Το μπάσκετ, η διδασκαλία του, η εμπέδωση των αμυντικών και επιθετικών συστημάτων του και η γενικότερη διαπαιδαγώγηση των παικτών του δεν ήταν για τον Ντιν Σμιθ μόνο τρόπος ζωής, αλλά η ίδια η ζωή του που τερματίστηκε εν ειρήνη, όπως ανέφερε και η οικογένειά του, πριν από μία εβδομάδα, στον τόπο όπου δημιούργησε τον μύθο του, επί 50 και πλέον χρόνια, το Τσάπελ Χιλ της Βόρειας Καρολίνας.
Και αν στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο και στην ίδια γενιά με τον Ντιν Σμιθ συμπεριλαμβάνονται ο Φέρεντς Πούσκας, ο Μπράιαν Κλαφ, ο Μπιλ Σάνκλι και ο νεότερος Αλεξ Φέργκιουσον, ο εκλιπών Αμερικανός τεχνικός άφησε στο παγκόσμιο μπάσκετ τη μεγαλύτερη κληρονομιά για την άρτια οργάνωση και εκτέλεση προπονητικού προγράμματος.
Οι γνώσεις του Σμιθ μεταλαμπαδεύτηκαν σε εκατοντάδες προπονητές και παίκτες που είχαν την τύχη να συνεργαστούν μαζί του και ανήγαγαν το μπάσκετ σε κορυφαία αθλητική επιστήμη.
Στο Πανεπιστήμιο του Νορθ Καρολάινα, όπου μεγαλούργησε, ο ίδιος παρέμεινε ταπεινός και μετριόφρων, παρά την ανάδειξη δεκάδων παικτών και συνεργατών του στην πρώτη θέση του προπονητή. Ζητούσε και από τους καταξιωμένους αποφοίτους του Νορθ Καρολάινα να δίνουν τα τελευταία μαθήματα για να παίρνουν το πτυχίο τους και το ποσοστό έφτασε στο 96,6%, ενώ το Dean E. Smith Arena χτίστηκε αποκλειστικά από δωρεές των αποφοίτων του Νορθ Καρολάινα.
Το καλοκαίρι του 1981, ο Ντιν Σμιθ υποδέχτηκε τον Μάικλ Τζόρνταν στο Τσάπελ Χιλ και στην πρώτη συνάντησή τους διευκρινίστηκαν οι ρόλοι του διάσημου προπονητή με τον ελπιδοφόρο φοιτητή και μελλοντικά κορυφαίο παίκτη όλων των εποχών.
«Εδώ εγώ διατάζω κι εσύ εκτελείς», τόνισε ο Σμιθ, θέλοντας να «κόψει τον βήχα» του 18χρονου Τζόρνταν, που όχι απλά σεβόταν τον προπονητή του, αλλά τον… έτρεμε. Αρκετά χρόνια μετά την πρώτη γνωριμία του Σμιθ με τον Τζόρνταν, στο ΝΒΑ είχε τεθεί το ερώτημα «ποιος έπαιξε την καλύτερη άμυνα απέναντι στον Τζόρνταν». Και όμως, ελάχιστοι ειδήμονες ανέφεραν ονόματα παικτών που ήταν «θύματα» του «Air» στο ΝΒΑ.
Ο καλύτερος αμυντικός που αντιμετώπισε ποτέ ο Τζόρνταν ήταν ο Ντιν Σμιθ, γιατί ήταν και ο μοναδικός που μπορούσε να τον κρατήσει στους 20 πόντους στα περισσότερα παιχνίδια του Νορθ Καρολάινα! Ο μέσος όρος πόντων του Τζόρνταν στο ΝCAA ήταν 19,6 και στην πρώτη σεζόν του στο ΝΒΑ με τους Σικάγο Μπουλς εκτοξεύτηκε στους 28,2 πόντους.
Ο Σμιθ, όμως, είχε διαγνώσει το αστείρευτο ταλέντο του Τζόρνταν και τα απίστευτα κατορθώματα που μπορούσε να κάνει.
Στον τελικό του κολεγιακού πρωταθλήματος (Τζόρτζταουν – Νορθ Καρολάινα), το 1983, απέμεναν 31 δευτερόλεπτα και το Νορθ Καρολάινα υπολειπόταν ενός πόντου (62-61). Στο τάιμ άουτ, ο Σμιθ έδωσε εντολή είτε ο Πέρκινς είτε ο Γουόρθι να πάρουν την ευθύνη του τελευταίου σουτ, αλλά όταν οι παίκτες επέστρεψαν στο παρκέ, φώναξε τον Τζόρνταν και του είπε: «Πάρε την μπάλα και βάλ’ τη στο καλάθι». Η άμυνα του Τζόρτζταουν προσαρμόστηκε πάνω στους Γουόρθι και Πέρκινς, ενώ ο αμαρκάριστος Τζόρνταν χάρισε τον τίτλο στους Τάρχιλς (πισσωμένες φτέρνες). Η διά βίου επιρροή του Σμιθ στον Τζόρνταν αποτυπώθηκε στην περίφημη φράση που είχε πει ο ίδιος ο Τζόρνταν, όταν μπήκε στο Hall of Fame: «Ο κόσμος δεν θα γνώριζε τον Μάικλ Τζόρνταν αν δεν υπήρχε ο Ντιν Σμιθ».
