Μπορεί να είναι απλώς και μόνο αποτέλεσμα των εσωτερικών της αντιφάσεων, άρα όχι προσχεδιασμένη, αλλά η κυβέρνηση φαίνεται να υιοθετεί μια στρατηγική διαπραγμάτευσης από την αγαπημένη του υπουργού Οικονομικών «θεωρία των παιγνίων». Πρόκειται για το λεγόμενο «σύστημα πεποιθήσεων» και περιγράφεται απλούστερα με ένα παράδειγμα: Στο παιχνίδι «πέτρα-ψαλίδι-χαρτί», λογικά (ή, για την ακρίβεια, με βάση της θεωρία του Nash) κάθε παίκτης θεωρεί ότι ο άλλος είναι εξίσου πιθανό να προτιμήσει μία από τις τρεις επιλογές. Αν όμως κάποιος αποφασίσει να διαλέγει συνεχώς την ίδια επιλογή, ας πούμε την πέτρα, τα πιθανά αποτελέσματα για τους υπόλοιπους είναι διαφορετικά. Για να κερδίσουν, θα πρέπει να επιλέγουν συνεχώς κάτι που νικάει την πέτρα, δηλαδή το χαρτί.
Στις πολιτικές διαπραγματεύσεις, οι θέσεις κάθε πλευράς δεν είναι τυχαίες, βεβαίως, αλλά εξαρτώνται από το πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας τα συμφέροντα όλων των εμπλεκομένων. Αν, για παράδειγμα, η πεποίθηση των Ευρωπαίων είναι ότι η Ελλάδα θα κάνει ό,τι χρειαστεί για να μείνει στην Ευρωζώνη, θα διαμορφώσουν ανάλογα τη στρατηγική τους προκειμένου να επιτύχουν το καλύτερο γι’ αυτούς αποτέλεσμα, στην προκειμένη περίπτωση τις λιγότερες δυνατές υποχωρήσεις από το Μνημόνιο. Αυτή δεν θα είναι καλή στρατηγική, όμως, αν πιστέψουν ότι η χώρα είναι έτοιμη να τραβήξει το σχοινί στα άκρα. Αν, δηλαδή, η Ελλάδα «μπλοφάρει» επιτυχώς, εφόσον βεβαίως η έξοδος από το ευρώ όντως δεν αποτελεί επιλογή.
Ιδιαίτερα την τελευταία εβδομάδα, οι δηλώσεις για την πληρωμή της δόσης στο ΔΝΤ ήταν τόσο αντιφατικές που φτάνει στο σημείο να αναρωτιέται κανείς εάν αυτό γίνεται σκοπίμως: Ο κ. Γιάνης Βαρουφάκης ανέφερε την περασμένη Τετάρτη ότι η Ελλάδα θα έχει ίσως πρόβλημα να πληρώσει τις δόσεις προς το ΔΝΤ τον Μάρτιο. Την Πέμπτη, ο υπουργός Επικρατείας Αλέκος Φλαμπουράρης ήταν πιο περιγραφικός, λέγοντας ότι η κυβέρνηση ίσως ζητήσει παράταση δύο μηνών και εκτιμώντας ότι το ΔΝΤ «δεν θα την αφήσει να χρεοκοπήσει για 400 εκατομμύρια». Την Παρασκευή ο υπουργός Οικονομικών επανήλθε, λέγοντας ότι διαπραγματεύεται το θέμα με το Ταμείο, για να βάλει φρένο στη συζήτηση το Σάββατο με συνέντευξή του σε διεθνές πρακτορείο, όπου δήλωσε ότι η δόση στο ΔΝΤ θα πληρωθεί οπωσδήποτε. Μήπως, τελικά, στόχος του κ. Βαρουφάκη είναι να εμφανιστεί αρκούντως απρόβλεπτος;
Το «σύστημα πεποιθήσεων» έχει λειτουργήσει στο παρελθόν. Οταν ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, δήλωσε τον Αύγουστο του 2012 ότι θα κάνει ό,τι χρειαστεί για να στηρίξει την Ευρωζώνη, οι αγορές έλαβαν το μήνυμα και σταμάτησαν να πιέζουν τα ομόλογα των αδύναμων χωρών. Ηταν όμως έτοιμος να υποστηρίξει τα λόγια του με πράξεις – κάτι που δεν έκαναν, για παράδειγμα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες στις αρχές του 2010, όταν οι γενικόλογες δηλώσεις τους για στήριξη της Ελλάδας δεν έπεισαν τους επενδυτές, που «έστειλαν» την Ελλάδα στο ΔΝΤ.
Ελπίζει κανείς ότι οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις έχουν στόχο ένα συμβιβασμό που θα ικανοποιεί και τις δύο πλευρές. Θα κερδίσει περισσότερα, βέβαια, όποιος αντιληφθεί καλύτερα τις προθέσεις του άλλου. Ισως γι’ αυτό και οι αντιφατικές δηλώσεις, που όμως εκτιμά συνάδελφος του κ. Βαρουφάκη (όχι υπουργός, αλλά θεωρητικός των παιγνίων) έχουν στόχο να αποπροσανατολίσουν τους Ευρωπαίους. Αυτό όμως μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. Οπως λέει ο ίδιος, αντιμετώπισε μία αντίστοιχη περίπτωση στις διαπραγματεύσεις για την αγορά ενός σπιτιού από την πρώην σύζυγό του. Οταν αντιλήφθηκε πόσο απρόβλεπτη ήταν η ψυχολογία της, προτίμησε να σταματήσει τις διαπραγματεύσεις και να… αγοράσει κάποιο άλλο σπίτι!
Η εξαετής ελληνική κρίση έχει επιβαρύνει την ψυχολογία Ελλήνων και Ευρωπαίων. Η «κόπωση με την Ελλάδα» έχει μειώσει πολύ την υπομονή σε κάποιες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ενώ στην Αθήνα υπάρχει αλλεργία σε καθετί που θεωρείται έξωθεν παρέμβαση. Αν θέλει να παίξει αυτό το παιχνίδι, η κυβέρνηση θα πρέπει να δώσει βάση όχι μόνο στις πεποιθήσεις, αλλά και στην ψυχολογία.