Εδώ και έξι χρόνια φυλάσσεται στη Ζυρίχη ένα κατασχεμένο αρχαιοελληνικό νόμισμα μοναδικής ιστορικής αξίας. Στη μπροστινή του όψη εικονίζονται ένα άλογο και ο βασιλιάς της Βισαλτίας Μοσσής που φορά έναν κοντό χιτώνα και κρατά δύο βέλη σημαδεύοντας μπροστά. Την ερχόμενη εβδομάδα ξεκινά στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Θεσσαλονίκης η δίκη που ίσως κρίνει τον επαναπατρισμό του.
Το κουβάρι της υπόθεσης ξεδιπλώνεται τον Σεπτέμβριο του 2009, όταν το τμήμα αρχαιοκαπηλίας στη Διεύθυνση Ασφάλειας Θεσσαλονίκης λαμβάνει έναν φάκελο με σφραγίδα των ΕΛΤΑ Σερρών. Περιέχει φωτογραφίες ενός ασημένιου οκταδράχμου του 480-460 π.Χ. και μια επιστολή που αναφέρει ότι πρόκειται να δημοπρατηθεί σε ένα μήνα. «Πριν από τρία χρόνια στη Βυρώνεια Σερρών βρέθηκε αυτό το νόμισμα» γράφει ο ανώνυμος αποστολέας. «Οι ευχές μου για την επαναφορά στον τόπο του. Ενας φίλος». Ακολουθεί έφοδος των αρχών στο ξενοδοχείο «Baur au Lac» στη Ζυρίχη, κατάσχεση του αντικειμένου και εξέτασή του από αρχαιολόγο και συντηρήτρια του Νομισματικού Μουσείου Αθηνών. Η πραγματική του αξία εκτιμάται στα 120.000 ευρώ.
Τρία χρόνια μετά, δύο συλληφθέντες για άλλη υπόθεση αρχαιοκαπηλίας δίνουν σε πέντε διαδοχικές καταθέσεις τους πληροφορίες γι’ αυτό το νόμισμα (Η «Κ» είχε συναντήσει στις φυλακές Νιγρίτας Σερρών έναν εκ των δύο συλληφθέντων, τον Παναγιώτη Παπαδόπουλο, ο οποίος είχε δεχτεί να μιλήσει για τη σχέση του με τη συλλογή αρχαίων νομισμάτων). Σκιαγραφούν ένα δίκτυο μεσαζόντων. Λένε ότι το ξέθαψε ένας Βούλγαρος βοσκός στη Βυρώνεια που το πούλησε στο αφεντικό του για 20-50 ευρώ. Εκείνος, σύμφωνα με τις καταθέσεις, το έδωσε για 1.000 ευρώ σε κάτοικο Σερρών. Ενα ζευγάρι στη Θεσσαλονίκη όμως, φέρεται να υφάρπαξε το οκτάδραχμο. Μετά τα ίχνη του νομίσματος χάνονται, μέχρι τη δημοπρασία του 2009.
Ενας εκ των κατηγορουμένων και φερόμενος ως ιδιοκτήτης του οκταδράχμου είναι 50χρονος Λιβανέζος, διεθνούς φήμης έμπορος έργων τέχνης με έδρα την Ελβετία. Αν και σπούδασε πολιτικός μηχανικός, το 1998 ανέλαβε μαζί με τον αδερφό του την επιχείρηση του πατέρα του. «Από τα 15 μου ταξιδεύαμε στα μουσεία όλου του κόσμου. Αυτός μου έμαθε να εκτιμώ και να σέβομαι τα αρχαία» λέει στην «Κ» ο Λιβανέζος που δέχτηκε να μιλήσει πρώτη φορά γι’ αυτή την υπόθεση υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Συλλέκτης ο ίδιος, αναφέρει ότι έχει ιδιαίτερη προτίμηση στα νομίσματα των ελληνικών αποικιών στη Σικελία. «Είναι μικρά έργα τέχνης» λέει. Αγόρασε το οκτάδραχμο της Βισαλτίας προς 75.000 ευρώ από τον Ιταλό συλλέκτη Μ. και λίγο καιρό αργότερα δέχτηκε να το βγάλει σε δημοπρασία. «Δεν ταίριαζε στη συλλογή μου. Θα μπορούσα να ζήσω και χωρίς αυτό» λέει. Ο Μ. του είχε εγγυηθεί τη νόμιμη προέλευση του νομίσματος, λέγοντας ότι προέρχεται από ιδιωτική συλλογή στην Ευρώπη. «Ο συνήγορός μου του ζήτησε να μιλήσει στις αρχές για αυτή την υπόθεση, αλλά ο Μ. αρνιόταν, λέγοντας ότι είτε το νόμισμα ήταν κάλπικο, είτε ότι οι ελληνικές αρχές είχαν κατασχέσει άλλο νόμισμα» είπε ο Λιβανέζος έμπορος.
Αμετάκλητη απόφαση
Ο συνήγορός του στην Ελλάδα, δικηγόρος Σταύρος Τόγιας, λέει ότι το αίτημα δικαστικής συνδρομής που είχαν στείλει στην Ελβετία οι ελληνικές αρχές ανέφερε ως έτος λαθρανασκαφής το 2008, ενώ ο πελάτης του έχει προσκομίσει τιμολόγια που δείχνουν ότι κατείχε το νόμισμα από το 2006. Στη συνέχεια, στο παραπεμπτικό βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Σερρών μετατίθεται το έτος τέλεσης της λαθρανασκαφής στα τέλη του 2005.
Προϋπόθεση επιστροφής του νομίσματος στην Ελλάδα είναι η έκδοση αμετάκλητης απόφασης από αρμόδιο ελληνικό ποινικό δικαστήριο. «Ακόμη και αυτή την ύστατη στιγμή, πριν από την εκδίκαση της υπόθεσης, εάν πρυτανεύσει η λογική και ο κατηγορούμενος συναινέσει στην επιστροφή του νομίσματος στην Ελλάδα, το όφελος από την κίνησή του αυτή θα είναι τεράστιο» λέει στην «Κ» ο δικηγόρος Ηλίας Μπίσιας, στον οποίο έχει ανατεθεί από το ελληνικό Δημόσιο η υπόθεση επαναπατρισμού του νομίσματος.
«Πριν από 20 χρόνια οι συναλλαγές γίνονταν με μια απλή χειραψία. Σήμερα χρειάζονται αποδείξεις και έγγραφα προέλευσης. Απέκτησα το οκτάδραχμο με καλή πίστη» αναφέρει ο Λιβανέζος και αμφισβητεί την εγκυρότητα των μαρτύρων, λέγοντας ότι προσπαθούσαν να ελαφρύνουν τις δικές τους ποινές από άλλες υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας.