Σχεδόν άγνωστος στην Ελλάδα αλλά και οπουδήποτε εκτός από τη Γαλλία, ο χαμηλών τόνων Πατρίκ Μοντιανό έγινε από τον Οκτώβριο ο νέος κάτοχος του βραβείου Νομπέλ Λογοτεχνίας, ο «Μαρσέλ Προυστ της εποχής μας» – σύμφωνα με τη δήλωση της σουηδικής Ακαδημίας. Μια καλή ευκαιρία να τον γνωρίσουμε μας δίνεται μέσα από τις επανεκδόσεις των μυθιστορημάτων του· προτείνουμε να αφεθείτε στο ποιητικό παιχνίδισμα των αναμνήσεών του στο «Ηταν όλοι τους τόσο καλά παιδιά» (εκδ. Πόλις), από το οποίο παραθέτουμε ένα πολύ σύντομο απόσπασμα, ενδεικτικό της γραφής του: «Ο Κριστιάν είχε βγάλει από το ντουλάπι ένα μπουκάλι ουίσκι και μισογέμισε το ποτήρι όπου έβαζε την οδοντόβουρτσά του. Πίναμε με τη σειρά ακούγοντας μουσική. Οι σκιές των περαστικών πάνω στον τοίχο, από τα φώτα της λεωφόρου, μας χάιδευαν».
Το βραβείο Νομπέλ, λοιπόν, κατέληξε στον 69χρονο Γάλλο, προς μεγάλη απογοήτευση των εκατομμυρίων φανατικών αναγνωστών του Ιάπωνα Χαρούκι Μουρακάμι. «Οι αναγνώστες περιμένουν τα βιβλία του με τον τρόπο που η προηγούμενη γενιά σχημάτιζε ουρές στα δισκοπωλεία για τα νέα άλμπουμ των Beatles ή του Μπομπ Ντίλαν», σχολίασαν οι New York Times με αφορμή το νέο μυθιστόρημα του Ιάπωνα συγγραφέα που φέρει τον ιδιαίτερο τίτλο «Ο άχρωμος Τσουκούρου Ταζάκι και τα χρόνια του προσκυνήματός του» (εκδ. Ψυχογιός). Πρόκειται για την ιστορία ενός 36χρονου άντρα που αντιμετωπίζει το παρελθόν του για να περάσει τις πύλες της ωριμότητας.
Πάντως, ο συγγραφέας που ακούστηκε περισσότερο τον τελευταίο καιρό στη χώρα μας ήταν ο Πολ Οστερ, ο οποίος μάλιστα επισκέφτηκε την Αθήνα τον περασμένο μήνα ενώ παράλληλα κυκλοφόρησαν δύο βιβλία του από τις εκδόσεις Μεταίχμιο: το αυτοβιογραφικό «Ημερολόγιο του χειμώνα» και το τελευταίο του μυθιστόρημα, το «Σάνσετ Παρκ». Τέσσερις νεαροί, δύο αγόρια και δύο κορίτσια, όλοι τους σε κακή οικονομική κατάσταση, συνυπάρχουν σε ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης με φόντο την κρίση του 2008, τη χρεοκοπία, τη νέα εποχή.
Λίγα χιλιόμετρα μακριά, στο Μανχάταν, διαδραματίζεται το νέο μυθιστόρημα του Τόμας Πίντσον, τα βιβλία του οποίου αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες αναγνωστικές προκλήσεις της λογοτεχνίας της εποχής μας, ορίζοντας το μεταμοντέρνο μυθιστόρημα.Η πιο πρόσφατη δουλειά του είναι η «Υπεραιχμή» (εκδ. Ψυχογιός), μια ιστορία συνωμοσίας για την αρχή της κυριαρχίας του Ιντερνετ και της υψηλής τεχνολογίας, για την Αμερική των ∆ίδυμων Πύργων, για τον άνθρωπο του 21ου αιώνα.
