Κάποιους φαντάζομαι τους τράβηξαν έως το ΚΠΙΣΝ τα ονόματα των πρωταγωνιστών, άλλους η καλή φήμη των παραγωγών της Λυρικής, ίσως ορισμένοι σκέφτηκαν να συνδυάσουν την παράσταση με μια βόλτα στους ανοιξιάτικους κήπους την ώρα που σουρουπώνει. Παρατηρώ τους ανθρώπους να βολεύονται στις θέσεις τους στην Εναλλακτική Σκηνή και αναρωτιέμαι αν υπάρχει έστω και ένας που αποφάσισε να παρακολουθήσει τον Αποτυχημένο επειδή βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Τόμας Μπέρνχαρντ (1931-1989).
Έχει αναγνώστες ο Μπέρνχαρντ στη σημερινή Αθήνα; Έχει απομείνει κανένας γενναίος; Δεν είναι εύκολος συγγραφέας ο Αυστριακός, όπως δεν ήταν και εύκολος άνθρωπος. Παρ’ όλα αυτά, ο Αποτυχημένος είναι ένα από τα πιο βατά του μυθιστορήματα – παρά την καταιγιστική ροή του λόγου, την απουσία παραγράφων ή τα άλματα στις σκέψεις, υπάρχει αν μη τι άλλο μια πολύ ξεκάθαρη ιστορία. Ή, καλύτερα, μια ιστορία που βασίζεται σε μια πολύ ξεκάθαρη ιδέα, σε μια κυνική σύλληψη, απλή και σπουδαία: πώς αντέχεται να είσαι χειρότερος από τον διπλανό σου;
Τρεις νεαροί πιανίστες σπουδάζουν και ζουν μαζί στη μεταπολεμική Αυστρία, όμως η προφανής υπεροχή του ενός καταστρέφει τους άλλους δύο. Τους συντρίβει. Διαλύει τον καλλιτεχνικό τους εγωισμό και κάθε προοπτική τους: παρατάνε το πιάνο και μεγαλώνουν με το θλιβερό παράσημο ότι κάποτε υπήρξαν φίλοι ενός διάσημου μουσικού (ο Μπέρνχαρντ χρησιμοποιεί αυθαίρετα τον Καναδό πιανίστα Γκλεν Γκουλντ).
Χαρακτηριστικός ακραίος πεσιμισμός, όπως ακριβώς συνηθίζει ο συγγραφέας: αποτυχία, διάψευση, άσχημες μνήμες, μοναξιά και απομόνωση, ψυχική αστάθεια και μια μόνιμη διάθεση κριτικής στη χώρα του και στο (φιλοναζιστικό) παρελθόν της, γεγονός που τον έφερνε σε διαρκή σύγκρουση με το περιβάλλον του. Οι ήρωες του Μπέρνχαρντ είναι πάντα ηττημένοι. Από τη ζωή, από τη μοίρα, από τις επιλογές, από το μυαλό τους, που είναι περισσότερο ή λιγότερο ιδιοφυές από όσο χρειάζεται. Όποιος ταυτιστεί αλίμονό του. Η μεταφορά αυτού του σύμπαντος στη σκηνή έγινε εν προκειμένω με τον μοναδικό εφικτό τρόπο: διακριτικά. Να αποδοθεί ο ρυθμός, να απλωθεί η μελαγχολία. Στο χειροκρότημα είδα δίπλα μου πρόσωπα συγκινημένα.
Το μυθιστόρημα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εξάντας, σε μετάφραση Βασίλη Τομανά, ενώ βιβλία του Μπέρνχαρντ (θεατρικά, ποιήματα, διηγήματα) θα βρείτε από πολλές ακόμα εκδόσεις.