«Ενας πραγματικός δάσκαλος»
«Εχουν περάσει 33 χρόνια από την πρώτη, τυχαία, συνάντησή μου με τον Ντιν Σμιθ, στο ασανσέρ ενός ξενοδοχείου στη Θεσσαλονίκη, όπου είχε διοργανωθεί το τουρνουά “Δημήτρια”. Ημουν μέλος της Εθνικής Ελπίδων και είχα νιώσει δέος βλέποντας σε απόσταση… ενός μέτρου τον Μάικλ Τζόρνταν και τον Σαμ Πέρκινς να στέκονται δίπλα στον προπονητή τους, που είχε γίνει από τότε θρύλος στο αμερικανικό κολεγιακό πρωτάθλημα. Ο αγώνας της Εθνικής Ελλάδας με την πανεπιστημιακή ομάδα της Βόρειας Καρολίνας ήταν το μεγάλο γεγονός.
Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι, 14 χρόνια αργότερα (1997), ο Ντιν Σμιθ θα με καλωσόριζε στο φημισμένο πλέον «Dean Smith Center».
Tο όνειρό μου ήταν να φοιτήσω για το μεταπτυχιακό μου στο Νορθ Καρολάινα και στο φημισμένο προπονητικό πρόγραμμά του. Με τη βοήθεια του Λευτέρη Τσίπη, βρέθηκα στην αγκαλιά ενός ανθρώπου – μύθου. Η καθημερινότητά μου έγινε εμπειρία ζωής.
Οι προπονήσεις σε γκρουπ και σε σταθμούς από τρεις παίκτες το καθένα, χρησιμοποιώντας 5 μπασκέτες με 5 βοηθούς και 8-10 σπουδαστές, ήταν οι πυλώνες της προπόνησης και της οργάνωσης που υπήρχε σε όλα τα επίπεδα. Στο πρόγραμμα κάθε προπόνησης ήταν γραμμένο το νόημα, όπως παραδείγματος χάριν: “Η θέληση για άμυνα είναι το κλειδί της νίκης”. Στον Σμιθ άρεσε πολύ ο δευτερεύων αιφνιδιασμός, ενώ στην άμυνα ήθελε προσαρμοσμένη ζώνη, που μετατρεπόταν σε μαν του μαν και με “παγίδες” στο σκριν στην μπάλα. Ο Ντιν Σμιθ ήταν δάσκαλος και όχι μόνο κόουτς ή προπονητής, και η απλοϊκή συμβουλή του θα με ακολουθεί πάντα: “Να κοιτάς μπροστά και να αγαπάς αυτό που κάνεις”».
• Η εξιστόρηση ανήκει στον προπονητή του μπάσκετ Νίκο Λινάρδο.
Σμιθ και Τζόρνταν αντιμέτωποι με τον Γκάλη
Η φήμη του Ντιν Σμιθ και η άρρηκτη σύνδεση του ονόματός του με την οργάνωση του κολεγίου Νορθ Καρολάινα είχε ξεπεράσει τα σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών, στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Η αποδοχή της πρόσκλησης που είχε στείλει η ελληνική ομοσπονδία στο αμερικανικό πανεπιστήμιο είχε φέρει για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον Ντιν Σμιθ και τον δευτεροετή Μάικλ Τζόρνταν, μαζί με τους Γουόρθι και Πέρκινς. Απαντες ήταν εστεμμένοι πρωταθλητές του NCAA, τον ίδιο χρόνο (1982). Για τον Σμιθ, ειδικότερα, ήταν ο πρώτος τίτλος που είχε κατακτήσει, μετά 21 χρόνια παρουσίας του στον πάγκο της ίδιας ομάδας.
Η συνεύρεση, τότε, του 20χρονου Μάικλ Τζόρνταν με τον 26χρονο Νίκο Γκάλη στα δύο φιλικά παιχνίδια που είχε δώσει η εθνική ομάδα με το Νορθ Καρολάινα, στο Αλεξάνδρειο Μέλαθρο και στο γήπεδο του Σπόρτιγκ, έγινε σημείο αναφοράς στην ιστορία του ελληνικού μπάσκετ για τις δύο τεράστιες φυσιογνωμίες του παγκόσμιου μπάσκετ που «περπατούσαν» στον… αέρα και σκόραραν. Ο σταρ του Νορθ Καρολάινα, όμως, ήταν ο Ντιν Σμιθ, ενώ τις προπονητικές μεθόδους είχαν παρακολουθήσει διά ζώσης αρκετοί Ελληνες προπονητές σε μια προπόνηση που είχε γίνει στο αμερικανικό κολέγιο στην Αγία Παρασκευή. Ο διάσημος προπονητής του NCAA δεν αρνήθηκε να δώσει τα «φώτα» του, αν και δεν τους βοήθησε ιδιαίτερα.
Ο Σμιθ ήταν ο εμπνευστής της άμυνας που είχε ονομάσει «scramble defense» (μπερδεμένη άμυνα) και όπως παραδεχόταν, ακόμα και οι πρωτοετείς και δευτεροετείς φοιτητές του χρειάζονταν τουλάχιστον ένα χρόνο για να την εφαρμόσουν.
«Η άμυνα δεν παίζεται με το σώμα, τα χέρια και τα πόδια. Παίζεται με το μυαλό κάθε παίκτη που θέλει και πρέπει να προσπαθεί διπλάσια από την επίθεση», ήταν το μότο της φιλοσοφίας του Σμιθ σε κάθε φουρνιά φοιτητών που είχε στο Νορθ Καρολάινα.