374 σημεία, εκ των οποίων τα 964 ήταν στην Ελλάδα και τα 410 σε 9 χώρες του εξωτερικού (ο όμιλος έχει παρουσία επίσης στο Λονδίνο και τη Φρανκφούρτη). Το ανθρώπινο δυναμικό του Ομίλου Πειραιώς ανερχόταν σε 22.402 άτομα, εκ οποίων οι 16.454 ήταν σε εγχώριες δραστηριότητες και οι 5.948 σε δραστηριότητες στο εξωτερικό.
EUROBANK : Μείωση ενεργητικού ως αντίδοτο στην κρίση
Ο όμιλος Eurobank έχει προχωρήσει τα τελευταία χρόνια σε εκτεταμένες κινήσεις για την αναδιάρθρωση της παρουσίας του στο εξωτερικό και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης. Ο όμιλος έχει ήδη αποχωρήσει από τις αγορές της Πολωνίας και της Τουρκίας, ενώ δεδομένη είναι και η αποχώρηση από την αγορά της Ουκρανίας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το ενεργητικό του ομίλου στο εξωτερικό από τα επίπεδα των 21,2 δισ. ευρώ που ήταν στο τέλος του 2008 έχει περιοριστεί στο τέλος Σεπτεμβρίου 2014 στα 12,5 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες, η συμφωνία της διοίκησης της τράπεζας με την Κομισιόν προβλέπει την περαιτέρω μείωση της παρουσίας στο εξωτερικό κατά 29%. Σύμφωνα με το σχέδιο αναδιάρθρωσης, το ενεργητικό του ομίλου στο εξωτερικό δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 8,77 δισ. ευρώ το καλοκαίρι του 2018. Πληροφορίες αναφέρουν ότι η διοίκηση έχει συμφωνήσει να διατηρήσει την παρουσία της σε Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία και Κύπρο, ωστόσο να προχωρήσει σε μείωση των ενεργητικών.
Πηγές της τράπεζας σημειώνουν ότι αυτό θα γίνει μέσω της απομόχλευσης, ενώ στην κατεύθυνση αυτή βοηθά και η διολίσθηση των τοπικών νομισμάτων έναντι του ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία του εννεαμήνου, το ενεργητικό του ομίλου διαμορφώνεται στα 3,7 δισ. ευρώ στην Κύπρο, στα 3,4 δισ. ευρώ στη Ρουμανία, στα 3 δισ. ευρώ στη Βουλγαρία και στα 1,4 δισ. ευρώ στη Σερβία. Στις παραπάνω χώρες ο όμιλος διατηρεί δίκτυο περίπου 460 καταστημάτων λιανικής, ενώ απασχολεί περίπου 6.800 εργαζόμενους.
Συνολικά η Eurobank έχει χορηγήσει δάνεια 7,3 δισ. ευρώ στις χώρες του εξωτερικού, με τις χορηγήσεις στην Ελλάδα να ανέρχονται σε 44,2 δισ. ευρώ. Αναλυτικότερα, έχει προχωρήσει σε δανειοδοτήσεις ύψους 2,6 δισ. ευρώ στη Ρουμανία, 2,5 δισ. ευρώ στη Βουλγαρία, 1,2 δισ. ευρώ στην Κύπρο και 936 εκατ. ευρώ στη Σερβία.