Καινούργιο βιβλίο και από έναν άλλο πολυδιαβασμένο και πολυμεταφρασμένο συγγραφέα, τον Αρτούρο Πέρεθ Ρεβέρτε, τον Ισπανό ακαδημαϊκό που συνεχίζει με τους «Κουρσάρους της Ανατολής» (εκδ. Πατάκη) να μας ταξιδεύει στον 17ο αιώνα και στις περιπέτειες του κλασικού, πλέον, ήρωά του, του λοχαγού Αλατρίστε.
Νέα γενιά από όλο τον κόσμο
Ενα από τα καλύτερα βιβλία της χρονιάς το διαβάσαμε από έναν πρωτοεμφανιζόμενο στην ελληνική βιβλιοπαραγωγή αλλά ήδη σχετικά αναγνωρίσιμο σε διεθνές επίπεδο. Πρόκειται για τον 41χρονο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες και το «Ο ήχος των πραγμάτων όταν πέφτουν» (εκδ. Ικαρος), ένα θαυμάσιο μυθιστόρημα για την άγρια πραγματικότητα της ζωής στην Κολομβία, από το 1960 έως σήμερα. Οπως μας ενημερώνει ο αφηγητής, ένας νεαρός καθηγητής Νομικής: «Εγώ δεν θα αφηγηθώ τη ζωή μου· μόνο κάποια πράγματα που συνέβησαν πριν από καιρό, και θα το κάνω με πλήρη συνείδηση ότι αυτή η ιστορία, όπως λένε στα παραμύθια, συνέβη κάποτε και θα ξανασυμβεί. Το ότι έλαχε σ’ εμένα να την αφηγηθώ είναι το λιγότερο».
Από τη Νότια Αμερική στην Ευρώπη, με τέσσερις ενδιαφέρουσες περιπτώσεις: τον Ιταλό Φάμπιο Βόλο, τη Βρετανίδα Ρέιτσελ Τζόις, τον Γάλλο Λοράν Μοβινέ και τη Γαλλίδα Σοφί Φοντέλ. Ο Βόλο, ελάχιστα γνωστός στη χώρα μας αλλά διάσημος στη δική του, με παρουσία στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο, γράφει το «Ο χρόνος που θα ήθελα» (εκδ. Καστανιώτη), μια χειμαρρώδη κατάθεση ψυχής από έναν άνθρωπο που αγωνίζεται με τα συναισθήματά του. Η Τζόις, μετά το εντυπωσιακό της ντεμπούτο («Το απίστευτο προσκύνημα του Χάρολντ Φράι»), επιστρέφει με το «Για δυο δευτερόλεπτα» (εκδ. Κλειδάριθμος), μια ιστορία που μας μαθαίνει ότι κάποια πράγματα μένουν μαζί μας για πάντα· όπως σχολίασε ο Guardian, το βιβλίο είναι «φιλόδοξο, σκοτεινό και ειλικρινές».
Ο Μοβινέ γράφει το «Αυτό που εγώ ονομάζω λήθη» (εκδ. Αγρα), ένα σύντομο κείμενο που διαβάζεται με μια ανάσα, εμπνευσμένο από τη σοκαριστική δολοφονία ενός νεαρού στη Λυών το 2009. Οσο για τη δημοσιογράφο και συγγραφέα Σοφί Φοντέλ, επιλέγει στο «Μεγαλώνοντας» (εκδ. Στερέωμα) να ρίξει μια ουσιαστική, τρυφερή και αληθινή ματιά στις σχέσεις των γονιών με τα παιδιά τους – εν προκειμένω της ίδιας με τη μητέρα της.
Σε εντελώς διαφορετικό κλίμα, ο πρωτοεμφανιζόμενος Αντι Γουάιρ μάς μεταφέρει 300 εκατ. χιλιόμετρα μακριά από τη Γη με τον «Ανθρωπο στον Αρη» (εκδ. Παπαδόπουλος). Ενας αστροναύτης γράφει το ημερολόγιό του, ξεχασμένος στον κόκκινο πλανήτη – ο Ρίντλεϊ Σκοτ ήδη ετοιμάζει τη μεταφορά του στο σινεμά. Ακολουθούν δύο δυστοπικά μυθιστορήματα: ο Αυστραλός Μαξ Μπάρι περιγράφει στο «Lexicon» (εκδ. Αλεξάνδρεια) μια σχολή που παράγει «ποιητές», ανθρώπους ικανούς στην κορυφαία τέχνη, αυτήν της πειθούς. Ενώ στον «Κύκλο» (εκδ. Κέδρος), ο Ντέιβ Εγκερς χτίζει μια ιστορία για να σχολιάσει τη γενιά του διαδικτύου, τη ζωή σε ένα ψηφιακό σύμπαν, την εικονική πραγματικότητα.
Επόμενη στάση στη Σουηδία και τον Γιούνας Γιούνανσον, ο οποίος κατέκτησε τον κόσμο με το «Ο εκατοντάχρονος που πήδηξε από το παράθυρο και εξαφανίστηκε» (εκδ. Ψυχογιός). Τώρα, στο δεύτερο μυθιστόρημά του, «Η αναλφάβητη που ήξερε να μετράει» (εκδ. Ψυχογιός), ο Γιούνανσον περιγράφει σε χιουμοριστικό τόνο την αλλόκοτη ιστορία μιας νεαρής Νοτιοαφρικανής.
Ελληνικά διηγήματα και μυθιστορήματα
Το καλύτερο ίσως ελληνικό βιβλίο της χρονιάς το υπογράφει ο Χρήστος Οικονόμου, την καινούργια δουλειά του οποίου περιμέναμε ανυπόμονα, μετά το προ τετραετίας εξαιρετικό «Κάτι θα γίνει, θα δεις», που απέσπασε το Κρατικό Βραβείο ∆ιηγήματος. Με τη νέα του συλλογή, «Το καλό θα ’ρθει από τη θάλασσα» (εκδ. Πόλις), ο Οικονόμου καταφέρνει να καθιερωθεί στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού ως μία από τις πιο πολύτιμες φωνές της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Οι ήρωές του είναι εσωτερικοί μετανάστες που άφησαν τις πόλεις τους ψάχνοντας μια καλύτερη ζωή σε ένα νησί του Αιγαίου, εκεί όπου όμως τους περίμενε αφιλόξενος ο ντόπιος πληθυσμός. «Ξενομπάτες» εναντίον «αρουραίων», όλοι άνθρωποι με τσακισμένες ζωές, δίνουν έναν παράλογο πόλεμο με φόντο την αιγαιοπελαγίτικη θάλασσα.
Μένοντας στο χώρο του διηγήματος, η Μαρία Μήτσορα επιστρέφει έπειτα από απουσία έξι ετών με τη συλλογή «Από τη μέση και κάτω» (εκδ. Πατάκη).
Η ατμόσφαιρα που δημιουργεί και η γραφή της, στα 15 αυτά διηγήματα, είναι απολαυστικές. Καινούργιο βιβλίο και για έναν εκ των μετρ της μικρής φόρμας, τον βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών ∆ημήτρη Πετσετίδη, που βρήκε νέα «στέγη» για τη συλλογή «Επί τέσσερα» στις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας. Τις δυνάμεις της στο διήγημα δοκιμάζει για πρώτη φορά η μυθιστοριογράφος Νίκη Αναστασέα με τα «Αγρια περιστέρια» (εκδ. Καστανιώτη), εκεί όπου οι -κυρίως- γυναικείοι χαρακτήρες φτάνουν στο όριο, το ξεπερνούν ή όχι, βασανίζονται από τις ζωές, τις εμμονές, τις επιλογές ή τη μοίρα τους.
Επανεκδόθηκε επίσης, είκοσι χρόνια μετά, η συλλογή της Αμάντας Μιχαλοπούλου με τίτλο «Εξω η ζωή είναι πολύχρωμη» (εκδ. Καστανιώτη) με πέντε πρόσθετα διηγήματα – η συγγραφέας πάντως είχε και καινούργιο μυθιστόρημα φέτος, το «Η γυναίκα του Θεού» (εκδ. Καστανιώτη): ένα συζυγικό δράμα, κατά μια έννοια, μια αλληγορία με φιλοσοφικές προεκτάσεις, μια διαφορετική «Θεία Κωμωδία». Με πολύ ενδιαφέρον υποδεχτήκαμε και το «Σώμα του Τιρθανκάρα» (εκδ. Νεφέλη), το ταξιδιωτικό μυθιστόρημα που «έφερε» από την περιπλάνησή του στην Ινδία ο Χρήστος Χρυσόπουλος.
Πρώτο μυθιστόρημα έπειτα από δύο συλλογές διηγημάτων για την Ευγενία Μπογιάνου, η οποία στο «Ακόμα φεύγει» (εκδ. Πόλις) χρησιμοποιεί μια πολυπρόσωπη αφήγηση για να περιγράψει ό,τι βιώνουν δύο γονείς που δεν γνωρίζουν πού βρίσκεται ο γιος τους, ο οποίος δικάστηκε για συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση, κατόπιν αθωώθηκε και έκτοτε αγνοείται. Επίκαιρο αλλά χωρίς πομπώδεις διαπιστώσεις, διακριτικό και αληθινό. Ακολουθούν δύο συγγραφείς που αμφότεροι έχουν βραβευτεί με το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου, ο Χρήστος Αρμάντο Γκέζος (το 2013) και ο Μιχάλης Γεννάρης (δύο χρόνια νωρίτερα). Ο Γκέζος γράφει τη «Λάσπη» (εκδ. Μελάνι), μια παραληρηματική εξομολόγηση ενός νεαρού αποφασισμένου να αυτοκτονήσει. Ο Γεννάρης, μετά το πολύ ενδιαφέρον «Πρίγκιπες και δολοφόνοι» (εκδ. Ινδικτος), επιστρέφει με τον «Σαξοφωνίστα» (εκδ. Μεταίχμιο), με την πολύ πυκνή και περίτεχνη γραφή του που τον χαρακτηρίζει.
Τα αστυνομικά του χειμώνα
Καινούργια βιβλία για τους μπεστσελερίστες στο χώρο του αστυνομικού βιβλίου με τους κλασικούς πρωταγωνιστές τους: ο Φίλιπ Κερ δημιουργεί μία ακόμη περιπέτεια για τον Μπέρνι Γκούντερ στην εποχή του Β΄ Παγκοσμίου στον «Ανθρωπο χωρίς ανάσα» (εκδ. Κέδρος) και ο Νίκι Φρεντς (ψευδώνυμο του ανδρόγυνου Νίκι Τζέραρντ και Σον Φρεντς) παρουσιάζει τη «Σημαδεμένη Πέμπτη» (εκδ. ∆ιόπτρα), το νέο αγγλικό θρίλερ με ηρωίδα την ψυχοθεραπεύτρια Φρίντα Κλάιν.
Παράλληλα, στο «βρώμικο» σύμπαν του Τζορτζ Πελεκάνος ξανασυναντάμε τον Σπίρο Λούκας που μπλέκει (πάλι) πολύ άσχημα στο «Δίδυμο» (εκδ. Πατάκη), ενώ ο Τζο Ρέμπους, ο μυθικός επιθεωρητής του Ιαν Ράνκιν, επιστρέφει στην αστυνομία του Εδιμβούργου στο «Αγιος ή αμαρτωλός» (εκδ. Μεταίχμιο). Για όσους προτιμούν τη σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία, η νεότερη άφιξη είναι το «Πρελούδιο θανάτου» (εκδ. Μεταίχμιο) του Αρνε Νταλ, με την Ομάδα Αλφα να αντιμετωπίζει μία ακόμη ιδιαίτερη πρόκληση. Τέλος, οι φανατικοί του Αντρέα Καμιλλέρι και ακόμη καλύτερα όσοι θέλουν να τον γνωρίσουν από την αρχή ας επιλέξουν τις «3 υποθέσεις για τον επιθεωρητή Μονταλμπάνο» (εκδ. Πατάκη), μια έκδοση που περιλαμβάνει τα «Η φωνή του βιολιού», «Το άρωμα της νύχτας» και «Χάρτινο φεγγάρι».